T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

Buldozerlarning vazifasi va klassifikatsiyasi
Buldozer gruntni qatlamm a-qatlam kesib olish, tekislash va 150 
m gacha masofaga tashib borish uchun m oijallangan. Buldozerlar 
bilan to 'к malar, dambalar, to‘g‘onlar hosil qilish, kanallar qurish, 
muvaqqat kanal va transheyalarni tuproq bilan toMdirish, qurn- 
shagLal konJarida ishlash, sochiJtivchan materialJarni bir yerga 
to*plash mumkin.
Buldozer baza m ashinadan va old tomonda joylashgan o‘m atm a 
jihozdan tuzilgan. O 'rnatm a jihoz ish organi ag’dargichni. itaruvchi 
qurilm a va boshqarish sistemasini o‘z ichiga oladi.
Buldozerlar ish organining o ‘rnatilishiga, baza m ashinasining 
tipiga, baza m ashinasining nom inal tortish kuchiga va boshqarish 
m exanizm ining tipiga ko‘ra klassifikatsiyalanadi.
Ish jihozining o‘rnatilishiga ko‘ra buldozerlar burilmaydigan 
ag‘dargichli va burilm a ag‘dargichli buldozerlarga ajratiladi. B uril­
maydigan ag‘dargich m ashina bo‘ylama o'qiga nisbatan perpen- 
dikulyar tarzda o‘rnatiladi. 
Burilm a ag'dargichning m ashina 
bo‘ylama o‘qiga nisbatan gorizontal tekislikdagi vaziyatini o‘zgar- 
tirish m um kin (4.1-rasm).
4.1-rasm.
B u ld o z e rla r a s o s iy p aram etrlarin in g belgilanishi:
V -
ag 'd arg ich n in g eni; 
N -
ag 'd arg ich n in g k o ziry o k siz balandligichi: 
a - a g ‘da rg ich n in g pla n d a o 'rnatilish burchagi; y - k e s is h burchagi; 
е-a g 'd a rg ic h n in g ko 'n d ala n g ig a og 'ish bu rch agi
190

---

N om inal tortish kuchiga binoan buldozerlar nominal tortish 
kuchi 300 kN dan ortiq b o ig an o‘ta og‘ir (quvvati 300 lcVt dan va 
massasi 50 t dan ziyod), nom inal tortish kuchi 200-300 kN b o ig an
og‘ir (185-300 kVt, 30-50t), nom inal tortish kuchi 135-200 kN 
b o ig an ol-tacha o g ir (120-185 kVt, 5-30 t), nominal tortish kuchi 
25-135 kN b o ig an ycngil (45-120 kVt, 5-15 t) va nominal tortish 
kuchi 25 kN dan kam h oigan kichik gabaritli (45 kVt dan past, 5 t 
dan kam) xillarga b o iinad i.
Traktor sanoaii 
6
, 9, 14. 20, 30, 40, 50, 60 (100), 90 (ISO), 150 
(250) va (350) kN tortish klasslaridagi gusenitsali hamda g ild irak li 
traktorlar ishlab chiqaradi. Qishloq xo'jalik klassifikatsiyasi bo'yicha 
tortish klassi qavssiz ko isatilad i, sanoat klassifikatsiyasi bo‘yicha 
tortish klassi qavs ichida ko‘rsatiladi.
Sanoat klassifikatsiyasiga ko‘ra, tortish klassi gusenitsali 
traktorlar uchun 2,5-3 km /soat va g ild ira k li traktorlar uchun 
3-3.5 km /soat tezlikni taininlaydigan uzatm ada o‘rnatm a jihozsiz 
maksimal tortish kuchini ifodalaydi.
Buldozerlarni o‘rnatish uchun tortish klassi 30, 40, 60 (100), 90 
(150), 150 (250), (350) kN b o ig an gusenitsali traktorlar va tortish 
klassi 9. 14, 30, 50 kN b o ig an g ild irak li traktorlar qollaniladi.