168
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
olmuĢtur. Özellikle Ġstanbul kenti baĢka bölgelere ulaĢmada ara bölge olarak
kolay geçiĢ imkânı sağlamıĢtır. ĠĢ bulma noktasında Arapça bilen Türkler
özellikle ihracat ve tekstil sektöründe rahatlıkla iĢ bulmuĢlardır.
40
Türkiye‟deki Iraklı Türklerin bütünleĢmesi; ailesel dayanıĢma, ortak dil
ve dernekler tarafından sağlanmıĢtır. Ailesel beraberlikler dayanıĢmanın ilk
kaynağıdır ve Ġstanbul‟da düzenli kalıĢlar boyunca zorluklarla yüzleĢmenin
üstesinden gelinmesine yardım etmiĢtir
41
. Nitekim göç eden kiĢilerin ilk adımı
göç ettikleri yerlerde yerleĢmiĢ olan kendi insanlarına ulaĢmak olmuĢtur.
1.2. Irak-Ġran SavaĢı ve Göçler (1980-1988)
22 Eylül l980‟de patlak veren ve 8 yıl devam eden Irak-Ġran SavaĢı,
BirleĢmiĢ Milletlerin (BM) ateĢkes çağrısı neticesinde 20 Ağustos 1988‟de
sona ermiĢtir
42
. Irak-Ġran SavaĢı‟nda Saddam galip gelmiĢ, ancak bu zafer
Irak‟a oldukça maliyetli olmuĢtur. Zira bu savaĢta yüzbinlerce insan hayatını
kaybetmiĢ ve Irak ekonomisi çok ağır darbeler almıĢtır. Devletin yıllık gelir
kaynaklarının % 80‟i savaĢ ve silah için, % 10‟u halk için ve % 10‟u da
Saddam ailesi için harcanmıĢtır. SavaĢın ülke ekonomisine faturası 100 milyar
dolar civarında olmuĢtur
43
. Suudi Arabistan ve diğer körfez ülkelerine olan
savaĢ borcu 80 milyar doları bulmuĢtur. Devletin giderleri petrol gelirinin
üzerine çıkmıĢtır. Irak borçlarını ödeyememiĢ, 1988‟den sonra alacaklılarından
borç vadelerini uzatmalarını isteyerek ayakta kalmaya çalıĢmıĢtır
44
.
Irak-Ġran SavaĢı‟nın bir diğer önemli sonucu da Irak‟tan yaĢanan
göçlerde görülen artıĢlar olmuĢtur. Bu göçlerden etkilenen ülkelerden biri de
Türkiye‟dir. Nitekim, 1980-1985 yılları arasında 2.971 kiĢi; 1985-1990 yılları
arasında ise 12.058 kiĢi olmak üzere toplamda 15.029 Irak Türkü Türkiye‟ye
göç etmiĢtir
45
. Irak Türkleri diğer ülkelere de göç etmiĢtir. Mülteciler ve
40
Ekrem Tok, Türkiye‟de Iraklı Türkler ve Faaliyetleri (1990-2005), (MÜ. Ortadoğu
AraĢtırmaları Enstitüsü, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Ġstanbul 2010,s. 99.
41
Didem DanıĢ, ““Integration in Limbo, Iraqi, Afghan, Maghrebi and Iranian Migrants in
Istanbul”,
Land of Diverse Migrations Challenges of Emigration and Immigration in Turkey, (Ed.:
Ahmet Ġçduygu- Kemal KiriĢçi), Bilgi University Press, Ġstanbul 2009, s. 519.
42
Ömer Osman Umar, “Türkiye Cumhuriyeti Devleti‟nin Güney Sınır KomĢularına
Yönelik DıĢ Politikaları (Suriye-Irak)”,
Türk DıĢ Politikası Cumhuriyet Dönemi, (Ed.: Mustafa
Bıyıklı), C. 2, Ġstanbul 2008, s. 393.
43
Aydın Maruf Selim, Türkiye ve Irak ĠliĢkilerinde Türkmenler, Körfez SavaĢı Sonrasından
Günümüze, (GÜ. SBE, BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2007,
s. 65.
44
J. Keegan, a.g.e., s. 85.
45
DĠE, 1985 Genel Nüfus Sayımı, Ankara 1989; DĠE, 1990 Genel Nüfus Sayımı, Ankara 1993.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 169
sanayileĢmiĢ ülkelere sığınanlar dâhil olmak üzere, Irak göçmen nüfusu 1980-
2002 döneminde 400.000 kiĢiyi bulmuĢtur
46
. Tablo-1‟de görüleceği üzere;
Irak‟tan yurtdıĢına göç eğilim oranı 1970‟te 28.39 iken, bu oran 15 yıl
içerisinde 49.73‟e çıkmıĢtır. Göç eğilim oranının yükselmesinde Saddam
yönetimin baskıcı politikaları etkili olmuĢtur.
Tablo-1.
1970-1985 yılları arasında Irak‟tan yurtdıĢına göç eğilim oranları
Yıllar
1970
1975
1980
1985
Oran (%)
28.39
33.34
38.63
49.73
Kaynak: Manola Abella, “International Migration in The Middle East, Patterns and
Implications for Sending Countries”, International Migration, Regional Processes and
Responses, (Ed.: Miroslaw Macura-David Coleman), Geneva 1994, s. 166.
1.3. Türklere Yapılan Baskılar ve Zorunlu Göçler
Irak‟ın yapısını değiĢtirip, homojen bir yapı elde etmek (tek dil, tek
din, tek mezhep, tek toplum), kurulduğundan beri gelmiĢ-geçmiĢ tüm Irak
yönetimlerinin özlemi ve hatta öncelikli hedefi olmuĢtur. Her yönetim bu
amaç doğrultusundaki planlarını günün koĢullarına göre ve belli ölçülerde
hayata geçirerek uygulamaya koymuĢtur. Irak yönetimlerinin bu konudaki
beyanatları bile azınlıkları tedirgin etmeye yetmiĢtir. EndiĢe, tedirginlik ve
korku, çoğu zaman insanların doğup büyüdükleri, anılarının yeĢerdiği,
sevdiklerinin bulunduğu toprakları terk etmeleri için yeterli bir neden
olmuĢtur
47
.
Irak, I. Dünya SavaĢı‟ndan beri etnik temizlik politikalarından
muzdariptir. AraplaĢtırma politikaları ülkenin etnik yapısını değiĢtirmiĢtir.
Irak‟ın dâhil olduğu savaĢlar ve özellikle Kürtlerle olan silahlı iç çatıĢmalar
etnik yapıya bir hayli zarar vermiĢtir. Irak Türklerinin göçü, bu tablonun bir
parçası olmuĢtur. Türkler, etnik temizlik ve etkilerinden kaçarak baĢta Türkiye
olmak üzere, Asya, Avrupa, Amerika ve Avusturalya ülkelerine göç
etmiĢlerdir
48
.
46
Ġbrahim Sirkeci, “Ethnic Conflict, Wars and International Migration of Turkmen:
Evidence from Iraq”,
Migration Letters, V. 3(1), April 2006, s. 37.
47
“Irak Türklerinin…”, www.iraqiTurkman, E.T.: 29.11.2010.
48
Ġbrahim Sirkeci, “Türkmen Göçü, Türkiye‟ye, Irak‟a ve Türklere Etkileri”, Sorunlu
Bölgelerde Göç, Global Strateji Enstitüsü, Ankara 2008, s. 28.