Sana: 1-Mavzu: Kirish. Vatan – sajdagohday muqaddas

Asosiy qism

Aziz o'quvchilar, mustaqil O'zbekistonning o'ziga xos taraqqiyot modeli to'g'risidagi darsimizdan bilib oldingizki, bizning yurtimizda shunchaki bozor munosabatlari ustuvor bo'lgan jamiyat emas, balki fuqarolarimizning ezgu manfaatlariga, insoniy hayot talablariga javob beruvchi jamiyat barpo etilmoqda. Boshqacha qilib aytganda, bu jamiyatda moddiy boylik ortidan quvish, qaysi yo'l bilan bo'lmasin nafsiy talablarni qondirish singari yovvoyi istaklarga emas, insonning ham moddiy, ham ma'naviy to'kisligini ta'minlashga asosiy e'tibor qaratiladi. Chunki odamning odob-axloqi, mehr-shafqati, vijdon va andishasi, poklik va halolligi, hayo va ibosi bozorga olib chiqiladigan, bozorga solinadigan narsalar emas. Xalqimiz ne-ne og'ir kunlarda - urush va qatag'on davrlarida ham, ochlik va yo'qchilik zamonlarida ham bu yuksak ma'naviy tushunchalami nafs istaklariga qurbon qilgan emas, odamiy qiyofasini yo'qotmagan.
O'zbekiston erkin va demokratik mamlakat sifatida bag'rini dunyoga keng ochar ekan, uning hududiga, fuqarolarining ong-u tafakkuriga jahondagi ko'plab ijobiy yangiliklar bilan birga, Yer yuzining u yoxud bu burchagida paydo bo'lib tarqalayotgan qator illatlar ham yopirilib kirishga muttasil harakat qilmoqda. Ana shunday illatlar sifatida odam savdosi, giyohvandlik, ichkilikbozlik singari inson zotini yemiruvchi jiddiy xavflarni sanash mumkin.
Tarix darslaridan bilasizki, miloddan avvalgi davrlarda dunyoni zir titratgan Rim imperiyasi hududida, Misr va yana boshqa qator o'lkalarda jang-u jadallar payti asir tushgan askarlar yoxud bosqin-chilar tomonidan fath etilgan hududlarda yashovchi aholi qul sifa­tida bozorlarga olib chiqilgan, ular xuddi hayvon singari sotilgan. Mana shunday qullar - gladiatorlar ishtirokida katta maydonlarda, minglab kishilar ko'z o'ngida shafqatsiz, qonli janglar tashkil etilgan. Odam bolalari xuddi xo'roz yoki qo'chqordek o'zaro urushishga, bir-birini mahv etishga majbur qilingan, yig'ilgan olomon mana shu tomoshalardan go'yo zavq-shavq olgan...
Albatta, insoniyatning madaniy yuksalishi bu sharmandali holatlarga allaqachon barham bergan, bundan keyin odamning qul qilib sotilishi aqlga sig'maydigan jinoyat hisoblanishi hamma tomonidan tan olingandek ham edi. Afsuski, bugungi kunda dunyoning turli burchaklarida shunday «ishbilarmon» to'dalar, guruhlar, markazlar paydo bo'lganki, ular o'sha mash'um sav-doni boshqacharoq - «madaniylashgan» shakl-u shamoyilda qayta tashkil qilishga tushganlar. Bu kirdikor egalarining qarmog'i - to'riga esa ko'proq hali yaxshi-yomonning, do'st-u dushmanning farqiga bormaydigan yoshlar, hatto, sizning tengdoshlaringiz bo'lgan o'spirinlar ilinib qolmoqda. Dunyoning u yoki bu mamla-katida ozgina mehnat qilib mo'may daromad topish, bu daromad evaziga esa maza qilib hayot kechirish mumkinligi to'g'risidagi cho'pchaklarni turli maqomda takrorlaydigan bunday guruhlar bizning yurtimizga ham suqilib kirishga tun-u kun harakat qilishyapti. Eng xatarlisi - shunday kimsalar bilan osh-qatiq bo'lishga rozi bo'layotgan, ularning jinoyatkorona rejalarini amalga oshirishiga yordam berayotganlar ham, oz bo'lsa-da, topilib turibdi. Bu kimsalar hali mahallasidan, qishlog'idan boshqa joyni ko'rmagan, hayot tajribasi yo'q, g'o'r yoshlarni turli va'dalar bi­lan aldab xorijga olib chiqib ketish, o'sha yoqlarda boshqa bir tuban guruhlarga sotib yuborishdek yovuz jinoyatni amalga oshirmoqda.
Ular, masalan, o'g'il bolalarga «falon davlatda qurilish yoki savdo sohasida ish bor, joningni qiynamay oyiga falon dollardan daromad topasan», qiz bolalarga bo'lsa, «falon mamlakatda mehmonxona xodimlariga, restoranlarida ofitsiantlarga talab katta, maoshdan tashqari kunlik topgan choychaqangning o'zi uyga bir qop pul bilan qaytishingni kafolatlaydi» qabilidagi aldovlarni aytib, ularni o'zlariga ipsiz bog'lab olishga urinishadi. Bir amallab yoshlar ishonchiga kirgan bu firibgarlar ularning pasportini go'yo «samolyot yoxud poyezdga bilet olish, boradigan mamlakatida mehmonxona rasmiylashtirish uchun» olib qo'yishadi-da, bo'lg'usi qurbonlarini xorijga olib chiqib olishgach, pasportsiz endi