Şevki koca

Arnavutluk Dedebaba’ Lahikası

1. 
   Ahmet Feyzi Muhtar Dedebaba’: Mücerret Babalardandır. Bir ara Hacı Bektaş ilçesinde Pirevinde Alevi Babalığı yapmıştır. 1929-1941 tarihleri arasında görevde bulunmuştur. Her ne kadar bugünün Arnavutları, Salih Niyazi Dedebaba’yı zımmen Dedebaba’ gösterselerde o yıllarda neşrolunan “Rrequllare e Bektashijvet Shqiptare-Tiran, 1930” isimli çalışmada konu ile ilgili net bilgiler bulmak mümkündür. Kendi isteği ile görevden ayrılmıştır. (Vefat; 1946)
   
2. 
   Ali Rıza Dedebaba’: Jirokastro’ludur. Mücerret Babalardandır. 1941-1944 yılları arası görev yapmıştır. 1876 doğumlu olup, Kabri Tiran’daki Dergah içinde, Salih Niyazi Dedebaba’nın yanındadır.
   
3. 
   Kamber Ali Dedebaba’: Mücerret Babalardandır. Çok kısa bir süre görev yapmıştır. Aslen Priştine’lidir. Sosyalist yönetime sıcak bakmaması üzerine yönetimce hapse atılmış ve cezaevinde Hak’ka yürümüştür. 1944-1945 yılları arasında görev yapmıştır. Yol adı Prishta’dır.
   
4. 
   Cafer Sadık Dedebaba’: Mücerret Babalardandır. 1874 doğumludur. Sosyalist Emek Partisinde görev yapmıştır. Enver Hocanın tazyiki ile Dedebaba’ seçilmiştir. 1945 yılında atandığı Dedebaba’lık görevinde uzun kalamamış, altı ay kadar bir süre Dedebaba’lık yapmıştır. Kabri Tiran Dergahındadır. Yakova Dergahı postnişini ünlü kazım Sipaho Bakali Babanın mürşididir. 1945 yılı sonunda Hakka yürümüştür.
   
5. 
   Abbas Hilmi Dedebaba’: Mücerret Babalardandır. 1946 yılında Arnavutluk anayasası, din ve vicdan hürriyetini teminat altına almış ancak, halveti, Bektaşi, Rufai ve Sadi gibi Arnavutlukta yaygın olarak bulunan tarikatlara kısıtlamalar getirmiştir. 1945 yılı sonunda Abbas Hilmi Baba Dedebaba’lığa seçilmiştir. Anayasaya muhalefet etmesi üzerine Bektaşi Babalarıyla arasında tartışma çıkmış, kendisini ihbar üzerine tutuklamaya gelen hükümet görevlilerini ve iki Bektaşi Babasını tabanca ile vurup öldürdükten sonra, Fuji Martinens Baba ve Feyzi Baba ile birlikte intihar etmiştir. 1945-1946 yılları arasında görev yapmıştır. Arnavut Bektaşiler arasında saygın bir mevkii vardır.
   
6. 
   Ahmet Muhtar Ağatay Dedebaba’: Mücerret Babalardandır. 1916 doğumludur. 1947 yılında “Kutsal Dedeler Meclisince” Dedebaba’ seçilmiştir. Bulunduğu dönemde, hükümet kendisinden sürekli siyasi mesajlar istemiştir. 1951 yılında Kore Savaşını kınayan Dedebaba’lık metinlerini Birleşmiş Milletlere göndermesi ile ünlenmiştir. Bütün çabalarına karşın hükümetçe kendisine güvenilmemiş ve 1958 yılında Dervişi Reşad Bardi ile birlikte tutuklanmış 1968 yılına değin cezaevinde kalmıştır. 1947-1958 yılları arasında görev yapmıştır.
   
7. 
   Fehmi İlyas Dedebaba’: Mücerret Babalardandır. 1958 yılında hükümet desteğinde yapılan bir seçimle Dedebaba’lık görevine getirilmiştir. Aynı zamanda Arnavutluk parlamentosunda milletvekili olarak görev yapmıştır. Kendisi ve dergah yaşamıyla ilgili bilgiler, 1966 yılında Arnavutluğa özel izinle girebilen Gazeteci Yılmaz Çetiner tarafından gerçekleştirilen bir röportaj ile saptanmış olup “Bilinmeyen Arnavutluk” isimli, kitapta neşrolunmuştur. 1967 yılında Arnavutluk da tüm dini kurumların faaliyeti yasaklanmış olup, Dedebaba’lık serüveni de böylece sona ermiştir. Fehmi İlyas Dedebaba’nın görev seneleri 1958 ile 1967 yılları arasındadır. Bugün Arnavut Bektaşileri Fehmi İlyas Babayı, Dedebaba’ olarak tanımazlar.
   
