Sumqayıt Dövlət Universiteti Azərbaycan dili və dilçilik kafedrası Folklorşünaslıq Elmi-Tədqiqat laboratoriyası

Cuvəllağı  (s.)  -   cığal,  hər  bicliyi  bilən  adaın.  -   Cüvəllağıdan 
düzəməlli iş gözdəmə heş vaxıt.
Cümbul  (is.)  -   balaca  oğian  uşağmın  cinsiyyst  üzvü.  -  
Süıınətdən söram uşağm cümbülü hovluyuf.
Cülgü  -   araba  oxunun  qırağma  taxılan  mıxvari  dəmir.  -  
Cülgünü haravamn oxuna taxıllar kin, təkər qaşmasm qırağa.
- D -
Dabalax  gəlməx'  (f.)  -   kələk  gəimək,  aldatmaq.  -   Namaz 
qardaşdanna dabalax gəhf.
Dabanbasarax  (fs .j-  dalbadal.-Qonaxlar  da  ,  Ailahversm 
dabanbasarax gəlillər.  (E)
Dadmax  (f.)  -   yumurtanm  bərkliyini  diş  ilə  yoxlamaq.  -- 
Heydar murtdaları bir-bir daddı.
Dadaş  (is.)  -   qoca  baba.  -   Dadaş  dədə  sözüııün  əzizləmə 
mənasıdır.  1920-ci  illərdə  Abaran  rayonunun  Gözəldərə  kəndinin 
Ağbabaya  qaçqm  kimi  gələn  ailələrin  damşığmda  işlədilərdi.  -  
Dadaşım  qolxozun  dəmirçisiydi;  Molla  Qəfərə  də  nəvələri  dadaş 
derdilər.
Dadamal  ('sif}  — dadanmış,  öyrənmiş.  -  Dadamal  quzu tez  ətə 
gəlir, kökəlir.
Dadardoymaz  (z.)  —  yanm çıq,  az.  -   İnəx'lər  sü  dadardoymaz 
işdilər.
Dağarcıx/fdavarcıx  (is.)  -   dəridən  düzəldilmiş  kisə.  -   İki 
dağarcıx buğda iiyüdüf gətdim dərmannan.
Dağarcıxlanmax  (f.) -  lovğalanmaq.  -  Paşanın bu  əsgərrix'dən 
gələn  oğlu  yaman  dağarcıxlanır.  Belə  bir  ifadə  var:-  Dağara  nə 
mağar.
Dağavar  (si.)  -   təmiz  dağ  havası  olan  yer.  -   Ağbava  dagavar 
yerdi, yaz oldumu,  kət-kəsəx'  qonaxlaman dolor (Q.,E.,  S.).
Dağdağan  (is.)  -   nəzərə  gəlməmək  üçün  heyvamn  və  ya 
uşağm  boğazmdan  asılan  dağdağan  ağacının  parçası.  -   İnəyin 
boğazmnan dağdağan asıliar kin, nazarranmasın.
Dağlamax (f.) -  yağı yandırmaq. -  Yağnan soğam dağ elədilər.
D axd (is.) -  piştaxta. -  Tükançı Məvlit daxıhn dalında oturuf.
D axıl  duşməx'  (f.)  -   yalvarmaq.  -   Allaha  daxıl  düşdüm  kin, 
uşağım əsgənikdən sağ-salamat qayıtsın, gəlsin əvə.
Dakka (is.) -  dəqiqə. -  Hər dakqamn bir hökmü var deəllər.
Dalda/Zdaldey  (is.)  -  xəlvət.  -  Gənə  birqadir daldada sədirdən 
danışır,  şeytannıx eliyir.
Daldalıx  (is.)  -   küləyin,  qarın  və  yağışın  qarşısını  kəsən 
maneə.  -   Əvin  qavağmda  bir  daldalıx  düzəltsəx',  qar-boran  çəri 
dolmaz.
