Mövzu 22.
YBİ-lərinin kompleks mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması.
Hal-
hazırda avtomobil nəqliyyatında yüklərin daşınması zamanı yükləmə boşaltma işlərinin mexanikləşdirilməsi
68%t
əşkil
edir.Bu
o
deməkdirki
,h
ələ
yüklərin
daşınmasının
7,5ml/ton
əməliyyat
mexanikl
əşdirilməyib.Mexanikliləşdirilməmiş yüklərə qablaşdırılmış ədədi yüklər və kənd təsərrüfatı yüklər
daxildir.Yükləmə- boşaltma maşınlarında o zaman yüksək məhsuldarlıqlı istifadə
edilmiş hrsab olunurki,onların işi
avtomobill
ərin işi ilə ahəngdar olsun.Yükləmə-boşaltma maşınlarının fasiləsiz işininin təşkil etmək üçün lazım olan
avtomobill
ərin sayını aşağıdakı formula ilə təyin edirlər.
Avtomobilin bir dövrə sərf etdiyi vaxtın daşınma məsafəsindən texniki sürətdə və yükləmə-boşaltmada boş
dayanmasında asılı olduğunu bilirik.
Avtomobillin y/b boş dayanması y/b maşınlarının istismar məhsuldarlığından avtomobilin yükgötürmə
qabiliyy
ətindən və yükgötürmə qabiliyyətinin istifadə əmsalından asılılığını təyin edir.
S
ənaye yüklərinin daşınması Avtomobil daşımalarında xüsusi çəkiyə malikdir.Odurki sənaye yüklərinin
avtomobill
ərə y/b-100%mexanikliləşdirilmişdir.Bu
növ yüklərə filizlər kömür,torf və s. daxildir.Bu yüklərin yüklənib
boşaldılması ekskavatorlar,özüyeriyən yükləyici maşınlar ekskavatorların və başqa y/b mexanizmlərin köməyi ilə
aparılır.Bu yüklərin yükləmə boşaltmada boş dayanması 2-3 dəq çox olmur.Avtomobillərin yükgötürmə qabiliyyətindən asılı
olaraq,seçilən ekskavatorlar calovunun həcminə görə olur.Aşağıdakı cəbhədən avtomobilin yükgörməsindən asılı
olaraq
ha
nsı calovlu ekskavatordan istifadə olunmalıdır.
Avtomobill
ərin yükləmə boşaltmada dayanma vaxtının maksimum azaldılması, insan əməyinin
yüngülləşdirilməsin, məqsədi ilə yükləmə boşaltma işlərinin kompleks mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması günün
vacib t
ələblərindən biridir.
Yükləmə boşaltma işlərində əsas və köməkçi işlərin kompleks mexanikləşdirilməsi maşın və mexanizmlər
sisteminin köməyi ilə yerinəyetirilir. Bu işlər bir biri ilə bağlı şəkildə və yaxud bir birindən asılı olmayaraq yerinə yetirilir .
Kompleks avtomatlaşdırılmış sistemdə bütün əsas və köməkçi işləırin idarə olunması və nəzarəti avtomatlaşdırılır.
Əgər əsas və köməkci işlərin bəziləri avtomatlaşdırılmışdırsa belə sistemə yarım avtomatlaşdırılmış sistem deyilir .
Kompleks mexanikl
əşdirilmiş yükləmə boşaltma işlərinin əsasları aşağıdakılardan ibarətdir
1 Müxtəlif növ yük konteynerlərinin xüsusiyyətləndirilmiş və universal konteynerlərin qarışıq
və birbaşa
daşınmasının təmin etməlidir .
2 Bütün yerlərdən qəbul olunan paket üsulu i8lə daşınan müxtəlif ədədi yüklərin yükləmə boşaldılması təmin
olunmalıdır
3 Bütün növ yükünü özüyükləyən avtomobillərin bütün göstərişlərini inkişafı bütün işlərin effektiv yerinə yetirilməsi
t
əmin olunan az yük dövriyyəsiilə yükləmə boşaltma işlərinin kompleks mexanikləşməsi təmin olunmaılıdır .
4. Avtomobil n
əqliyyatı sisteminə yükləmə boşaltma işləri üzrə xüsusiyyətləndirilmiş təşkilatla əlaqə yaradan yüksək
m
əhsuldarlıqla müasir yük qaldırıcılarla (avtokran,avtoyükləyici, bircalovlu,çoxcalovlu yükləyicilərlə
özühərəkət edən
boşaldıcılarla) təmin olunmalıdır.
Yükləmə-boşaltma işlərinin mexanikləşdirilməsinin ümumi effktivliyinin azlması və y/b əməliyyatının maya dəyərinin
azalması ilə müəyyən edilir.Əlavə effektivlik isə y/b-a zamanı yüklərin keyfiyyətinin saxlanması ilə müəyyən edilir.