hech qayoqqa bora olmasligini bilib, hujjatni qaytib bermaydi. Bunday aldovga uchgan aksariyat yoshlar esa o'sha jannat va'da qilingan xorijda - hech kimni tanimaydigan, yordam so'rab boradigan manzilni bilmaydigan notanish yurtda nopok kimsalarga sotib yuboriladi. Natijada, qaysi mamlakatdan ekanini tasdiqlaydigan hujjati - pasporti qoiida bo'lmagan yigitlar huquqsiz quldek turli qurilishlarda tun-u kun ishlatilib, o'lib qolmasligi uchungina kundalik osh-ovqat bilan ta'minlanadi-da, yillar davomida qilgan mehnati uchun sariq chaqa ham ololmay, agar boshqa biror kori hoi yuz bermasa, zo'rg'a uyiga qaytib keladi. Qizlar esa xorijdagi turli tungi klublar ixtiyoriga sotilib, u yerlarda pul, boylik quturtirgan jirkanch kimsalarning iflos panjasiga tushadi.
Holbuki, o'sha yoshlar dunyoning biror joyida tekinga bir burda non berilmasligini, xalq iborasi bilan aytganda, bepul pishloq faqat sichqon tutadigan taxtakachdagina bo'lishini, eng muhimi - inson hech qayerda o'z yurtidagidek emin-erkin ishlay va yashay olmas­ligini anglab yetishlari naqadar muhim. Ular yana bir narsani bilib qo'yishlari kerakki, hozirgi kunda dunyoda har yili o'rtacha 4,5 million odam qullikning turli ko'rinishlariga mahkum etilmoqda. Jahon miqyosida tarqalgan odam savdosidan boyagi kimsalar oladigan daromad miqdori esa 12 milliard dollarni tashkil etyapti.
Shukrki, bizning yurtimizda ishlayman, halol pul topib hayotimni izga solaman degan, qo'lidan ish keladigan har bir insonga, uquvli mutaxassisga, albatta, ish topiladi. Hamma gap odamning biror kasb-himarni astoydil egallab, o'sha sohaning ustasiga ay-lanishida, sabr-bardosh bilan halol va fidokorona mehnat qi-lishga bo'yni yor berishida qolgan. Bunday insonlar korxona va muassasalar tomonidan ishga sidqidildan taklif etiladi, meh-natiga yarasha ham moddiy, ham ma'naviy rag'batlantiriladi.
Odam savdosidek og'ir jinoyatning oldini olish, yurtimiz fuqarolari, birinchi navbatda yoshlarimiz hayoti va taqdirini bu xumjlardan muhofaza qilish borasida O'zbekistonda jiddiy tadbirlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, 2008-yilning 8-iyulida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining mazkur masalaga bag'ishlangan Qarori, 2008-yil 17-aprelda «Odam savdosiga qarshi kurash to'g'risida»gi Qonun qabul qilindi. Bugungi kunda mamlakatimiz hu-quqni muhofaza qiluvchi organlari, ta'lim-tarbiya muassasalari, ko'plab jamoat tashkilotlari kuchlarini o'zaro birlashtirib, bu o'ta xavfli xurujga qarshi samarali kurash olib bormoqda.
Hayotimiz ko'rkiga soya solayotgan illatlaming navbatdagisi - bu ichkilikbozlik va giyohvandlik sanaladi. Afsuski, hozirgi davrda, hatto o'smir-yoshlar, ayollar o'rtasida ham ichkilikbozlikka, kashandalikka, hatto, giyohvandlikka ruju qo'yish hollari uchramoqda. Albatta, inson onadan ichuvchi yoki kashanda bo'lib tug'ilmaydi. Bu xunuk odatlarni keltirib chiqaradigan bir qator sabablar mavjud. Jumladan, tug'ilgan kunlarni nishonlash, chaqaloq dunyoga kelishi munosabati bilan o'tkaziladigan turli tadbirlar, mahalla-ko'y, oshna-og'aynilar o'rtasida uyushtiriladigan gap-gashtaklar, bitiruv kechalari, nikoh to'ylari va boshqa marosimlarda spirtli ichimliklaming oshkora tanovul etilishi ham ichkilikbozlikning tomir otib ketishiga sabab bo'lmoqda.
To'y tantanalari, xursandchilik marosimlarida shu shodiyona «gunohkorlari» sha'niga maqtovlar aytilib, qadah ko'tariladi, yosh-u qariga, ayol-u erkakka shisha ichida «beozorgina» turgan og'uni ichish taklif etiladi. Bu holni tantanada ishtirok etayotgan yosh bolalar ko'rib-kuzatib turadilar. Kattalarning bunday qiliqlarini ko'rgan bolada asta-sekin undan tatib ko'rish ishtiyoqi uyg'onadi. Shunday qilib, oz-ozdan xursandchilik, kayf-safoni boshidan kechirgan bola ichishga o'rgana boradi.
Bolalar o'rtasida ichkilikbozlik, giyohvandlik kabi tuzalishi qiyin bo'lgan illatlaming tarqalishiga ota-onalaming o'z yumushlari bilan o'ta band bo'lib, bolalarni nazoratsiz qoldirishi, oilaviy nizolar, ta'lim muassasalaridagi tarbiyachilarning o'z vazifalariga sovuqqonlik bilan qarashi, ayrim bolalarning keragidan ortiq ta'minlanib, erkalatib yuborilgani va boshqa omillar sabab bo'lyapti.

3.