Rəyçilər Ə. A. Sadıqov T.Ə. Sadıqov
hor əməliyyatın məbləği iki hesabda əks etdirilir: birinin debetində, o birinin isə
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
43 hor əməliyyatın məbləği iki hesabda əks etdirilir: birinin debetində, o birinin isə kreditində. İkitərəfli yazılışa misal göstərək. Tutaq ki, təşkilatın kassasına bank hesablaşma hesablarından 150 min manat daxil olmuşdur. Bu zaman həmin əməliyyat balansın “Pul vəsaitləri və onlann ekvivalentləri” maddəsinə toxunur, yəni pul kassaya bank hesablaşma hesablanndan daxil olub. Nağd pul təşkilatın kassasında 150 manatlıq artır və 221 saylı “Kassa” hesabının debetinə yazılır, çünki “Kassa” hesabı aktivdir, aktiv hesablarda artmalar debetdə əks olunurlar. Pul 223 saylı “Bank hesablaşma hesabları” hesabından götürülüb, ona görə bu hesabda pul vəsaiti 150 min manat azalır. Bank hesablaşma hesabları aktivdir, lakin onda azalma gedir, aktiv hesablarda azalma onlann kreditlərində əks olunurlar. Ona görə hesablaşma hesabını kredit- ləşdirmək lazımdır. Bu əməliyyatın hesablarda yazılış qaydası belə olur: 221 saylı “Kassa” hesabının debeti 223 saylı “Bank hesablaşma hesablan” hesabının krediti ............... 150 min manat Debetləşən və kreditləşən hesabların göstərilməsi və təsərrüfat əməliyyatlarının məbləğlərinin əks etdirilməsi mühasibat yazılışı adlanır. Təsərrüfat əməliyyatlarının ikitərəfli yazılışı hesablar arasında qarşılıqlı əlaqə yaradır. Bu qarşılıqlı əlaqə hesablann müxabirləşməsi adlanır. Hesablann müxabirləşməsi - təsərrüfat əməliyyatlarından irəli gələn, hesablarda hər iki hadisənin əks etdirilməsi zamanı yaranan, hesablar arasında qarşılıqlı əlaqəni əks etdirən formadır. İki hesaba toxunan yazılışlara sadə yazılış, üç və daha çox hesablara toxunan yazılışlara mürəkkəb yazılış deyilir. Mühasibat uçotunda yuxarıda baxdıqlarımızdan başqa, hesablarda əməliyyatların əks etdirilməsinin digər qaydası da tətbiq edilir. O, mənfi rəqəmlərin istifadə edilməsinə əsaslanır. Mənfi rəqəmlər plan qiyməti zamanı, habelə səhv yazılışların düzəlişi zamanı tətbiq edilir. Mühasibat uçotunda ikitərəfli yazılış təsərrüfat əməliyyatlarının düzgün əks etdirilməsinə nəzarət etmək üçün istifadə edilir. İkitərəfli yazılışda əks etdirilən zaman hər bir əməliyyat eyni məbləğdə həm debetləşən, həm də kreditləşən hesablarda yazılır. Bunun nəticəsində bütün hesabların debeti üzrə dövriyyəsinin yekunu, bütün hesablann 44 krediti üzrə dövriyyəsinin yekununa bərabər olmalıdır. Bu bərabərliyin olmaması hesablar üzrə yazılışlarda səhv olmasını bildirir. 4.3. Sintetik və analitik uçot, onların hər birinin təyinatı Mühasibat uçotu hesablann köməyi ilə təsərrüfat vəsaitləri və təsərrüfat prosesləri haqqında məlumatı əldə edirlər. Təşkilatın vəsaitlərinin növləri və onların mənbələri haqqında, habelə təsərrüfat prosesləri haqqında ümumi anlayış əldə etmək üçün ümumiləşdirilmiş məlumatlar lazımdır. Məsələn, bütövlükdə materialların bütün növlərini və ya təşkilatın malsatanlara ümumi borcunu və i.a. xarakterizə edən məlumatlar. Təşkilata rəhbərlik edən zaman təkcə ümumi göstəricilərlə kifayətlənmək olmaz. Maddi məsul şəxslərin hərəkətinə (anbardar, ekspeditor və i.a.) nəzarət etmək üçün, təşkilatın lazımi vəsaitlərlə təmin olunmasını, -debitor və kreditorlarla hesablaşmaların təşkilini və i.a. müşahidə etmək üçün hər bir obyektin hərəkətini və vəziyyətini xarakterizə edən dəqiq məlumatlar lazımdır. Eyni zamanda maddi qiymətlilər və ya hesablaşmalar haqqında məlumat, nəinki dəyər ifadəsində, həm də natural və ya əmək ifadəsində əks olunmalıdır. Məsələn, materialların uçotu həm anbarda materiallann ümumi məbləği, onların daxil olması və çıxması haqqında, həm də bu məmulatların ayrı-ayrı növləri, çeşidləri haqqında məlumatları təmin etməlidir; fəhlə və qulluqçularla hesablaşmaların hərəkəti və vəziyyəti haqqında da məlumatlar lazımdır. Buna görə mühasibat uçotunda dərəcələrinə görə müxtəlif dəqiq göstəricilər əldə etmək üçün iki növ hesablar mövcuddur: sintetik və analitik. Sintetik hesablar təsərrüfat vəsaitləri və əməliyyatlan haqqında ümumiləşdirilmiş göstəricilər verirlər. Onlar ancaq pul ölçülərində apa- nlır. Analitik hesablar mühasibat uçotu obyektlərinin xarakterini aydın müəyyən etmək üçün xidmət edir. Analitik hesablann vasitəsi ilə sintetik hesablarda olan məlumatlar dəqiqləşdirilir və konkretləşdirilir. Maddi qiymətlilər və əmək haqqı üzrə hesablaşmalan əks etdirən analitik hesablar, nəinki pul göstəricilərini, həm də natural və əmək göstəricilərini özündə əks etdirir. Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|