pushta
(tepalik),
jar, yayloq
(yozgi qo'nish joyi),
botqoqlik, qorasuv, tuz
(tekisiik),
tangi
(tor dara),
obgir
(botqoqlik),
qo'ruq
(qo'riqxona),
o'rchin
(okrug),
uchma
(tik yonbag'ir),
yoz
(ko'klam),
dobon
(dovon),
ko'tal
(dovon, oshuv),
julga
(vodiy, soylik),
qol
(soy),
quruq qo'l
(quruq soylik),
dara, soy, tepa, tumshuq, bandar
(savdo shahri),
takob,
tagob
(o'zan, zax yer),
pargana
(viloyat),
band
(dovon, tog' yoli),
dara, parcha tog',
gardona
(bo'yin),
liyor
(yo'l),
suvsiz qo'l
(soylik),
o'lang
(o'tloq, ko'kalamzor),
aymoqot, quruq rud
(quruq o'zan),
tog' kamari, chig'ir
(chiyir, tor yo'l),
kimson
(oltin),
chopqun
(bo'ron),
uchma
(tik yonbag'ir),
langat, yozi
(dala, dasht),
o'rdu
(o'rda),
dasht, kadxudo, oila
(xo'jalik),
shoxob, jar, yakraqa
(yolg'izoyoq yo'l),
sahro,
biyobon, balandi
(tepalik),
koriz, tog' etagi, yurt
(qo'nish joyi),
ushoq tog'lar, jangal
(o'rmon),
la'limi
(bahorikorlik),
jazoyir
(orol),
birinj
(bronza),
sel, ko'ra, chiyni
(chini),
qiyo
(qoya),
yomchi
(yom xodimi),
chordara
(korovulxona),
to'qay
(daryo
tirsagi),
orol, jar, balchiq, sol.
O'simlik hamda hayvonlarning bundan besh asr oldin qanday nomlar bilan
atalishi ham toponirnika uchun ahamiyatlidir. Bobur zamonida
kark
(karkidon),
qulon, bug'u mara,
t
kiyik
kabi hayvonlar juda serob bo'lgan va bir qancha joylar shu
hayvon nomlari bilan atalgan. Karkxona, Qulonlisoy, Maralboshi, Kiyikli va hokazo.
Bobur davridan hozirgacha deyarli o'zgarmagan hayvon nomlari:
bo'dana
(bedana),
kiyik, maral, qulon, qo'ton, qoz
(g'oz),
tovuq, qarqara, qarchig'ay, tuyg'un
(oq
qarchig'ay),
fil, arqar, kish
(sobol),
shag'al
(chiyabo'ri),
sor, olaqarg'a, qarlug'och
(qaldurg'och),
zog'cha, itning kuchugi
(it-vachcha) va boshqalar. Ba'zi hayvonlar
hozir boshqacharoq nom bilan ataladi:
ars -
oqsuvsar yoki oqsichqon,
govmish -
buyvol,
kark -
karkidon,
bag'riqaro -
qorabovur,
buqalamun -
xameleon,
uy -
sigir va
hokazo. Bulardan tashqari
shahboz
(qush),
dang
(qush),
tupchoq ot, sahroyi qo 'tos,
yozi galahrasi, shorak
s
dariy, durroj, pulpakor, sahroyi tovuq, chalsiy, shorn, chir,
xarchal, charz, lug'dor, soras
(teva-turna),
uqor, bo'zak, zumaj, shahroh, sherri obiy,
kels, sepsar, xuki obiy, karyol
kabi ko'pdan ko'p hayvon nomlari tilga olingan. Bular
asosan Afg'oniston va Hindistonda uchraydigan hayvonlar.
«Boburnoma»da o'simliklardan
sebarga, tobulg'u
(tovilg'i),
qorayig'och
(qayrag'och),
chilg'o'za, sanjid, norunj
(apelsin),
turunj, amluk, emluk yig'ochi, butaki
(betaga),
xanjak
(janjaq),
qulon quyrug'i, ko'k shivoq
(shuvoq),
sunbul, omonqora,
bodinjon
(baqlajon),
kish-mish-maviz
(mayiz),
tol, g'aynolucha, funduk, biqi, g'o'za,
limu
(limon).
qizilgul
(atirgul),
obnus yig'ochi
kabilar qayd qilingan. Bu o'simlik
nomlaridan ko'plari hozir boshqacha ataladi.
Bobur juda ko'p urug', qabilalar nomini tilga oiadi. Shunisi xarakterliki, kishi
ismi bilan birga ko'pincha uning qaysi urug'dan ekani aytib o'tiladi: Masalan, Ibrohim
soru minglig' urug'idan edi, Amir mo'g'ul, Zunnun arg'un va o'gii Shoh Shujo' arg'un,
Qosim qavchin, Oq qo'yluk uzun Hasan, Hamzabiy mang'it, Shayx Abdulla barlos,
Qosim jaloyir, Tohir do'lday va hokazo. Barlos, jaioyir, do'lday qabilalari ayniqsa
tez-tez tilga olingan, chunki Bobur armiyasining asosini ana shu uch qabila vakillari
tashkil etgan. Bobur qabilalarning qaysi tilda gaplashishiga ham e'tibor bergan.
«Boburnoma»dagi kishi nomiari maxsus tadqiqot manbayidir.
A D A B I YO T L A R:
1.
Каримов И. А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. – -T.: Шарқ, 1998.
2.
Каримов И. А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка
таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари //
Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлида. 6 – жилд. – Т.:
Ўзбекистон, 1997. – 326 б.
3.
Karimov I. A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. – Toshkent:
Ma’naviyat, 2008. – 176 в.
4.
Zaxiriddin Muhammad Bobur. Boburnoma. – T., 1960.
5.
"Avesto" va uning insoniyat taraqqiyotidagi o`rni. – T.: Fan, 2001.
6.
Nizomiddiy SHomiy. Zafarnoma. – T.: O`zbekiston, 1996.
7.
Sogdiyskie dokumenti s gori Mug, yuridicheskie dokumenti i pis'ma.
Perevod i kommentarii Livshitsa. Vipusk II. – M., 1962.
8.
Qorayev S. Toponomika. – T., 2006. – 320 b.
Dostları ilə paylaş: |