S e t a 1 y ı l l ı ğ ı

85

t a h r i r ’ d e   r e f o r m   s e s l e r i

kalması ihtimalinin Süleyman’ın yaptığı görüş-

melerde muhalefete sunulduğunu düşünmek 

gerekir. Ancak bu konuda ısrarla geri atmayan 

Baradey’in son toplantıya davet edilmemesi 

de muhtemelen Mübarek’in gitmesi konusun-

daki açık ısrarı ile ilişkili. ABD’nin şu anda 

Süleyman’ın en azından seçimlere kadar ki sü-

reçte başkan yardımcısı olarak kalmasını iste-

diğini söyleyebiliriz. Süleyman’ın kalması ABD 

açısından  sadece  Pentagon  ve  CIA’i  rahatlat-

ması açısından değil, İsrail’i de tatmin edecek, 

dolayısıyla Obama’yı Kongre karşısında rahat-

latacak olması nedeniyle de önemli. Bu yüzden 

güvenlikle ilgili her türlü konuda- terörle mü-

cadele, İsrail-Filistin görüşmeleri vs., kendisine 

neredeyse sınırsız yardım eden Süleyman’ı har-

cayarak bu güvenlik kaygısını aşamayacağını 

düşünüyor. Ayrıca ABD’nin bugünden başla-

yarak toparlanma sürecine giren neoconlar ve 

muhalefet tarafından saldırıya uğrayacağını, bu 

saldırılardan korunmak için de Süleyman’ı tut-

mak isteyeceğini söyleyebiliriz. 

Mısır devlet elitleri

Şu aşamada Mübarek-Süleyman ikilisini tek bir

grup olarak düşünmemek gerekir. Buradaki asıl 

aktör ordu. Zira ordunun desteğini alan Süley-

man kendisini ve devlet elitlerinin konumunu 

garanti  altına  almak  için  Mübarek  üzerinden

pazarlık yapıyor. Mübarek’i isteyen, kendi par-

tisinin geleneksel tabanı dışında neredeyse 

kimse yok. Bu tabanın da Süleyman’ın iktidar-

da kaldığı denklemde Mübarek’in gitmesine ne

kadar itiraz edeceği ya da bu itirazın değerinin 

ne olacağı tartışılır. Ancak bu tabanı kontrol 

altına almak Süleyman’ın meşruiyeti açısından 

son derece önemli. Aslında “onurlu kaçış pla-

nı” biraz da bu nedenle hazırlanıyor: Muhtemel

bir demokratik düzende Mübarek sempatizan-

larını devlet elitlerinden yabancılaştırmamak 

için.  Kısaca  Mübarek  aslında  sadece  üzerinde

pazarlık yapılan bir figüre dönüşmüş durumda 

şu anda.

Ömer Süleyman

Süleyman bir yanıyla rejimin kara kutusu, diğer 

yanıyla başta neoconlar olmak üzere ABD gü-

venlik bürokrasisinin harcayamayacağı kadar 

değerli bir isim. Süleyman, Mübarek’in gitmesi

karşılığında Baradey’den kurtulma pazarlığı ya-

pacak gibi görünüyor. Baradey’in sert sözleri ve 

geri adım atmaması, doğrudan Süleyman’ı he-

def alması uzlaşmanın önündeki en büyük en-

geli teşkil ediyor. Baradey’in harcanması ordu-

ya bir zafer hissi vereceğinden, bu Süleyman’ın 

hem ordu nezdinde hem de parti tabanında 

itibarını artırır. Bu süreçte Süleyman muhte-

melen ufak değişikliklerle eski rejimi devam et-

tirmeye çalışacaktır. Ancak ABD’nin buna razı 

olması zor görünüyor. Süleyman’ın doğal sınırı 

ise reform paketi. Buna karşılık Süleyman re-

form yapmamakta diretirse başka ve benzer bir 

sürece daha girilebilir. ABD şu anda Süleyman’ı 

Mısır’da  istikrarsızlığa  karşı  isim  olarak  görü-

yor. Ancak reform paketi kabul edilmez de geri 

adım atılırsa zaten istikrar olmayacağından, 

Süleyman da harcanacaktır.

