Şəmil Sadiq
Yüklə 19,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 133 Məktubdan da görünür ki, İsa Muğanna əsəri 2009-cu il fevralın 20-də bitirib və həmişəki kimi Fi- ruzə xanım oxuyandan sonra aprelin 7-də çapa təq- dim edilmişdir. Bu məktub bir də onu sübut edir ki, Firuzə xanım Muğanna yaradıcılığını izləyir, oxuyur və tövsiyələrini həmişə verirdi. Bir çox tədqiqatçılar, oxuculardan fərqli olaraq həyat yoldaşı olan Firuzə xanımın da ustad sənətkarı İsa Muğanna kimi qəbul etmiş, “Hüseynov” təxəllüsündən imtinasını da an- layışla qarşılamışdır. Romanın çap olunması ailəsinin sevincinə səbəb oldu. Ustad sənətkarın qızı Sevinc Muğanna roma- nın ön sözündə sevincini bu cür izhar edir: “ Sənin də gözün aydın, göylərdən bizə baxıb gülümsəyən canım Muğannam” “Türfə”n mübarək!” 87 Onu da qeyd edim ki, “Türfə” romanı müəllifin yeganə əsəridir ki, Muğanna ikinci dəfə üstündə işləməyə vaxt və imkan tapmamışdır. Muğannanın əsərlərinə yenidən qayıdaraq düzəlişlər etməsi və ya ümumiyyətlə, dəyişdirməsi hamımıza məlumdur. Sadəcə bir variantının qalması və o da əlində olma- ması üçün heç nə edə bilməmişdi. Əminəm ki, ro- man əlində olsa idi, biz yenidən çapa verəndə hök- mən yeni əlavələr edəcək və ya nələrisə dəyişdirə- cəkdi. “Türfə” romanı Muğannanın ölümündən iki il sonra 2015-ci ildə redaktorluğumla Hədəf nəşrləri tərəfindən çap olunmasına baxmayaraq, dostluq və qruplaşmalara başı qarışmış ədəbi tənqidimiz tərə- 87 İsa Muğanna, Türfə romanı, Bakı: Hədəf nəşrləri, 2015, s 4. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 134 findən öz layiqli qiymətini almamış, indiyə qədər heç bir tənqidi yazı yazılmamışdır. Sanki heç nə baş ver- məmiş kimi susur ədəbi tənqid və ədəbiyyatsevərlər. Bu laqeydliyin səbəbini anlamaq çox çətindir. Bir səbəbi hər kəsin Muğanna meydanına girə bilməmə- sidirsə, digər bir səbəbi cəsarətsizlikdir. Məhz bu sə- bəbdən də “Türfə” romanını təhlilə cəlb etməkdənsə, məzmununu yazmağı lazım bilirik. “Türfə” romanı əsərin qəhrəmanı, Muğanna nəs- linin varisi Astan bəyin dilindən xatirə şəklində da- nışılır. “Əsərdə yazıçının xatirələr vasitəsi ilə keçmişə nüfuz etməsinin şahidi oluruq. ...Daha çox qəhrəman dü- şüncəsində, xatirələrin bədii ifadəsində əksini tapır” 88 Astan bəy GEPO nümayəndəsi Zalımoğlu tərə- findən öldürülməmişdən əvvəl xatirəsini bu cür ta- mamlayır: stolun kənarında üstünə “Türfə” yazdığım qalın dəftər bozarırdı. Gücümü toplayıb dəftəri qabağıma çəkdim. Pencəyimin döş cibindən karandaşımı çıxarıb axırıncı səhifəni açıb bu dediyim sözləri yazdım, sonra gözlərim qarala-qarala, əlim titrəyə-titrəyə əlavə etdim: “Əlvida, əziz anam! Əlvida, əziz Callam. Əminəm ki, arxamca gələcəksən və əbədiyyətdə yenidən xoşbəxt olaca- yıq. Hələlik, əzizim. Allahdan qorxun! Allahdan qorxun, – deyən müfti xislətli GEPO 89 cəlladlarına lənət yağdırı- 88 Salidə Şərifova. Azərbaycan postmodern romanları və onların bədii xüsusiyyətləri. AMEA. Humanitar elmlər. Xəbərlər. Bakı, Elm. 2016. S. 167 89 6 fevral 1922 -ci ildə ÜFK ləğv edilib, əvəzində RSFSR Xalq Daxili İşlər Komissarlığı (НКВД) nəzdində Dövlət Siyasi İdarəsinin (Государственное политическое управление-ГПУ) əsası qoyuldu. "QPU" adı "KQB" adından əvvəl yaranmış və onun kimi geniş yayılıb, Qərb ölkələrinin antisovet təbliğatında geniş istifadə edilmişdir. Alman dilində "GPU" kimi səslənən sözün abreviaturası "Grauen, Panik, Untergang" (Qorxu, Təlatüm, Ölüm) formasında açılırdı. İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 135 ram.! Astan”. 90 “Türfə” Qazadakı İncə dərəsinin Astanbəyli kən- dinin qəbiristanlığındakı nəqşibəndilik türbəsidir. Muğannaya görə, “mənası gözəl deməkdir”. Ərəb- cədən gələn bu ifadənin hərfi mənası: “Tapılmayan, nadir, misli-bərabəri olmayan, qəribə, əcaib” 91 de- məkdir. Romandakı hadisələr Sovet dövrünün quruculuq illərindən, represiya dövründən bəhs edir. Bütün hadisələr “Türfə” ətrafında cərəyan edir: “Hacı Mah- mud əfəndi son illərdə Qarabağın Zəngəzur qəzasının Cejimli kəndində yaşayan Şair Şeyx Seyid Nigarinin şa- girdi olub, Nəqşibəndi elmini öyrənib qəbul edib, Qara- bağda, Qazax, Borçalı, Qaraçöp mahallarında çoxlu mü- rid-dərviş yetirib, Qazağın İncə dərəsindəki Astanbəyli kəndinin qəbiristanında Türfə – ziyarətgah yaradıb”. 92 İsa Muğannaya görə, “Nəqşibəndi”lik Yer, İnsan elminin başlanğıcının-SafAğ elminin davamıdır. “Yer”də elmin düşmənlərinin təzyiqi nəticəsində eramızın on dördüncü əsrində "Hürufi" adı altında gizlədilib, sonrakı əsrlərdə “Sufi”, “Səfi”, “Səfa” söz- ləri altında gizlədilib, nəhayət, “Nəqşibəndi”liyə gə- lib çıxıb”. 93 Əsərin qəhrəmanı Astan Nəqşibəndilik elminin davamçısı olmuş üç böyük övliyadan biri olan Kiçik Mahmud Əfəndinin oğludur. Həmin bu üç alimdən 90 İsa Muğanna, Türfə romanı, Bakı: Hədəf nəşrlər. 2015, s 5. 91 Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb-fars sözləri lüğəti. II cild. Şərq-Qərb. Bakı 2015. s.411 92 İsa Muğanna, Türfə romanı, Bakı: Hədəf nəşrlər. 2015, s 5. 93 Yenə orda, s 5. Yüklə 19,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|