T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

m
g—s k re p e r k o v sh i (cho‘m i- 
c h i)d a g i tu p ro q n in g m a s sa si (o g ‘irJigi), t,
m* := 
■
Ps,
bu y e rd a A ^ - c h o 'm ic h n i tu p ro q b ila n to ‘ld irilish k o effitsiy en ti (K n= 0,8...1,3); 
К
- t u p r o q n i y u m s h a tilis h k o e ffitsiy en ti; g ^ - s k r e p e r c h o ‘m ic h in in g h ajm i, m 3; 
/ - j o y n i n g qiyaligi (/=0...0,1).
216

---

F ^ -in e rsiy a qarshiligi, kN;
F
-
G ' v
r lN 
л
?
bu y e rd a G —m a s h in a n in g o g 'ir lik k u c h i, kN ; v —m a s h in a n in g h a ra k a t te z lig i, 
m /sek ; f - h a y d a s h (razgon) v p q ti, sek 
( ^ = " . , . 4
sek);
F ft-!utvo (shamol)ning qarshiligi, kN,
Fs ^ Kos'A '( vJrvs,)-
k N '
bu 
y e rd a
K ^ - b n v o
q a rs h ilig ig a
k a m ro q
u c h ra s h
k o effitsiy en ti 
(А'л= 0 ,0 0 5 ...0 ,0 0 7 ); 
A
- m a s h in a n i n g sh a m o lg a q a rsh i q is in in in g y u z a s i, m 2
A=H-B,
Я - m a s h in a n i n g b a la n d lig i, m ; 5 - i z l a r n i n g e n i, m ; v —m a s h in a n in g h a ra k a t 
te z lig i, k m /so a t; 
v sh~
sh a m o ln in g te z lig i, k m /s o a t (vs,.= 1 0 ...4 0 km /soat).
Greyderlarning vazifasi va klassifikatsiyasi
Greyderlar va avtogreyderlar yo‘llarning tuproqli polotnolarini 
qiyalab tekislash (profillash)ga va pardozlashga, yon rezervlardan 
uncha baland bo‘lmagan ko‘tarm alar va dambalar hosil qilishga, 
chuqur b oim agan kanallar qazish hamda ularni qiyalab tekislashga, 
qiyaliklarda terrasalar qurishga, grunt va qurilish m ateriallarini 
yoyib tekislash ham da surishga, qattiq gruntlarni yum shatishga, 
shuningdek, y o lla r va qurilish maydonlarini qordan tozalashga 
m oljallangan.
Greyderlar gusenitsali traktorlarga tirkab ishlatiladigan mashi- 
nalardir. Qanday traktorga tirkalishiga ko‘ra Greyderlar ikki tipga 
klassifikatsiyalanadi: tortish klassi 3 0 -4 0 kN va tezligi 2 -4 km/soat 
b o ig an traktorlar bilan ishlatishga m oljallangan yengil Greyderlar; 
tortish klassi 100-150 kN va tezligi 2-3,5 km /soat b o ig an traktorlar 
bilan ishlatishga m oljallangan og‘ir Greyderlar. M ashinaning 
0
‘qlari orasida joylashgan ag‘dargich greyderning ish organi 
b o iib , u m ashinaning bo‘ylam a o‘qiga nisbatan turli vaziyatlarni 
egallashi m um kin. A g‘dargichining bunday konstruktiv yechimi 
va uning uzaytirgich ham da nishab hosil qilgich bilan jihozlanishi
217

---

greyderni universal m ashinalar qatoriga qo‘yadi va sun’iy inshootlar 
qurishda u bilan turli tuproq ishlarini bajarishga imkon beradi. 
Avtogreyder (o‘ziyurar mashina), asosiy ish o rgan i~ ag‘dargich va 
yum shatkichdan tashqari, qo'shim cha ravishda buldozer ag'dargichi, 
greyder-elevator, qor tozalagich (plugli yoki rotorli), yo‘lbop freza va 
hokazolar bilan jihozlanishi mumkin.
Avtogreyderlar konstruktiv massasiga ko'ru uch tipga klassi- 
fikatsivaiaiiadi: yengil—9 t; o‘rta c h a -1 3 t; og‘ir - 1 9 t, Avtogrey- 
derlarning konstruktiv m assasida zapravka m ateriallari (yonilgLi, 
moylash m ateriallari, sovituvehi, ish va torm oz suyuqliklari)ning, 
ehtiyol qismlar, asboblar, qo'shim cha jihozlarning massasi hisobga 
olinmavdi.
Sanoatda ikkita va uchta yetakchi o‘qlari bo‘lgan uch o’qli 
avtogreyderlar ishlab chiqaradi. Yurish qism ining konstruksiyasi 
g ‘ildirak sxemasi 
AxBxS
bilan ifodalanadi, bu yerda: ^ -b o s h q a r i-
ladigan g‘ildiraklar o‘rnati!gan o'qlar soni; 5 —yetakchi gMldiraklar 
o‘rnatilgan o‘qlar soni; S-o'qlarning umumiy soni.
Tirkalma greyderlar va avtogreyderlar ish organining boshqa- 
rilishi tipiga qarab m exanik va gidravlik xillarga klassifikat- 
siyalanadi.
Tirkalma greyderlar avtogreyderlardan bo‘sh va botqoqlangan 
gruntlarda o‘tuvchanligi yuqoriligi bilan farq qiladi, ammo boshqa 
gruntlarda ish unumi, manyovrchanlik va transport tezligi jihatidan 
ularga tenglasha olmaydi.