92
49 sayfaları arasında herkesi aydınlatıcı, rahat okunabilen bilgiler vermektedir. Bu
birinci bölüm de alt başlıklar şu şekilde sıralanmaktadır:
1-Folklorun Tarihçesi
Garpta folklor çalışmalarının tarihçesi
Türk folklor çalışmalarının tarihçesi
2-Folklorun Sahası
Folklorun sahasına her yerde ittifakla kabul olunan mevzular
Folklorla diğer ilimlerin paylaşamadıkları mevzular
3-Folklorun Diğer İlimlerle Münasebeti
Tarih ve folklor
Etnografya ve folklor
Etnoloji ve folklor
Sosyoloji ve folklor
Psikoloji ve folklor
Diğer bazı ilimler ve folklor
4-Folklor ve Sanat
5-Folklorun Kaynakları
Yazılı kaynaklar
Sözlü kaynaklar
6-Folklorun Metotları
Umumi prensipler
Malzeme toplanmasında umumi metotlar
Toplama işi nasıl yapılacak?
Tasnif işi
74
Boratav kitabın kırk iki sayfa süren bu bölümünde tüm bu önemli konuları
okuyucuya açıklamaktadır. Ayrıca kitapta bu açıklamaların haricinde folklorun
önemli uluslararası bilim adamlarından Arnold Van Gennep’in folklor hakkındaki
görüşleri de yer almaktadır. Kitabın ek bölümünde yer alan bu görüşlerin ve
74
Pertev Naili Boratav, Halk Edebiyatı Dersleri I, İstanbul, Mart 2000, xix
93
açıklamaların tercümesi de Boratav’a aittir. Bu çeviriye yazdığı kısa önsözünde
Boratav şunları belirtmektedir:
A. Van Gennep’in 1924’te yazılmış olan bu küçük kitabı gerek
Avrupa’da bu ilmin edindiği yeni tecrübeler, gerekse memleketimizin folklor
mevzularının tetkikindeki hususi şartlar göz önünde tutularak folklorun umumi
meselelerini ve metodunu, kısa ve herkes için anlaşılabilecek bir şekilde
toplayacak bir yerli eser meydana getirilinceye kadar bir boşluğu
dolduracaktır sanıyorum; bundan dolayı tercümesini faydalı buldum.
75
Kitabın ekinde yer alan bu yirmi dört sayfalık Folklor adlı ilavenin alt
başlıkları ise şunlardır:
Başlangıç
Birinci Fasıl: Tarihçe
İkinci Fasıl: Folklorun Sahası
Üçüncü Fasıl: Metotlar
Dördüncü Fasıl: Folklorun Kadroları
Beşinci Fasıl: Masallar Ve Efsaneler
Altıncı Fasıl: Şarkılar Ve Danslar
Yedinci Fasıl: Oyunlar Ve Oyuncaklar
Sekizinci Fasıl: Merasimler Ve İtikatlar
Dokuzuncu Fasıl: Evler, Kap Kacak Ve Kıyafetler
Onuncu Fasıl: Halk Sanatları
75
A.g. e. s.149–204
94
Dünya çapında folklorun temel taşlarından olan Gennep’in bu eski ve kısa
ama çok değerli eserini Boratav kitabının ek bölümünde tüm Türk halkbilimi
araştırmacılarına tanıtmaktadır. Gennep’in Folklor adlı eserinin yayımlandığı yılın
1924 gibi folklor bilimi için çok erken bir tarih olduğu da göz önünde bulundurulursa
halkbilimi araştırmacılarının Boratav’ın bu eserini inceleyerek ne kadar derin
bilgilere ulaşacakları daha iyi anlaşılır. Görüldüğü üzere Hoca’nın vefatından iki yıl
sonra (2000 yılında) yayınlanan bu kitap Boratav arşivinden seçmelerle onun
hayattayken bir araya getiremediği “folklor bilimi” hakkında olan değerli bilgilerini
okuyucusuna sunmaktadır.
iii. İki Halkbilimcinin Folklor (Halkbilimi) Üzerine Verdikleri Eserlerin
Karşılaştırılması
Üsteki alt başlıkta iki halkbilimcinin folklorun ne olduğu hakkındaki
düşünceleri kısaca açıklanmıştır. Bu alt başlıkta bu görüşlerin değerlendirilmesi
yapılacaktır. Bunu yaparken tezin adında da bulunan “Türk kültürü” öğesi göz
önünde tutulacaktır. Şöyle ki; iki halkbilimcinin folklorun ne olduğu, dünyada ve
Türkiye’de nasıl bir tarihsel gelişim geçirdiği konusunda verdikleri eserlerin Türk
kültürü ile fazla bir ilgisi bulunmamaktadır. Bu açıdan araştırma evreni diğer alt
başlıklardan daha dar bir alanı kapsamaktadır. Her ne kadar kitaplarda anlatılan ve
Türk kültüründen kahramanlara yer verilen bazı başlıklar olsa da bunlar iki bilim
adamının diğer eserleri kadar detaylı bilgiler vermemektedir. Gerek Boratav’ın gerek
Başgöz’ün folklor hakkındaki eserlerinde Nasreddin Hoca, Köroğlu, Pir Sultan
Abdal, Yunus Emre gibi halk kahramanlarının adları zikrediliyorsa da, bu
95
açıklamalarda detaya girilmemiş bu kahramanların folklor (halkbilimi) ile olan
ilgileri örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır.
Araştırmamı yaparken Başgöz’ün, Boratav’a kıyasla folklor (halkbilimi)
hakkında daha az eser verdiğini gördüm. Bu durum büyük ihtimalle Boratav’ın bu
alanda ilk olmasından kaynaklanmıştır. Görüldüğü üzere Boratav’ın eserleri
halkbilimi alanında lisans eğitimi ya da temel eğitim alan öğrencilerin kullandığı ders
kitapları arasındadır. Zira bu büyük ismin açtığı “bilimsel” yoldan gerek Başgöz
gerek diğer araştırmacılar ve bilim adamları geçmişlerdir. Başgöz folklor hakkındaki
görüşlerini daha çok “Türk folkloru” üzerinde yoğunlaştırmıştır. Çözümlemeleri
yaparken toplumsal değişimleri incelemiş, bu değişimleri açıklamak için ise siyaset
bilimi, sosyoloji ve tarih metodunu kullanmıştır. Folklor Yazıları ve İzahlı Türk Halk
Edebiyatı adlı kitapları dışında Başgöz’ün folklor hakkında söylediği sözler pek
bulunmamaktadır. O bu konuları Boratav gibi derinlemesine inceleyip tartışmamıştır.
Ancak bazı temel görüşleri ortaya atmıştır. Bu görüşleri genelde dünyada ve
Türkiye’de hangi sanat eserinin halkbiliminin kapsamına girip girmeyeceği,
“modern” (hayattaki) halk ozanlarının mazide yaşayanlarla bağlarının olup olmadığı
ve bir önceki bölümde de değinilen “halkbiliminin konusu olan halk” ın kim olduğu
gibi soruları tartışmaktadır. Bu açıdan son tahlilde Boratav’ın konuyu enternasyonal
açıdan, Batı dünyasındaki halkbilimin tanıtılıp açıklanması konusunda, ele alırken
Başgöz’ün bu alanda daha yerli kaldığını söyleyebiliriz.
Dostları ilə paylaş: |