monim hoyatımı şiddotlo sarsıtmışdır. Mon mühüm bir qorara gol-
moli idim. Artıq monim qorarım budur.
- Qraf, - dcyo cavab vcrdim, - hor şcydon ovvol müsaido cdin,
mono göstordiyiniz ctimad üçün sizo toşokkür cdim. Lakin bu ctiban
doğrultmaq üçün sizo bildirmoliyom ki, bu todbirlorlo siz başqa uşaq-
lannızı irsdon tamamilo mohnım cdirsiniz... Ilalbuki onlar da sizin
adınızı daşıyırlar. Qoy bu uşaqlar, sizin vaxtilo scvdiyiniz vo bu gün
tork ctdiyiniz bir qadının uşaqları olsun, lakin onların da müoyyon
dorocodo yaşamağa haqqı vardır. Mon sizo bildirmoliyom ki, o uşaq-
ların da talcyi aydın toyin cdilmozso, bir şorof olaraq öhdomo götür-
moli olduğum vozifoni mon qobul cdo bilmoyocoyom.
Bu sözlor qrafı titrotmiş idi. Kirpiklorindo gözyaşı göründü vo
olimi sıxaraq:
- Mon sizi holo axıra qodor tanıya bilmomişom, - dcdi. - Siz moni
hom scvindirdiniz, hom do qolbimo toxundunuz. Biz gcriyo qaytanş
qobzindo bu uşaqların payını xüsusi maddolordo göstərorik.
Mon onu lap idarəmin qapısına q əd ər ötürdüm. O nun üzü bu
odalotli işdon doğmuş bir scvinc vo razılıq hissilo ruhlanmış görü-
nürdü.
- Görürsünüzmü Kamilla, gonc qadmlar nə cür uçurum konanna
golib çıxırlar. Bozon müdhiş bir müsibotiıı doğması üçün yalnız bir
rəqs, royal yanında oxunan bir romans, şəhor civarında bir gozinti
kafidir. Şöhrot düşkünlüyü vo qürurun vüqarlı sosi, birisinin təb əs-
sümüno qarşı ctimad, çılğınlıq, yaxud dolilik insanı cozb cdir. Bütün
qadınlar müoyyon hüdudu kcçorlərso, zoruri əlaraq üç fiıriyanın' pən-
cosino düşəcəklər ki, bunlar da - həya, vicdan əzabı vo sofalotdir...
Vikontcssa Dcrvilin sözünü kosorok:
- M ənim zavalh Kamillam yatmaq arzusu ilə çırpınır, - dcdi, -
gct qızım yat, pak vo ismotli qalmaq üçün sonin bütün bu dohşotlori
bilmoyin lazım dcyildir.
Kamilla dö Qränlyc anasmı başa düşorok getdi. Qrafinya dcdi ki:
- Ozizim Dcrvil, siz bir az hoddindon artıq coşmusunuz. Vokillor
no ana ola bilir, nə də vaiz...
- Lakin qozctlər min dofo bundan artıq...
Vikontcssa vokilin sözünü kəsorok:
1
F u r i y a - qud im R om a o satirin d o intiqam ilah o si, m ocazi m o n ad a - kinli qadın
dcm o k d ir.
78
- Yazıq D c rv il,-d c d i,-m o n sızi hcç tanıya bilmirom. Sizmoninı
qızımın qozct oxuduğunu zonn cdirsiniz? - Sonra bir az sükut cdib
olavo ctdi:
- Davam cdin.
- Q raf öz mülkünü Qobscko rosmi surətdo saldıqdan üç ay sonra...
Vikontcssa:
- Madam ki, qızım gctmişdir, qraf Rcstonun adını açıq söyloyo
bilərsiniz.
- Çox gözol. Bu hadisodən uzun bir müddot sonra mon holo do
mondo qalmalı olan qaytarış qobzini almamışdım. Parısdo vokillo-
rin başı o qodor qarışır ki, ayrı-ayrı müstosna hallar nozoro alın-
mazsa, dcmok olar ki, onlar müştorilorinin işi üçün onların özlorin-
dən çox çalışmağa imkanları olmur. Bununla bclo, bir dofo solomçı
bizim cvdo nahar ctdiyi zaman, süfrodon durarkon, no sobobo göro
dö Rcstodan hcç bir xobor olmadığını ondan soruşdum.
O cavab vcrdi ki:
- Bunun çox ciddi soboblori var. Q raf ölüm yatağındadır. Onun
qəlbi çox yumşaq olduğundan dordo tab gotiro bilmir vo dordin onu
məhv ctmosino yol vcrir. Hoyat clo bir iş,
clo bir pcşodir ki, bunu çox
çotinliklo öyronmok mümkündür. İnsan bir çox müsibotlərdon
sonra hoyatı dork cımişso, onun sinir sistcmi möhkomloşir vo öz
hissiyyatını idaro clmək üçün onda müoyyon bir qıvraqlıq yaradır.
O zaman onun sinirləri polad bir yay kimi sınmadan oyilir. Əgor
onun mədosi yaxşıdırsa, bu surotlo bişmiş olan adam, l.ivanın moşhur
sidr ağacları kimi uzun müddot yaşamalıdır.
- Q ra f can vcrir? - dcyo soruşdum.
Qobsck cavab vcrdi:
- B əlkə do. Onun mirası sizin üçün yağlı bir ışdir.
Mon bu adamın üzünə baxdım vo onu sona qədor anlamaq arzusu
ilo soruşdum ki:
- Rica cdirəm söyloyin görüm, no üçün sizin novazişinizi oyadan
yalnız qrafla mon oldum.
- Çünki, - dcdi, - yalnız siz ikiniz monə hiylosiz olaraq ctimad
ctdiniz.
Bu cavab, mülki gcri qaytamıaq qobzi itorso, Qobsckin öz oliıı-
doki imkanlardan sui-istifado ctmoyocoyino inanmağa mono imkan
versə do, lakin buna baxmayaraq, mon qrafı görmoyi qot ctdim. İşim
79