193
əldə etmiş olsa belə bədbəxt həyat sürür. Çünki o, ruhun
yüksəlişinə aparan yollarını aça bilməmişdir. Xoşbəxt
insanın ruhu isə küləksiz havada bir dənizə bənzərdir ki,
onu heç nə sakit durumdan çıxarda bilməz. Belə insan
təbiətinə uyğun yaşayır, ehtiraslarını cilovlayır. (2, 257)
Hər şeyin əxlaqı var və hər şeyin yaxşısı əxlaqlı
olanıdır. Ərdəmli və xoşbəxt insan hər şeyi əxlaqla edir. O,
həyatını və davranışlarını elə qurur ki, heç nədən
utanmasın, heç nəyə ehtiyacı olmasın və heç nədən
qorxmasın. Onun elədiyi hər şey gözəl, yüngül və
ürəklərə yatan tərzdə alınır. (2, 265-266)
Siseronun
əxlaqi
problemlərinin
mərkəzində
insanpərvərlik (humanizm) ideyası dururdu. Bunun da
sonralar Avropada humanist fəlsəfələrin yaranmasında
böyük təsiri olmuşdur. Ümumiyyətlə, onun fəlsəfi fikirləri
Qərb fəlsəfəsinin inkişafında böyük rol oynamışdır.
Mövzu ilə əlaqəli suallar:
1. Stoaçılığın hansı tarixi mərhələləri olmuşdur və
onların ümumi səciyəsi nədədir?
2. Zenonun və onun ardıcıllarının etik fəlsəfəsinin
məzmunu nə olmuşdur?
3. Hrisippusun stoaçılığın tarixində rolu nə olmuş, o
hansı məsələlərə önəm vermişdir?
4. Hrisippusun məntiq nəzəriyyəsinin əsasında hansı
müddəalar durmuşdur?
5. Kleantes hansı fəlsəfi fikirlərlə çıxış etmişdir?
194
6. Stoaçıların məntiq nəzəriyyəsinin əsas müddəaları
nədən ibarətdir?
7. Stoa fəlsəfəsində dünyanın insan tərəfindən dərk
edilməsi necə baş verir?
8. Yanlış təsəvvürlər necə yaranır?
9. Katalepsis nədir?
10. Stoa fəlsəfəsində “Loqos” nədir?
11. Stoaçıların fizikası və tanrılar haqqında
təsəvvürləri necə olmuşdur?
12. Stoaçılar ruh haqqında nə düşünürdülər?
13. Stoaçıların taleyə və əxlaqa münasibətləri necə
olmuşdur?
14. Orta stoaçılar qədim stoaçılardan nə ilə
fərqlənirdilər?
15. Panetiusun fəlsəfi fikirlərinin ümumi məzmunu
nədən ibarət idi?
16. Posidonius dünya, tanrı, ruh, tale, insan və əxlaq
haqqında hansı fikirlərlə çıxış etmişdir?
17. Senekanın fəlsəfəsi ilə həyat tərzi arasındakı
ziddiyyətli məqamlar nə ilə izah edilir?
18. Senekanın etik təliminin əsasları hansılar idi?
29. Senekanın əxlaqi fəlsəfəsi ilə xristian ilahiyyatının
hansı bənzər cəhətləri vardır?
20. Seneka tale haqqında nə düşünürdü?
21. Senekaya görə insan çevrəni necə dərk edir?
22. Senekanın tanrı və dünya quruluşu haqqında
fikirləri necə olub?
24. Epiktetusun əxlaqi fikirləri hansı müddəalardan
ibarət idi?
195
25. Epiktetus fəlsəfəni neçə hissəyə bölürdü?
26. Epiktetusun tanrı, tale və insan həyatının
məqsədi haqqında fikirləri necə olmuşdur?
27. Markus Aureliusun əxlaq fəlsəfəsinin əsas
müddəaları nədən ibarət olmuşdur?
28. Siseronun fəlsəfənin inkişafında nə kimi rolu
olmuşdur, onun əsərlərinin fəlsəfə tarixində əhəmiyyəti
nədədir?
29. Siseronun siyasi fikirləri nədən ibarət olmuşdur?
30. Siseronun əxlaqa dair fikirləri hansı kitabında
açıqlanmışdır?
