L akin bununla belə sovet kitab tarixini birm ənalı da qiymət-
ləndirm ək olmaz..
Bu dövrün kitab tarixində, o cümlədən soraq-m əlum at nəşrlə-
rinin tarixində m ürəkkəb, ziddiyyətli m əqam lar da çoxdur, k itab
m ədəniyyətinə baxışda, üm umiyyətlə mənəvi sahələrdə əsas, apa-
rıcı siyasi-ideoloji təfəkkürə elə meyillər olm uşdur ki, b u n lar yara-
dıcılıq proseslərinə, ədəbiyyata, kitaba m ünasibətdə son dərəcə
mənfi təsir göstərmişdir.
Sovet hakimiyyəti dövründə rəvac ta p a n siyasi repressiyalarm
ədəbiyyata, kitaba, xalqm bədii m ədəniyyətinə qarşı çevrilmiş
am ansız hərəkat olduğunu xüsusi qeyd etm əliyik. Tarixim izin 30-
50-ci illərini üm umiyyətlə repressiya iİləri ad lan d ırm aq d ah a dürüst
olar. Repressiya sənətə, mədəniyyətə, sivilizasiyaya q arşı dəhşətli
bir divan idi. M əhz bu illərdə A zərbaycanm görkəm li ədəbiyyat və
mədəniyyət xadim lərinə divan tutulm ası ölkəm izdə A zərbaycan
Şura Ensiklopediyasm ın buraxılm asm a im kan verm əm işdir. H ə tta
oncildlik Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasm ın çox çətinliklə bu-
raxılm ası da sovet am iranəliyinin, təzyiqlərinin nəticəsində baş
vermişdir.
Deməli, bütün b u n lar ictim ai fikir və k ita b tarixim izin acı nə-
ticələridir və məhz m üstəqillik şəraitində k ita b nəşrinə, o cümlədən
soraq-m əlum at nəşrlərinin çapa hazırlanm asm da, buraxılm asm da
b u acı nəticələr nəzərə alınm alı, kitab nəşrində yeni elmi baxış əsas
götürülməli, tarixi m ateriallar, sənədlər və fak tlar əsasm da hərtə-
rəfli, obyektiv, əsaslı kitab nəşri həyata keçirilməlidir.
Milli müstəqillik m ərhələsində soraq-m əlum at nəşrlərinin inki-
şafı sahəsində əldə edilən nailiyyətlər bu istiqam ətdə yeni fıkir irəli
sürməyə im kan verir.
M üstəqillik şəraiti dövlətçiliyimizin, ölkəm izin iqtisadi, siyasi,
mənəvi və mədəni inkişafm a geniş im kan yaratdı. A zərbaycan
dövlətinin müstəqilliyi, onun istiqlaliyyəti və suveren ölkə olaraq
m övcudluğu xalqımızın ən qiym ətli və əvəzedilməz nailiyyətidir.
İqtisadiyyatımızın inkişafı və m öhkəm ləndirilməsində, Azərbaycan
dövlətinin inkişafı və gücləndirilməsində müstəqilliyimiz böyük əhə-
miyyət kəsb edir. Dövlətin güclənməsi, iqtisadiyyatm inkişafı öz
növbəsində mənəviyyatın və mədəniyyətin inkişafm a zəmin yaradır.
Bu qeyd etdiyimiz şərait kitabçılıq işinin m üxtəlif ak tu al p rob-
lem lərinin, o cümlədən soraq-m əlum at nəşrlərinin tərtib edilməsi-
nə, nəşr edilib yayılm asm a da m üsbət təsir edir.
M üstəqillik soraq-m əlum at nəşrlərinin inkişafım davam lı və
dinam ik etdi.
K itabçılıq işi m ürəkkəb sənətdir. Güclü inform asiya axını ilə
diqqəti çəkən çağdaş dönəm də kitaba tələbat artır, k ita b nəşri pro-
sesi isə m ürəkkəbləşir. K itab nəşrinin m ühüm hissəsini təşkil edən
soraq-m əlum at kitabları, xüsusilə k ita b m ədəniyyətinin ən yüksək
səviyyəsinin göstəricisi isə ensiklopedik nəşrdir. İn d i xalqım ız öz
universal ensiklopediyası olan xalqlardan biridir. Bu oncildlik
A zərbaycan Sovet Ensiklopediyasının (1976-1987) nəşri respubli-
kanın ictim ai-siyasi və m ədəni həyatm da m ühüm hadisədir. B ura-
da A zərbaycanın tarixi, ədəbiyyatı, mədəniyyəti, iqtisadiyyatı və
ekologiyası üzrə geniş m əlum at sistemli şəkildə öz əksini tapm ışdır.
A SE-nin nəşrinin başa çatm asm dan sonra nəşriyyatm Baş redak-
siyası öz fəaliyyətini daha d a genişləndirdi. Bir sıra sahə ensiklope-
d iyalan və ensiklopedik lüğətlər buraxıldı. B ununla bərabər, cə-
m iyyətdə baş verən kardinal sosial-iqtisadi dəyişiklik, intensiv in-
form asiya m übadiləsi, ölkələr arasm da kom m unikativ əlaqələrin
güclənməsi, xaricdə yaşayan həm vətənlərlə əlaqələrin genişlənməsi,
«ağ ləkələr»in obyektiv işıqlandırılm ası və ləğvi və s. təkm illəşdi-
rilmiş və milli ensiklopediyanın hazırlanm ası və buraxılm ası üçün
əlverişli şərait yaratm ışdır.
Y eni nəşr son onilliklərdə yaranm ış nailiyyətləri əks etdirm ək,
yeni inform asiyanm həcmini sistemləşdirm ək, A zərbaycan xalqı-
nın inkişafı tarixini konseptual şəkildə zənginləşdirm əklə, o n u n
dövlətçiliyini, ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi və m ədəni inkişafm ı
tam və obyektiv əks etməlidir. Bu yeni nəşrin zəruriliyini nəzərə
alan A zərbaycan K P M ərkəzi K om itəsi 1991-ci il aprel ayının 2-də
(protokol JMb 12, §7) «A zərbaycan Sovet Ensiklopediyasım n yeni
nəşri haqqında» qərar qəbul etm işdir. Q ərarda yeni ensiklopediy-
anın əsas istiqam əti: elmi, siyasi k o n y u kturadan a zad olm aqla
A zərbaycan xalqım n milli tarixinin bütün vacib m əsələlərini, mə-
dəni inkişafını, sosial. Siyasi və iqtisadi inkişafını işıqlandırm aq-
dan ibarət olm alıdır. B urada eyni zam anda göstərilirdi ki, Elm lər
A kadem iyası, təhsil və M ədəniyyət Nazirliyi, Dövlət M ə tb u a t K o-
mitəsi, A SE-nin Baş redaksiyası, M ədəniyyət F o n d u , elmi icti-
maiyyət, respublikanın yaradıcı ittifaqları yeni, təkm illəşdirilm iş,
universal, milli ensiklopediyasım n nəşri təklifıni bəyənməsi m əqsə-
dəuyğun olardı. Q ərarda həm çinin yeni ensiklopediyanm nəşri üz-
rə hazırlıq m ərhələsini və işin gedişinin kütləvi inform asiya vasitə-