Müslüman Kardeşler

Müslüman  Kardeşler  (İhvan)  Mısır’daki  en

güçlü muhalefet hareketi. İhvan, gücünü yay-

gın taban örgütlenmesi, merkezi yapısı ve sos-

yal hizmetlerdeki başarısından alıyor. İhvan eli 

daha güçlü olsa belki tek başına iktidar da iste-

yebilirdi. Ancak şu anda son derece gerçekçi bir 

analiz yaparak, Batı’nın hassasiyetlerini de gö-

zeterek muhalefette kalmaya ya da iktidar koa-

lisyonun parçası olmaya hazır gibi. Uzun yıllar

illegal örgüt olarak algılanan İhvan’ın korunma 

ve güvenlik refleksleri oldukça gelişkin. Bu ne-

denle de Tahrir Meydanı’ndaki eylemleri baş-

latan asıl güç olmadığı gibi, bu harekete de ilk 

başta mesafeli yaklaştı. Meydan’daki kararlılığı

gördüğü anda düşük profilli bir katılım sağladı 

ve giderek desteğini artırdı. Şu aşamada İhvan 

bu hareketin coşkusunu yabancılaştırarak ikti-

darla ayrı bir ilişkiye geçmeyi meşruiyetini ze-

deleyecek bir tavır olarak görüyor. Bu nedenle 

de muhtemelen sadece kendi tabanının değil, 

aynı zamanda sokağın da taleplerini gündeme 

getiriyor, sürekli sokağa referans vererek muha-

lefette yalnız olmadığını, sokağı bırakmayacağı 

mesajını veriyor. Zira daha evvel rejimle tek 

başına girdiği mücadelelerde başarı kazanama-

mış olan İhvan, başarının anahtarının Tahrir 

Koalisyonu olduğunu görüyor. Ayrıca İhvan 

arkasında örtük bir şartlı uluslararası destek 

olduğunun da farkında. İhvan, reform sürecin-

de Süleyman’ın kalmasına destek verse de, bu 

desteği  şartlı  verecektir.  Mübarek’in  gitmesini

isteyerek Tahrir Meydanı’nın desteğini garanti-

---

86

ş u b a t   1 1

lemek, Süleyman’ın ikinci Mübarek olarak as-

keri bir vesayet rejimi kurmasını da engellemek 

isteyecektir. Bu nedenle İhvan’ın önümüzdeki 

dönemde seçimlerdeki yolsuzluklardan sonra 

kurulan Paralel Parlamento ya da Kurucu Mec-

lis gibi reform sürecini garantiye alacak çözüm-

leri desteklemesi beklenir. Bu noktada İhvan’ın 

Baradey’e desteği de Washington’ın Baradey’e 

desteğine paralel olarak şekillenecek diyebiliriz. 

Baradey, İhvan için Batı’yı rahatsız etmeyecek 

bir yüz olarak anlamlıydı. ABD’nin taşıyama-

dığı bir Baradey’i İhvan’ın taşımasını beklemek 

gerçekçi olmaz.

Baradey

Pazar  günü  yapılan  toplantıya  davet  edilme-

yen Baradey’in pazarlık çıtasını çok yüksek-

ten açıp taleplerini yüksek sesle dile getirmesi 

Washington’ı da pek memnun etmedi. Bunun da 

ötesinde Baradey’e karşı karalama kampanyası 

doğrudan  İsrail  Lobisi’nden  geldi.  Baradey’in

Atom Enerjisi Kurumu’nda İran’ı ezdirmeyen 

hakkaniyetli tutumundan son derece rahatsız 

olan  İsrail  Lobisi  ve  Neoconlar,  Baradey’i  he-

men hedef tahtasına oturttular. Normal şartlar

altında, eğer süreç hızlı gelişse ve Baradey biraz 

daha ciddi bir liderlik gösterebilseydi, kendi-

sine siyasette yer açılabilirdi. Ancak toplumsal 

tabanı ya da örgütlenmesi olmayan Baradey’in 

şu anda kaderi büyük oranda İhvan’ın, daha 

doğrusu ABD’nin eline kalmış durumda. Bu 

süreçte Süleyman-ABD pazarlığında Ordu’yu 

tatmin etmek için harcanabilecek Baradey, fa-

vori olarak katıldığı eylemlerden şu ana kadar 

en zararlı isim olarak çıktı diyebiliriz.

