SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

4. analizis ZiriTadi saxeobebi statistikaSi

arsebobs maTematikuri statistikis mier damuSavebuli da ekonomikur-statistikur gamokvlevebSi farTod gamoyenebadi analizis ramdenime ZiriTadi saxeoba.

indeqsuri analizi emyareba indeqsur meTods, romlis arsi mdgomareobs statistikuri gaangariSebebis xerxebis gamoyenebaSi sxvadasxva saxis ekonomikuri indeqsis daxmarebiT. es statistikuri gamokvlevebis yvelaze produqtiuli saxeobaa. analizis am saxeobis arsenalSi Sedis aTeulobiT da aTasobiT saxis indeqsebi, romelTac oTx ZiriTad jgufad yofen:

1. 
   ekonomikuri procesebis dinamikis indeqsebi (fasebis indeqsebi, warmoebis moculobis indeqsebi da a.S.);
   
2. 
   teritorialuri (sivrculi) indeqsebi;
   
3. 
   cxovrebis donis indeqsebi (siRaribis indeqsi da a.S.);
   
4. 
   analitikuri indeqsebi.
   

indeqsuri analizis gansxvaveba analizis sxva tipebisagan oTx punqtze daiyvaneba: a) nebismieri indeqsi axasiaTebs mxolod erT saindeqsacio sidides; b) nebismieri indeqsi gviCvenebs niSanTvisebis mxolod SefardebiT cvlilebas; g) nebismieri indeqsi axasiaTebs niSanTvisebis dinamikas saSualod mTel erTobliobaSi; d) indeqsuri analizi Zlier gansxvavdeba rogorc statistikuri meTodisagan, romelic emyareba saSualo sidideebis analizs, ise meTodisagan, romelic analizis procesSi iyenebs SefardebiT sidideebs, Tumca indeqsuri analizis dros yovel indeqsSi xorcieldeba SefardebiTi da saSualo sidideebis sinTezi.

klasteruli analizi - es aris analizi, sadac gamoiyeneba e.w. klasterebi - movlenaTa an obieqtTa jgufebi msgavsi an erTidaigive tipis niSanTvisebebiT. operaciebs, romelTa saSualebiT iangariSeba aseTi niSanTvisebebi, klasterizacias uwodeben. aseTi operaciis Casatareblad SemuSavebulia specialuri maTematikuri aparati, romelic saSualebas iZleva vipovoT e.w. ”wertilTa Tavmoyra” ufro yovlismomcveli klasterebis misaRebad. klasteruli analizis mTavar upiratesobas analizis sxva tipebTan SedarebiT warmoadgens obieqtTa dayofis Camoyalibebuli stereotipebis daZleva. regionalistikaSi da ekonomikur geografiaSi es SeiZleba aisaxos arsebuli administraciul-teritoriuli dayofis SecvlaSi dayofis axali tipiT gamoskvlevi geografiuli an regionaluri fenomenebis erTtipiurobis an msgavsebis safuZvelze.

korelaciuri analizi - es aris statistikuri analizis saxeoba, romelic emyareba korelaciis cnebas.

korelacia SeiZleba ganisazRvros rogorc sidide, rmelic axasiaTebs ori SemTxveviTi sdidis erTmaneTze damokidebulebis xarisxs imis mixedavad, arsebobs Tu ara maT Soris mizez-Sedegobrivi kavSiri (WeSmariti korelacia), Tu adgili aqvs SemTxveviT damTxvevas (cru korelacia).

ekonomikur kvlevebSi korelaciuri analizis sakvanZo amocanas warmoadgens sxvadasxva tipis damokidebulebebis dadgena ama Tu im ekonomikur maCveneblebs Soris. aseTi midgoma tradiciulad Semdeg etapebs moicavs: 1) im niSanTvisebebis SerCeva (maTi bunebisa da specifikis gaTvaliswinebiT), romlebic statistikuri damokidebulebebisa da kavSirebis gasazomad gamodgeba; 2) aRniSnuli gamzomvebis ricxviTi mniSvnelobebis Sefaseba sawyisi statistikuri monacemebis safuZvelze; 3) hipoTezaTa verifikacia gamosakvlev niSanTvisebebs Soris statistikuri damokidebulebis arsebobis Sesaxeb; 4) gamosakvlev cvladebs Soris urTierTkavSiris struqturis analizi da maTi warmodgena Sesabamisi grafebis saxiT.

gamosakvlevi damokidebulebebis formis Seswavlis problema ukve regresiuli analizis kompetencias ganekuTvneba.

regresiuli analizi korelaciuri damokidebulebebis formebs Semdegi sqemis Sesabamisad ikvlevs: pirvelad xdeba yvelaze informaciuli niSanTvisebebis SerCeva, Semdeg xdeba regresiis mocemuli gantolebis ucnobi parametrebis Sefaseba da bolos tardeba miRebuli Sedegebis sizustis analizi.