Dalısıcax  (z.)  -   arxasınca.  -   Dalısıcax  uşax  da  göndərdim, 
Şərif gəlif çıxmıyıf hələm.
D al (is.) -  budaq. -  Söüdün dalı qınlıf.
D a la f  (ıs.)  -   dişi  madyanın  cinsi  əlaqədə  olma  həvəsi.  -  
Madyan dünənnən dalafdadı.
Dalafa  gəlməx'  (f.)  -   Cinsi  əlaqədə  olmaq.  -  Alapaca  deən 
dalafa gəlir.
Dalağı  saşmax  (f.)  -   şübhələnmək.  -   Uşağım  Sibirdə 
əsgərrix'dəydi, məx'tubu gej  gələndə dalağım sancırdı müdəm.
Daldey (si.) -  qann,  küləyin və  günəşin qabağmı kəsən maneə. 
-Q ounnara daldey bir yerdə çəpər düzəltdim, yel-quz vurmasın.
Daiamırtdama  (is.) -  kiminsə  dalınca deyinmək. -  Dalımcax  o 
xartana  dalamırtdama oldu kin,  gəl görəsən.
Dalamırt  (sif.)  —  qeybətcil.  -   Bo,  bu  dalarmrt  Həmid  gənə 
mənnən danışır hər yerdə.
Dam  (is.) -  evdamı,  təndirdamı,  yandamı və  s  .  -  Ay usax,  qaş 
bir damnan oxloyu gəti, kişi gələcəx' bir əz xəngəl xamırı yayım.
Belə bir bayatı da var:
Damnan dama gəzəllər 
Damda qurut əzəllər.
Yara çirkin dellər,
Kimdi yardan gözəllər?
Damnançıxma  (is.)  -   bir  illik  dana.  -  Danalar  damnançıxma 
olannan söram  saxlamax da o qərtənə çətin olmor (Q.G.).
Damazdıx (is.) -  saxlamaq üçün  seçilən  ev quşu və  ev heyvanı 
(mal,  qoyun,  keçi,  qaz,  toyuq,  ördək  və  s.).  -   Allah  damazdığmı 
kəssin,  doğduğu buzoynu yarıtmır bu inəh.

---

Dambıl  (is.)  -   gavalımn  növü.  -M ülıaribə  vaxtx  Axsqa 
kətdərindən  tiirklər  satmağa  iri,  həm  də  şirin  dambıl  gətirərdilər 
səbətdə.
Damdıra  (is.)  -   dəf,  baraban.  -   Məx'təb  ki,  bağlandı  uşaxlar 
səhərdən axşama damdıra çah f oynuyullar.
Dambat/fdanbat (sif.) -  lovğa, ədəbaz. -  Uğurru kişinin oğlunu 
gördüm, bir dambat uşaxdı kin, gəl görəsən.
Dambatdanmax (f.) -  lovğalıq etmək,  ədəbazlıq eləmək,  özünü 
başqasmdan üstün tutmaq.  -  O  ölmüş qız da elə  dambatdanır kin,  eiə 
bil onun ata-anasmx tanıyan yoxdu.
Dambat-dambat  (z.)  -   lovğa-lovğa.  -   Qulunun  qavağmda 
Xalıxverdi dambat-dambat danışırdx.
Damagirən  (f.)  -   qız  evində  yaşayan  oğlan.  -   Qıznan  əvlənif
onnann əvində qalan oğlana  dam ayırən dellər.
Danbatdıx  (is.)  -   lovğalxx.  -   Gərəx'di  iş  görəsən,  yoxsam, 
dambatdıxdan nə çıxar.
Damax  olmax  (f.)-  umsunmax.  -   Qonşulara  da  pay 
göndərginən, damax olaliar.
Dar/max  (f.)  -   boyununa  aimamaq,  gizlətmək.  -   Mənim 
üzüyümü Irehan tapıpbış,  əmə dandı vermədi.
