Reja: nasldan naslga o’tuvchi genlar organizmlarning o‘zgaruvchanligi genlar va atrof-muhit
Yüklə 450,13 Kb. Pdf görüntüsü
|
| REJA: 1.NASLDAN NASLGA O’TUVCHI GENLAR 2.ORGANIZMLARNING O‘ZGARUVCHANLIGI 3.GENLAR VA ATROF-MUHIT 4. GEN MUHANDISLIGI NASLDAN NASLGA O’TUVCHI GENLAR yoxud DNKning tirik jonzotlar hayotidagi o‘rni xususida O‘tgan asrda evolyutsiya jarayonini o‘rgana boshlagan olimlar tirik jonzotlarning o‘z ajdodlariga o‘xshash bo‘lib tug‘ilishi sababi haqida tushunchaga ega emasdilar. Bugungi kunda esa buning genlar va DNK bilan bog‘liq ekani barchaga ma’lum. Mushuklardan mushuk tug‘iladi, tovuq tuxumidan esa jo‘jalar dunyoga keladi. Nima uchun yangi tug‘ilgan mavjudot o‘z ajdodiga juda o‘xshash? Va ulardagi ayrim belgilar, masalan, ko‘zlarining rangi yoki o‘xshash burunlar qanday qilib ajdoddan avlodga o‘tadi? XX asrning o‘rtalariga qadar olimlar bu savolga javob b era olmasdilar. O‘sha vaqtda rivojlanayotgan yangi organizm haqidagi to‘laqonli ma’lumotni chindan ham hech kim bilmasdi. Faqat 1953 yildagina bu hodisaning DNK tuzilmasi bilan bog‘liq ekani oydinlashdi. DNK qanday ishlaydi? DNK, ya’ni dezoksiribonuklein kislota odatdan tashqari modda bo‘lib, bu kimyoviy birikma o‘z tarkibida o‘sha turga xos barcha belgilarni saqlashga qodir. DNK molekulalari tirik hujayralarda, albatta, ishtirok etadi va hujayralarning bo‘linishi oldidan o‘z “sherik”larini yuzaga keltiradi. Ko‘pgina kimyoviy moddalar molekulalari bir xil tuzilishga ega, ya’ni atomlar ularda bir xil joylashgan. Ularning “suyagi” ikkita spiralsimon ipdan tashkil topgan, ya’ni asosi azotdan iborat. Ular atigi to‘rtta — A (adenin), G (guanin), S (tsitozin), T (timin). A faqat T bilan, G esa S bilan bog‘lanishi mumkin. Barcha tirik jonzotlarda spiral iplari bir xil, ammo ular juftlikka asoslangan ketma- ketlikda joylashishi ham mumkin. DNK hujayralaridagi iplar bo‘linish oldidan sochilib ketadi va ularning har biridan o‘ziga o‘xshash nusxalar paydo bo‘ladi. Bitta DNK molekulasida minglab genlar joylashgan. Hujayraga to‘la genlar yig‘indisida esa organizmlarning rivojlanishini ta’minlaydigan ma’lumotlar bor. Bir xil genlar organizmning jismoniy belgilarini aniqlaydi, masalan, soch va ko‘zning rangi ularda aks etadi. Boshqalari esa kimyoviy jarayonning tezligini aniqlaydi, uchinchi genlar boshqalarining ishini to‘xtatib qo‘yishi mumkin. Ayrim genlar faqat favqulodda holatlarda, masalan, vayron etuvchi viruslar paydo bo‘lsagina o‘z harakatini boshlaydi. Yüklə 450,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|