faqtoruli analizi maTematikuri statistikis mravalganzomilebian meTods warmoadgens, romelic gamoiyeneba maCvenebelTa Soris urTierTdamokidebulebis gasazomad da klasifikaciisaTvis. misi saSualebiT korelaciuri maticis analizis safuZvelze vlindeba erTmaneTTan mWidrod dakavSirebuli cvladebi. es aris procesi, romelic, saboloo angariSiT, mkvlevars garkveuli raodenobis cvladebis mcire raodenobis ZiriTad faqtorebze dayvanis saSualebas aZlevs.

analizis CamoTvlil saxeobaTa garda ekonomikur kvlevebSi analizis sxva tipebic (kovariaciuli, dispersiuli da a.S.) gamoiyeneba, romelTac TavianTi adgili aqvT sameurneo movlenebis statistikuri gamokvlevis procesSi.

5. statistikuri meTodebis saimedoobis Sefaseba

mTavari moTxovnebi, romelsac ekonomikuri mecniereba uyenebs statistikuri meTodebis saimedobas, mdgomareobs sawyisi statistikuri informaciis xelmisawvdomobaSi, saimedoobasa da sisruleSi. garda amisa, aucilebelia monacemTa dajgufebis, saSualo sidideebisa da indeqsebis gaangariSebis swori xerxebis SerCeva.

imisaTvis, rom sameurneo movlenebis gamokvlevis saimedod miviCnioT, aucilebelia agreTve saimedo iyos TviT is statistikuri faqtebi, romelTac gamokvlevis procesi eyrdnoba.

rodesac saubaria statistikuri faqtebis sisruleze, unda gvaxsovdes, rom nebismieri movlena Tu sagani xasiaTdeba TvisebaTa, kavSirebisa da damokidebulebebis didi ricxviT rogorc SigniT, ise garemomcvel samyarosTan. amasTan, maTi erTi nawili arsebiTia, Sinaganad aucilebeli da sagnis xarisxis ganmsazRvreli, xolo meore - araarsebiTi, garegani. principSi, sasurvelia movicvaT yvela arsebiTi niSanTviseba, magram es praqtikulad SeuZlebelia, amitom, SemTxvevaTa umravlesobaSi iZulebuli varT SemovifargloT yvelaze arsebiTi niSanTvisebebis SeswavliT.

statistikuri faqtebis Sedarebis SesaZlebloba aseve umniSvnelovanes moTxovnas warmoadgens. imisaTvis, rom ganxorcieldes Sedareba, aucilebelia da sasurveli, rom statistikuri monacemebi dayvanili iqnas gazomvis Sedarebad erTeulebze.

Tumca statistikuri monacemebis saimedoobis Sefaseba sakmaod problemuria, ekonomikuri mecniereba yovelTvis unda iswrafvodes amisaken. sxvanairad, ekonomist-mkvlevars yovelTvis eqneba undoblobis SegrZneba im statistikuri bazisis mimarT, romelsac misi Teoriebi da hipoTezebi efuZneba.

6. statistikuri meTodis adgili ekonomikuri mecnierebis sxva meTodTa Soris

rogoria statistikuri meTodis mniSvneloba ekonomikuri meTodologiis ”zogad skalaze”?

dasmul kiTxvaze pasuxis gacema SesaZlebelia ramdenime mimarTulebiT.

pirvel rigSi, es aris meTodi, romelic maTematikuri mecnierebis msgavsad saSualebas iZleva movaxdinoT ekonomikuri mecnierebis formalizacia da maTematizacia, gafaviyvanoT misi Tvisobrivi meTodologia raodenobriv doneSi, cifrebisa da formulebis enaze.

meore - cxadia, es meTodi aaxlovebs ekonomikur Teoriasa da empirias, moiTxovs nebismieri Teoriuli konstruqciis ekonomikuri institutebis realur, praqtikul funqcionirebasTan Sejerebas.

mesame, statistikuri meTodi ekonomikuri Teoriebisa da hipoTezebis efeqturi Semowmebisa da verifikaciis saSualebas iZleva, riTac asrulebs ekonomikuri dakvirvebisa da ekonomikuri eqsperimentis msgavs funqcias.

dabolos, meoTxe - statistikuri meTodi ekonomikuri procesebisa da movlenebis modelirebisa da prognozirebis saSualebas iZleva, riTac xels uwyobs ekonomikuri sistemebis efeqtur marTvas. statistikuri informaciis srulyofili floba nebismieri donis menejers exmareba swori gadawyvetilebebis gamomuSavebaSi.

nebismieri ekonomistisaTvis, romelic kvlevis statistikur meTodebs iyenebs, dRemde aqtualuri rCeba i. v. goeTes sityvebi: ”amboben, rom cifrebi marTavs samyaros. SesaZlebelia, saqme amgvarad arc iyos. magram, erTi ram ki danamdvilebiT vici: cifrebi amtkiceben, kargad Tu cudad imarTeba samyaro”.