31. Sisero ehtiraslar, ölüm və ağrı haqqında nə
düşünmüşdür?
32. Sisero fəlsəfənin əhəmiyyəti haqqında hansı
fikirlər irəli sürmüşdür?
33. Sisero tanrılarla bağlı məsələlərə hansı əsərində
toxunmuşdur?
Ədəbiyyat:
1. Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent
Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg
Bell & Sons, 1915.
2. Cicero. Tusculan disputations / Translated by
Andrew P. Peabody. Boston: Little, Brown, and Company,
1886.
3. Hamm U. Dictionary of Early Christian Literature.
New York: The Crossroad Publishing Company, 2000.
196
4. Marcus Tullius Cicero. On the Nature of the Gods /
Translated by F. Brooks. London: Methuen, 1896.
5. Posidonius // Encyclopædia Britannica Eleventh
Edition, 1911.
6. Асмус В.Ф. Античная философия. М.: Высшая
школа, 1976.
7. Беседы Эпиктета. М.: Ладомир, 1997.
8. Корнелий Тацит. Сочинения в двух томах. Том
I. // Анналы. Малые произведения / Перевод А. С.
Бобовича. М.: Ладомир, 1993.
9. Луций Анней Сенека. Нравственные письма к
Луцилию / Перевод С. А. Ошерова. М.: Наука, 1977.
10. Маковельский А. О. Мораль Эпиктета. Казань:
Типо-литография императорского университета, 1912.
11. Марк Аврелий Антонин. Размышления /
Перевод А. В. Добровольского. Л.: Наука, 1985.
12. Маркс К. и Энгельс Ф. Сочинения. Изд. 2. Т.19.
М.:
Государственное
издательство
политической
литературы, 1955-1981.
13. О государстве // Цицерон М.Т. Диалоги: О
государстве - о законах / Перевод В. О. Горенштейна.
М.: Наука, 1966.
14. О Законах // Марк Туллий Цицерон. Диалоги /
Перевод В. О. Горенштейна. М., Научно-издательский
центр “Ладомир” – “Наука”, 1994.
15. Об обязанностях // Марк Туллий Цицерон. О
старости. О дружбе. Об обязанностях / Перевод В. О.
Горенштейна. М.: Наука, 1993.
197
16.
Посидоний//
Москва.
Философская
Энциклопедия. В 5-х т. М.: Советская энциклопедия.
1960—1970.
17. Сенека. О счастливой жизни / Перевод С. Ц.
Янушевского
//
Древнеримские
мыслители.
Свидетельства. Тексты. Фрагменты. Киев, 1958.
18. Хрисипп // Новейший философский словарь.
Сост. Грицанов А. А. Минск, 1998.
19. Цицерон // Плутарх. Сочинения / Перевод Е.
Петуховой. М.: Художественная литература, 1983.
2.6. Akademiklər
Ellinizm dövrünün ən məşhur fəlsəfi məktəblərindən
biri Akademiya (yun. 'Ακαδήμεια) idi. Bu məktəb
Afinada Platon tərəfindən m. ö. 380-ci illərdə yaradılmış
və m. 529-cu ildə Bizans imperatoru Yustinianın (lat.
Flavius
Petrus
Sabbatius
Iustinianus)
bütün
antik
məktəblərin bağlanması haqqında fərman verməsinə
qədər fəaliyyət göstərmişdir. Platon məktəbinin ardıcılları
olduqları üçün akademikləri həm də “platonçular” da
adlandırırlar. “Akademiya” sözü tanrılaşdırılmış igid
Akademin adı ilə bağlıdır. Uzun müddət fəaliyyət
göstərməsinə görə Akademiyanın (platonçuluğun) tarixini
qədim, orta və yeni (neoplatonçu) dövrlərə bölürlər.
Qədim akademiklər Platon irsinin sistemləşdirilməsi
və ona şərhlərin verilməsi ilə məşğul olmuşdurlar.
Bundan başqa onlar bir çox elmləri də inkişaf etdirmiş,
özəlliklə də riyaziyyat və astronomiya sahələrində uğurlar
Dostları ilə paylaş: |