Talabalari uchun darslik

partenogenez, ginogenez va
androgenezlar 
kiradi. Jinsiy ko‘payishning qayd etilgan tiplari meyoz
boiinish to‘liq va qisman yo‘qolishi va uning o‘miga jinsiy sikl mitoz
bilan almashishi oqibatida paydo bo‘lgan.
Yuqorida biz jinsiy ko‘payish vaqtida otalik, onalik gametalarini
qo‘shilishi to‘g‘risida aytib o ‘tdik. Ayrim hayvon va o ‘simlik turlarida
ko‘payish spemiatozoidsiz го‘у berishi mumkin. Murtakni otalanmagan
tuxum hujayradan rivojlanishi 
partenogenez 
deb ataladi. Partenogenez
tabiiy va sun’iy boiadi. Tabiiy partenogenezda voyaga yetgan tuxum hujayra
tashqi va ichki omillar ta’siri bilan spermatozoid bilan qo‘shilmasa ham
rivojlanib normal organizmni hosil qiladi. Tabiiy partenogenez tuban
qisqichbaqasimonlar, kolovratkalar, pardaqanotlilar (arilar), qisman
qushlarda (tustovuq) kuzatiladi. Partenogenez doimiy va qisman boiishi
mumkin. Ba’zi hayvonlarda urugianmagan tuxum hujayradan faqat
urg‘ochi, urugiangan tuxum hujayradan esa ham urg‘ochi, ham erkak
jinsli organizmlar rivojlanadi. Ikkinchi holatda esa urugianmagan tuxum
hujayradan faqat erkak, urugianganidan esa urg£ochi organizm hosil
boiadi. Tuban qisqichbaqasimonlardan dafniyalarda urg‘ochi organizm
diploid, erkaklari gaploid xromosomalar to‘plamiga ega boiadi.Qulay
sharoitda dafniya partenogenetik y o i bilan ko‘payadi. Natijada faqat
urg‘ochi organizmlar voyaga yetadi. N oqulay sharoitda (ozuqa
yetishmaganda, harorat pasayganda) urg‘ochi dafniya 
xromosomalari
diploid boigan tuxum hujayrani hosil qiladi va undan erkak dafniyalar
rivojlanadi.
Sun’iy partenogenez tajribada tuxum hujayrani har xil omillar ta’siri
bilan faollashtirish natijasida hosil qilinadi. Bunday omillarga yuqori