8. 
   Ahmet Muhtar Ağatay Dedebaba’: 1958 yılında cezaevinde, dervişi ile birlikte 10 yıl kalan, Ahmet Muhtar Dedebaba’ 1968 yılında, evinde göz altında tutulmak koşuluyla serbest bırakılır. Bir seçim yapılmasa da 1980 yılında Hak’ka yürüyene kadar, Arnavut Bektaşilerince Dedebaba’ sayılmıştır. Ahmet Muhtar Ağatay Dedebaba’, Yakova Dergahı postnişini Kazım Bakali Sipaho Babaya bir mektup yazarak, Detroit (A.B.D.) Dergahı postnişini, Recep Ferdi Halife Babayı tanımamasını emretmiştir. Dedebaba’lık müessesesini Arnavutların iç işleri telakki ederek, gerek Türkiye ve gerekse Dünyanın Arnavutluk dışındaki Babalık icazetnamelerini tanımamıştır. Kabri Tiran’dadır.
   
9. 
   Reşat Bardi Dedebaba’: Mücerret Babadır. Mürşidi Ahmet Muhtar Ağatay Dedebaba’dır. 1958-1968 yılları arasında hapse atılmıştır. 190 yılında Tiran Dergahına yerleşmiş ve yıkılan dergahın onarımını sağlamıştır. 1992 yılında İzmir’e gelerek Bedri Noyan Dedebaba’dan halifelik icazeti almıştır. Ancak 1993 yılında, Tepedelen, Vlora, Korça, Elbasan ve Timor Bektaşi Dergahlarından gelen Arnavut Babalar ile bir kongre düzenlemiş ve oy çokluğu ile Dedebaba’ seçilmiştir. Merhum Pederim Halife Turgut Baba bu kongrenin yapılacağı 19 Temmuz 1993 tarihinden önce kendisine 12 Temmuz 1993 tarihinde bir mektup ulaştırarak, Noyan Dedebaba’nın Halifesi olarak, mevcut Dedebaba’nın sağlığında ve üstelik ondan Halifelik icazeti almasına karşılık Dedebaba’ seçilemeyeceği konusunda kendisini uyarmıştır. (Söz konusu bu mektubun bir sureti fakirde mahfuzdur.)
   
10. 
    1993 yılında gerçekleştirilen bu seçimde bizzat Mürşidi Ahmet Muhtar Babanın onay vermediği Amerika, Detroit Dergahı postnişini Recep Ferdi Halife Babanın kendisine destek verdiğini iddia eden Reşat Bardi Babanın bu savı hilaf-ı Hakikat’dır. Zira Bedri Noyan Dedebaba’nın halifesi olan Recep Ferdi Halife Baba (vefat; 1995) bağlı bulunduğu Bedri Noyan Dedebaba’nın sağlığında; yol, erkan ve edebe son derece bağlı bir kimlik olarak bu tür ucuz polemiklere prim verecek karakterde hiçbir zaman olmamıştır. Hatta, Reşat Bardi Baba sırf bu nedenle Detroit Dergahına postnişin atayamamış ve bu dergaha Türkiye’de mükim İzmirli Mustafa Eke Dedebaba’ tarafından, Flamur Baba 2001 yılında Hacı Bektaş ilçesinde Halife yapılarak, mücerret Halife Baba sıfatıyla postnişin olarak atanmış olup, rehberlik hizmetlerini Gaziler Dergahı postnişini İlhami Teoman Güre Halife Baba erenler yapmışlardır. Ancak hakkını yememek için bir anektod’dan bahsetmek de burada gerekli olmaktadır. Halife Turgut Koca Baba erenler, Hakka yürümeden önce Cem Dergisinin Şubat 1997 tarihli nüshasında, vasiyet kabilinden bir röportajda; “Dedebaba’nın gerçekte mücerretlerin hakkı olduğunu belirtmiş ve Reşat Bardi Babaya, (eğer) Noyan Dedebaba’nın Hakka yürümesi sonrası yapılacak bir seçimde, Türkiye Cumhuriyeti Devleti vatandaşı olması teklif edilecektir, kabul etmesi halinde tek mücerret Halife Baba olarak, otomatik olarak Dedebaba’ olacağı belirtilmiş ise de, Noyan Dedebaba’’dan sonra yapılan seçim öncesi mevcüt halife babalarca böyle bir teklif yapılıp, yapılmadığı hakkında bir bilgim bulunmamaktadır. Şu anda Arnavutların son Dedebaba’sı olarak bilinen Reşat Bardi Babaya, Makedonya’da yeniden faaliyetlerine izin verilen, Kalkandelen (Tetova) Harabati Baba Dergahı postnişini Tahir Emini Baba ile yine Tetova (Kırçova) Dergahı postnişini Ziya Paşa Halife Baba biat etmemişlerdir. Kısaca, Arnavutların bugün kabul ettikleri son Dedebaba’ Reşat Bardi Dedebaba’ olmaktadır.