Diğer aktörler

Sürece dahil liberallerden komünistlere, mu-

hafazakarlardan  milliyetçilere  Veft  ve  Kifaye

gibi farklı kesimler de mevcut. Ancak bunların 

şu an için örgütlü ve pazarlığa dahil olacak bir 

güce sahip olması zor görünüyor. Bu gruplar-

dan  bazıları  Tahrir  Meydanı’ndaki  eylemleri

tek alternatif olarak görüyor. Eylemlerin bit-

memesi için eylemcilere maddi ve manevi yar-

dımda bulunmaktan kaçınmayan bu kesimle-

rin çıkarı da büyük oranda reform sürecinin 

sağlıklı bir şekilde işlemesinden geçiyor. Ancak 

bu kesimler Mübarek’in yanı sıra Süleyman’ın

da kellesini istiyor. Zira reform süreci yavaşlar 

ya da kesintiye uğrarsa, o zaman Süleyman’ın 

operasyonlara başlayacağını, kendilerini he-

def alacağını, her şeyin eski sisteme döneceği-

ni  düşünüyorlar.  Tahrir  Meydanı’nın  yarattığı

coşku aslında bu kesimin en büyük gücü. Her 

ne kadar doğrudan pazarlık gücü olmasa da, 

bu kesimleri talepleri yüksekte tutarak hem 

Süleyman’ı tedirgin ederek adım atmasını sağ-

lıyor, hem de İhvan’ın elini güçlendiriyor. Buna 

karşılık eylem sürecinde meşruiyet kaynağı ola-

rak çalışan Tahrir Meydanı İhvan’ın, muhalefeti

bir ana bırakıp, rejimle anlaşması ihtimaline 

karşı garanti işlevi görüyor.

Dış aktörler

ABD’nin şu ana kadar dış aktörleri fazla zor-

lanmadan tecrit ettiği söylenebilir. ABD’nin 

Mısır’la  ilgili  argümanını  ilkesel  bir  zemine

oturtması dış aktörlerin müdahalesini zorlaş-

tırdı. Bu konuda Çin, Mübarek’e sadece dolaylı

destek verebildi. Buna bir yanıyla Çin’in başka 

bir lider gelme ihtimaline karşı ülkedeki yatı-

rımlarını koruma kaygısı da eşlik etti. Tek doğ-

rudan destek ise Berlusconi ve Abbas’tan geldi. 

Berlusconi desteğiyle AB içinde yalnızlaşırken, 

Abbas ise Filistin Yönetimi’ndeki belki de en 

kötü günlerini yaşadı. Örtük destek veren ül-

kelerden İsrail Mübarek’e verdiği destekten geri

adım atmak zorunda kaldı. İsrail Baradey’in 

kellesini istemek, yanısıra da İhvan’ı yıpratarak 

Obama’yı zayıflatıp Süleyman’ın elini güçlen-

dirmeye çalıştı. Bu süreçten zararlı çıkan ak-

törlerden biri de Suudi Arabistan oldu. İlk baş-

lardaki desteğinden sonra, gelişmelere müdahil 

olmak için ülkede kendisine yakın selefi grup-

ları harekete geçirmek isteyen Suudiler, büyük 

oranda etkisiz oldular.

Şu anda görünen ABD’nin sürece ve pazarlıkla-

ra kontrol edemese de kısmen el koyduğu şek-

linde. Tüm bu aktörlerin ortak buluşabileceği 

zemin ise, muhtemelen ordu vesayetinde, Sü-

leyman liderliğinde, ABD desteğiyle örgütlene-

cek bir tür kurucu meclis çatısı altında yeni bir 

anayasa yapılması. Bu Meclis’in ise Süleyman’ın

kontrolünde olması engellenerek, muhalefe-

te yer açılması ve yumuşak geçiş sağlanması 

amaçlanıyor.  Artık  şurası  açık  ki,  Mısır’ın  ge-

leceği konusunda ABD’nin beklentileri yüksek 

ancak bu beklentileri gerçekleştirmek için ge-

rekli yaptırma gücü oldukça sınırlı.

---