1.  Danqa (sif.) -  anq, zəif. -  Danqa malxn nə əti olacax.
2.  Danqa  (sif.)  -   sözə  baxmayan,  tərs.  -   Danqa  uşax  adaım 
bezdirir.
Danqalağı  çıxmax  (f.)  -   anqlamaq.  -   Öyün  Söyünü  gördüm, 
la f danqalağı çxxıf.
Danalıx (is.) -  buzovlar bəslənilən yer. -  Boran əsəndə danalıx 
soyyur.
Danaboyun  etmək  (f.)  -g ü ləş  vaxtı  rəqibinin  boynunu  əyib 
yerə  yıxmaq.  -  Öünnərim  Binəli  bir  iki  yaşıdmı  güləşdə  danaboyım 
elədi, yxxdı yerə.
D aysıtm ax  (f.)  -   sözünü  geri  götürmək.  -   Onu  daqsıtmax 
isterlər, əmə o baş qoşmör (X.B.).
D anzot (si.) -  keçəl,  çirkin.  -  Həm xındı,  həm də  danzotdu bu 
Qurvanm qızma elçi tüşən.
D anqır (sif)  -  keçəl,  daz.  -  Danqır baş  Şəmil oxartana işmişdi 
kin, əyaxda durammırdı.
Danaqıran  (is.)  -   gar  altmdan  çıxan  çiçək.  -   Novruzdan 
söram qann aitmnan danaqıran qalxır.
Danabaş  (si.)  -   qanmaz.  -   Ə,  bu  Zərinin  oğlu  Səfər  bir 
danabaşdx kin, adamı hələ  lağa qour.
Dana-dolux  (is.)  -   dikbaş,  böyüklərə  söz  qaytaran  cavaniar.  — 
Dana-dolux da böüx'lərə söz qaytaran cavannara dellər.
Dana -  da, də ədatı. -  Burya gəlginən dana.
D ar (s.) -  səbirsiz, hövsələsiz. -  Məsim kişi qonax gələndə çox 
darranır.
Daramat  vaxtı  (z.)  -  dar  vaxt.  -  Daramat vaxtı  qışa bir əməlli 
başdı tədərüx də  görəmmədix'.
Daramat  eləm əx'  ( f)   -   özünə  gün  ağiamaq.  -   Cavanmxda 
daramat eliyif qocaiığım  tüşünməiissn.
Darqursax  (si.)  -   kəmhövsələ,  əsəbi,  hövsələsiz.  ~  Xın  adam 
darqursax oiur.
Daracax  (is.)  -   vaxtsız-vədəsiz.  -   Boccalıya  gəlin  gətiməyə 
gedirdix',  bu  daracaxda  da  Xosroy  gəlif kin,  ona köməy  edim,  otunu 
gətirim.
Daraxiammax  (f.)  -   sıra  iiə  bitməx'.  -   Pazı  artıx  hesaf 
daraxlamf.
Dartı  (is )  -   xananın  bir  hissəsi.  -   Daıtıyı  kişi  hələm 
bərkitmiyif kin, həsiri toxuyasan.
Dara-bara  salm aq  (f.)  -   çığır-bağır  salmaq.  -   Ambann 
yanmda çovannar dara-bara salırdılar,
Dardüdüx'  (z.)  -   dar  paltar.  -   Əsədin  nəvəsi  dardüdüx'  geyif 
şəhərə gedirdi.
Darvanmax  (f.) -  cəhd  etmək.  -   Mənnən  çox darvanan yoxdu, 
əmə bir şey çıxmır.
Daramax  (f.)  -   qovun-quzunu  dağ  döşünə  yayılması.  -  
Çobannar sürüyü dağm döşünə danyıflar.
Daşxınası  (is.)  -   dağda,  qayalann  üstündə  olan  mamır.  -  
Qızdar Şişdağa əilərinə daşxınası qoymağa gedillər.

---