Yüklərin nəql olunmasının istismar xərclərinə yüklərin daşıması və y/b-a xərcləri daxildir.Bu xərclərə yüklərin
daşınması zamanı itirilmə xərcləri də əlavə oluna bilər.Bu xərclərin illik qiyməti 1 ton yükün daşıma xərclərini 1 ton
əməliyyatın maya dəyərinə və hər tona görə itirilmiş yükün illik daşınılan həcminə()vurmaqla hesablayırlar.
Əmək məhsuldarlığının artırılması y/b-a mexanizmasına qədər və ondan sonra görülən işin tonlarla miqdarı ilə
ölçülür .
Э
p
=( 1_ - 1 ) Q
il
q
1
q
2
R
p
Burada Q
il
-
görülən işin illik həcmi T-la
R
p
-
illik iş vaxtının balanslaşdırılmış qiyməti –saatla
Q
1 v
ə
q
2
-
1 işcinin y/b mexanizminə qədər və ondan sonra 1 saatlıq iş normasıdır .
Veril
ən həcimdə yüklərin y/b üçün əmək məhsuldarlığının artırılması verilən məntəqədəki cəbhənin və postların
sayın azaldır ..Bu halda postların sayı aşağıdakı kimi təyin olunur
N
c
= Q
C
Δt
T
μ
r/b
T
Burada Q
c-
m
əntəqənin sutqalıq yük qabiliyyətidir T-la
T-m
əntəqənin sutqalıq iş vaxtıdır
Δt
T -
1 ten yükün yüklənməsinə və yaxud boşaldılmasına qənaət edilən vaxtdır .
Μ-avtomobillərin y/b məntəqələrinə gəlməsinin bərabərlik əmsalıdır .
Yüklərin y/b optimal variantın seçilməsi zamanı aşağıdakı texniki istismar göstərişlərinə diqqət yetirilməlidir
Əsaslı və və sant qoyluşu onun özünü ödəmə müddəti , 1 ton əməliyyatın maya dəyəri avtomobillərin y/b boş dayanma
vaxtı y/b zaman yüklərin kəmiyyətinin və keyfiyyətinin qorunması y/b işlərinin kompleks mexanikləşdirilməsini təmini , əmək
şəraitinin və ə\mək məhsuldarlığının artrılması , yanacaq və enerji sərfi y/b məntəqələrini buraxma qabiliyyəti və.s Seçilmiş
variantın effektivliyinin düzgün təyin olunması üçün bütün y/b və nəqliyyat proseslərini texnologiyasını dəqiq yoxlamaq
lazımdır .
y/b işlərinin mexanikləşdirilməsinin o variantı seçilməlidir ki, az istismar xərclərinə kiçik əsaslı və standart qoyluşu
il
ə nail olunaraq yüksək məhsuldarlıq əldə edilmiş olsun.
Mövzu 23.
Tikinti v
ə qalaq yüklərin daşınması zamanı YBİ-nin təşkili və mexanikləşdirilməsi. İnşaat yüklərinin daşınması zamanı
yükləmə-boşaltma işlərinin təşkili və mexanikləşdirilməsi.İnşaat materialları avtomobil daşımalarında yüksək çəkiyə
malikdir.Bütün növ inşaat materialları,demək olar ki,tikinti meydançalarına avtomobil nəqliyyatı vasitəsilə daşınır.Odurki
çoxpartiyalı inşaat materiallarının yükləmə boşaltmasının mexanikləşdirilmişdir.Ancaq bəzi inşaat materiallarını yükləmə
boşaltmasını tam mexanikləşdirmək mümkün olmamışdır.Məs:kərpic,kiçik ədədi divarların yüklənib boşaldılması
50%mexanikl
əşdirilmişdir.Bütün növ inşaat materialları aşağıdakı quruplara ayrılmışdır.
1.Naval v
ə qalaq yüklər(yer süxurları,qum teben qrabil və.s)
2.Kiçik ədədlli divar materialları (silikat kərpiclər,piltələr,bloklar və s.)
3.İri divar hissələri(panellər,dəmir-beton piltələr,)
4.Uzun ölçülü yüklər(müxtəlif profilli metallar,balkalar,mişar materialları və.s)
5.Tozlanan materiallar(sement,
əlbastr və rastvor)
6.Qazılıb çıxarılan sənaye məhsullarına (mədən materialları,daş kömür,torf və.s )daxildir.
Adlarından göründüyü kimi tikinti materialları,qrupları müxtəlif ölçülü olduğu üçün onların daşınma metodları
yükləmə-
boşaltma işlərinin mexanikləşdirmə sixemidə müxtəlifdir.
Dostları ilə paylaş: