T arihtenı iktidar makamında herşey mübah!

---

t

T arihtenı

iktidar  makamında 

herşey  mübah!

Bizans  İmparatoru  Manuel’in  ölü­

münden  sonra  saltanat  naibesi  impa- 

latorlçe  Marya’nın  elinden  hükümeti 

alan Andronikos Komnlnos, Manuel’in 

müteallıkatmdan  olanları  birer,  birer 

ihtirasına  kurban  ediyordu.  O  artık 

devletin  hakikî  bir  hâkimi  kesilmişti. 

Siyasî  hasımlannı,  hassaten  büyük 

aristokrat  ailelerin  reislerini  mansab- 

lanndan  uzaklaştırıyor  ve  cezalandı­

rıyor,  yerlerine  kendi  adamlarım  ge­

çiriyordu.

Ancak  imparator  olabilmesi  İçin 

kendisini tahttan ayıran üç kişiyi izale 

etmesi  lâzım  geliyordu:  Manuel’in  dul 

karısı  ile  iki  çocuğu, 

j  İlk  olarak  müteveffa  imparatorun 

kızı  kocasile  ayni  zamanda  öldü.  Bu 

ikisinin  zehirlendiklerinden  kimsenin 

şüphesi  kalmadı.

Andronikos eskidenberi  nefret  ettiği 

imparatoriçeye  ince  bir  intikam  ter- 

tlbetti:

Evvelâ  ondan  şiddetle  şikâyetlere 

koyuldu.  Gûya  İmparatoriçe kendisine 

gizil bir muhalefette bulunuyor, bu da 

imparatorluğun,  devletin  menfaatle- 

lerine  dokunuyordu.  Eğer  bu  tehlikeli 

kadın  İş  kışından  uzaklaştınlmazsa 

mesuliyette  İştirak  kabul  edemiyeceğl 

İçin  kendisi  çeklelceğini  beyan  etti. 

Bu  sözlerle  «yabancıya»  karşı  zaten 

galeyanda  bulunan  gürültülü  nüma­

yişlerle  Patrik!  imparatoriçeyi  uzak­

laştırmak  için  nüfuzunu  kullanmağa 

mecbur  ettiler.

Bedbaht  imparatoriçe  aleyhinde 

adalet  komedilerinin  en  müthişi  ter- 

titoolundu.

Andronikos  kadıncağızı  ecnebilerle 

anlaşmış olmakla açıktan  açığa İtham 

etti.  Bu  iddia  üzerine  imparatoriçe 

tevkif  olundu  ve  zindana  atıldı;  gar­

diyanların  fena muamelelerine  ve  ha­

karetlere  maruz  bırakıldı.  Ancak  bu 

kadan  kâfi  görülmedi.  Mahkeme  ida­

mına  hükmetti.

Valdesi  hakkında  sadır  olan  bu  hü­

küm bir kan  damlası  gibi kırmızı  mü­

rekkeple  koyduğu  İmzasile  on  beşine 

varmamış  genç  İmparatora  da  tasdik 

ettirildi.

Anfcakyalı  «yabancı  kadın»  — impa­

ratoriçe  Marya  —  zindanda boğdurul­

du.  Müsehhlr  güzelliğinin  hâtırası 

talihinin  bu  acı  ftkıbeti  yüzünden 

kalblerde  rikkat  uyandırmaması  için 

ne  kadar  resmi  varsa  hepsi  yırtıldı, 

yakıldiı!

1183  de  evvelden  iyice  tâlimat almış 

bir saltanat  şûrası  Andronlkos’un  sal­

tanata  teşriki  muvafık  oalcağı  reyini 

kabul  etti.  Bu  karar  anlaşılınca  payi­

tahtın  her  tarafında  mecnunane  bir 

sevinç  uyandı.  Halk  sokaklarda  dans- 

ediyor,  el  çırpıyordu.

Vlahema  sarayı  sarıldı.  Bu  tehdit 

üzerine  genç  imparator  da  ortak  ka­

bulüne muvafakat etti. Fakat hiç bek- 

lenmlyen  birşey  oldu.  Herşeyi  tertib- 

etmiş  olan  Andronikos  saltanatı  red­

detti!  Onu  cebir  ile  tahta  oturtmak, 

istemeye,  istemeye  kırmızı  külâhı  ba­

şına  geçirmek  ve  imparatorluk  libası­

nı  da  böyle  giydirmek  icabetti!

Andronikos  nihayet  halkın  meram 

ve arzusuna boyun eğmiş göründü. Bir 

kaç  gün sonra  Ayasofya  mabedinde 

tetevvüç  töreninde  resmî  alkışlar  es­

nasında  namının  genç  Aleksi’nin  is­

minden  evvel  söylenmesi hazzını  duy­

du ve ilk  defa  olarak sevinç izhar etti. 

Sert  nazan  yumuşadı.  Kendisinin  im­

paratorluğu  günlerinde  herşeyin  yo­

luna  gireceğini  söyledi.  Zayıf  ve  âciz 

ortağını  Iskat  etmek  onun  için  güç 

olmadı.  Mabedde  akrabası  Aleksi’ye 

yardım  etmek İçin  iktidar  ve  saltanat 

makamını  kabul  etmiş  olduğuna  res­

men  yemin  etmişti.  Bu  yeminden  bir 

ay sonra Andronikos’un  tahrik ve şev­

ki  ile  Senato  devletin  başında  tek  bir 

şefin  bulunması  lâzım  geldiği  için 

Alefcsi’nln  hâl’ına  karar  verdi.

Bir kaç  gün  sonra  1183  sonteşrini 

içinde  zavallı  genç  adam  dairesinde 

boğduruldu. 

Cesedi  Andronikos’un 

ayaklarına  atıldıl  O  da  bir  tekme 

vuratakl

—  Baban  yeminini  tutmaz  bir  herif 

idi!  Anan  da  bir  alüfte!

Hakaretinde  bulunduktan  sonra  de­

nize  atılmasını  emretti.

Kendisine  tamamen  muti’  kilise 

adamları  imparator  Manuel’e  elmiş 

olduğu  sadakat  yemininden  Androni- 

kos’u  dinî  usul  ile  kurtardılar.  Karısı 

epey  zaman  evvel  ölmüştü.  Efkârı 

umumiyece  nasıl  telâkki  edileceğine 

zerrece  önem  vermiyerek  maktul  im- 

paratorcuğun  on  bir  yaşındı  nişanlısı 

ve  Fransa  kıralı  yedinci  Luis’nin  kızı 

Anne  de  Franee  ile  evlendi.

Altmış  üç  yaşında  Bizans  impara­

toru  olan  Andrinikos  Komninos  gas- 

bettiğl  tahta  yüksek  meziyetlerile  lâ­

yık  olduğunu  ispat  etti.  Eğer  d ah i  az 

zalim olsaydı en büyük Bizans impara­

torları sırasına  geçebilecekti.  Nizam ve 

asayişi  İadeye  karar  vermişti.  Şiddetli 

bir  vazife  hissi  ile  hareket  ediyordu. 

Halkı  himaye  etti!  Eyalet valilerini  iyi 

adamlardan  seçerek  ve  kend lerine 

kâfi  tahsisat  bağlıyarak  idareyi  ıslah 

etti.  Mansıplar  şimdi  para  ile  alınma­

dığı  için  memurlar  vermeğe  mecbur 

olduklarını  artık  halktan  çıkarmağa 

çalışmıyorlardı.  Maliye,  adliye  yoluna 

konuldu.  İmparatorun  mutlakyetine 

karşı  durmak  itiyadında  olan  aristok­

ratlar  şiddetle  cezalara  çarpıldılar.

Otoriter,  sert  yeni  imparator  her­

kesten  körü  körüne  itaat  istiyordu.

—  Emirlerim,  tâlimatım  istediğim 

anda  ve  arzu  ettiğim  surette  yapıl­

mazsa  hiddetimden  korkunuz!  Bir  im­

parator  boş  yere  kılıç  taşımaz!  İnti­

hap  etmeli:  Ya  haksızlıktan,  yahut 

hayattan  vazgeçmeli!

Diyordu.

Bu  ağır  ve  şedit  el  memlekette  :n‘i- 

zom  ve  asayişi  iade  etti;  umumî  refah 

yeniden  göründü:  hâil  eyaletler  ahali 

ile  doldu:  ziraatte  feyiz  ve  bereket 

peyda  oldu.  Bazı  ağır  vergiler  affedil­

di;  imarata  hız  verildi:  payitahta  su 

getirildi; edebiyat  ve  sanat  himaye 

gördü;  muharrirler,  hukuk  uleması 

iltifatlara,  ikramlara  nail  oldular. 

Kiliseler  tezyin  edildi.

Bütün  bu  İşlerin  iki  sene  içinde  vü­

cuda  geldiği düşünülürse  Andronikos’­

un  sarsılmış  imparatorluğa  parlaklı­

ğım,  kudretini  iadde  edebilmek  kabi­

liyetini  teslim  etmemek  mümkün  ola­

maz;  eğer  saltanatı  biraz  daha  fazla 

sürseydl  ve  ahlâkî  kusurları,  fezahat- 

leri  biraz  daha  eksik  olsaydı!

Yazık  ki,  Andronikos  tahta  oturur­

ken  bütün  hayatında  en  parlak  mezi­

yetlerini  lekeleyen  ihtiraslarını,  seyyi- 

elerlni  de  üstünde  taşıyordu!

O  sebat  ve  inadı  ile,  cürümlerile 

harisane  hülyalarını  hakikate  isal  et­

mişti.  iktidarı  elde  etmek  için  ona 

karşı 

herşey  mübah 

görülmüştü. 

Şimdi iktidarı  muhafaza  etmek için  de 

o  herşeyi  mübah  görüyordu!

Cülûsundan  az  sonra  büyük  aris­

tokratlar Bursa  taraflarında  bir  isyan 

tertibetmişlerdi.  Andronikos  hal’  edil­

mekten  korktu.  Onun  fıtrî  zalimliği 

serseriyane  hayatında  keskinleşmişti. 

Bu korku onu  tarihin en  kahhar  müs­

tebitlerinden  biri  haline  geçirtti.  Kim 

aleyhine  kıyanı  ettiyse,  kim  kendisine 

mukavemet ettiyse merhametsizce im­

ha  etti;  en yakın  akrabasını  bile  esir­

gemedi  .

Payitahtta bir  casusluk şebekesi  ku­

ruldu.  Tethiş  âmansız  oldu.  Bizans’ın 

en  meşhur  yükesk  aileleri  en  dehşetli 

darbelere  uğıadılar.  İsyan  eden  Bursa 

ile  İznik  kana  garkedildi.  Ağaçlara, 

asmalara  asılan  cesetler  meyvn  he- 

venkleri,  üzüm  salkımları  halinde  gö­

rülüyordu.  (1)  Bunların  güneşte  ku­

ruyarak  ve  rüzgârla  sallanarak  kuş­

lara  korkuluk  vazifesini  görmeleri  is- 

teniliyormuş  gibi  defnedilmelerine  de 

müsaade  olunmadı!

Andronikos  daha  müthiş bir İşkence 

İcadettl

(Arkası  6  ncı  sahifedl)

(1)  OsmanlI  tarihinde  At  meyda­

nındaki  (Şeceri  vakvak)  vakasının 

eski  bir 

misali!

Taha Toros Arşivi