Talabalari uchun darslik

telomeralar 
deb ataladi.
Xromosomada asosiy sentromeradan tashqari ikkilamchi sentromera
boiishi mumkin. Lekin u xromosoma joyini o ‘zgartirishda qatnashmaydi.
Ko‘p hujayralarda uning o ‘rnida yadrochalar shakllanadi. Ba’zan
xromosoma uchlarida uncha katta boimagan tanachalar — 
yoidoshlar
joylashadi. Bunday xromosomalar 
yoidoshli xromosomalar 
deyiladi.
Sentromeraga yaqin joylashgan xromosoma qismi - 
proksimal,
uzoqlashgan qismi -
distal 
qism deb ataladi. Agar xromosoma bo‘linib
ketsa va sentromera yo‘qolsa, sentromerasiz qism qayta uni tiklay olmaydi
va u bora-bora tarkibiy qismlarga ajralib ketadi. Sentromera tarkibida
D N K boiadi va u xromosomani qayta tiklash qismi b oiib hisoblanadi.
Har bir xromosoma 
juft xromatidadan 
iborat. Xromatidalar juda ko‘p
ingichka ipchalar — 
xromonemalardan 
tashkil topgan. Xromonemalar
interfazada spirallashgan holatda boiadi. Profazada uning spirallashishi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

xromosoma bocylab tarqaladi. Bu iplarda to‘q rangga bo‘yaluvchi donachalar
ya’ni 
xromomeralarni 
ko‘rish mumkin. (2-rasm)
2 — rasm. Metafaza davridagi xromosomaning tuzilishi. 1 — tashqi
ko Yinishi. 2 — ichki tuzilishi.
Qutbli va elek tron m ikroskopiya kabi tad q iq ot m etod lari
xromosomalarning nozik tuzilishini o ‘rganishga imkon yaratdi. Har bir
xromonema ikkita elementar yig‘indidan, ya’ni mikromolekular o‘lchamli
birlamchi ipchalardan tashkil topadi. Birlamchi ipcha diametri 30 A° ga
teng.
Spirallashish ikki ko‘rinishda bo‘ladi. Ularning biri mayda, ikkinchisi