28
/ Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
SONUÇ
Sonuç olarak yazılı belgeler ıĢığında, kökleri, Hz. Nuh‟un Yafes adlı
oğluna dayandırılan Türklerin ve dolayısıyla da Türkmenlerin Irak‟taki varlığı
ve kültürünün, Eskiçağların derinliklerine kadar uzandığını söylememiz
mümkündür. Türklerle ilgili bu Ģanlı geçmiĢin, çeĢitli aĢamalardan geçerek
günümüze kadar taĢınmasını Ģu önemli faktörlere dayandırmaktayız: 1.
Coğrafî özellikler; 2. Tarihsel birikim ve süreklilik; 3. Türklerin de aktif roller
üstlendiği Sâsânî devletinin varlığı; 4. Ġslam fetih hareketinin Türklerin
yaĢadığı coğrafyalara kadar uzanması; 5. Abbasî halifelerinin olumlu
uygulamaları ve Türklerin, kuruluĢundan itibaren Abbasî devletinde önemli
görevlerde bulunmaları; 6. Abbasî devletinde Türk asıllı hatunların olumlu
sosyal ve kültürel faaliyetleri; 7. Selçuklu devletinin Irak‟ta hükümran olması
ve bu sürecin, hiç kesintiye uğramadan Atabeklere, onlardan da Osmanlılara
intikal etmesi ve günümüze kadar da ulaĢması.
Hangi güzel ve manalı adıyla söylersek söyleyelim; Türkler veya
Türkmenler, Irak coğrafyasının kuzeyinde, ortasında ve güneyinde dün bütün
gurur ve ihtiĢamı ile bulunuyorlardı, bugün bütün âlicenaplık, metanet ve
dayanıklılığıyla bulunmaktadırlar ve yarında hiç kimsenin bir Ģüphesi olmasın
her türlü engele ve zorbalığa rağmen bulunacaklardır. Çünkü onlar her Ģeyden
önce Allahü Te‟âlânın ezeli mukadderatına inandıkları gibi, atalarının izinden
giderek sıkıntılı dönemleri, badireleri ve kendilerine kurulan tuzakları mutlaka
atlatmayı ve esenliğe çıkmayı baĢaracaklardır.
BĠBLĠYOGRAFYA
Abdulvâhid Ali, Fazıl; es-Someriyyûn ve‟l-Ekediyyûn, el-„Ġrâk fi‟t-Târih, Bağdad,
1983.
Ahmed b. Fâris; “Kitâbu‟n-Nevrûz”, Nevâdiru‟l-Mahtûtât, (Thk. Abdussellâm
Muhammed Hârûn), Beyrut, 1991, c. II, s. 23-30.
el-Ahmed, Sami Sa‟id; el-Asri‟l-Bâbili el-Kadîm, el-„Ġrâk fi‟t-Târih, Bağdad,
1983.
Ali, Seyyid Rıdvan; “el-Beyrunî ve Tarihsel AraĢtırma Metodu”, (Çev.
Abdulhalik Bakır),
Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, Ankara, 2008, s. 401-
432.
Altungök, Ahmet;
Siyasi, Ġdari, Ġktisadi, Sosyal ve Kültürel Açıdan Sâsânî Devleti
(MS. 226-652), (BasılmamıĢ Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Elazığ, 2012.
Ashtor, Eliyahu; “Geç Ortaçağlarda Orta Doğu‟nun Ekonomik GerileyiĢi (Bir
Taslak)”, Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler II, Ankara, 2008, s. 511-548.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu
/ 29
Bâbân, Cemâl; Usûl Esmâ‟ ve‟l-Mevâki‟ el-„Ġrâkiyye, Bağdad, 1989.
Bakır, Abdulhalik; “Erken Ortaçağlarda Irak‟ın MeĢhur ġehri el-Hire”, Fırat
Üniversitesi Orta Doğu AraĢtırmaları Dergisi, Temmuz 2008, Cilt: VI, Sayı: 2, Elazığ
2010, s. 117-143.
Bakır, Abdulhalik; “Orta Çağ Ġslam Dünyasında Deri Tahta ve Kâğıt Sanayi”,
Belleten, Cilt: LXV, Sa. 242, Nisan 2001, Ankara, 2001, s. 75-160.
Bakır, Abdulhalik; Hz. Ali ve Dönemi, Ankara, 2004.
Bakır, Abdulhalik; Ortaçağ Ġslam Dünyasında Madencilik ve Maden Sanayi, Ankara,
2002.
Bakır, Abdulhalik;
Ortaçağ Ġslam Dünyasında Tekstil Sanayi Giyim-KuĢam ve Moda,
Ankara, 2005.
Bakır, Abdulhalik-Altungök, Ahmet; “Erken Ortaçağların ġehirler Topluluğu:
Medain”, Belleten, c. LXXVIII/281, Ankara, 2014, s. 1-40.
Bakır, Abdulhalik-Altungök; Ahmet, “Klâsik ve ÇağdaĢ Kaynaklar IĢığında
Turan ve Ġran Kavramı ve Tarihsel Coğrafyası”, Ege Üniversitesi Tarih Ġncelemeleri
Dergisi, Cilt: XXVI, Sayı: 2, Aralık 2011, Bornova-Ġzmir, s. 361-422.
Bakır, Abdulhalik-ġahin, Seyhun, “Türk Kültürü IĢığında Bağdat ve Samarra
ġehirlerinin Abbasi Dönemi Mimari Özellikleri”, Irak Coğrafyası Türk Varlığı ve
Kültürü Sempozyumu, 18-19 Mayıs 2012 Bilecik, (Haz. Prof Dr. Abdulhalik Bakır,
Prof. Dr. Suphi Saatçi, Prof. Dr. Ali Ġhsan Öbek), Bilecik, 2014, s. 1-30.
Batlaymus; Zikru mâ Câe fi‟n-Nevrûz ve Ahkâmihi, Nevâdiru‟l-Mahtûtât, (Thk.
Abdussellâm Muhammed Hârûn), Beyrut, 1991, c. II, s. 55-56.
Baykara, Tuncer Baykara; “Türklüğün En Eski Zamanları”, Türkler, Ankara,
2002, c. I, s. 375. (368-421).
el-Belazurî, Fütûhu‟l-Büldân, (Çev. Mustafa Fayda), Ankara, 1987.
el-Belâzurî, Fütûhu‟l-Büldân, (Thk. Abdullah Enîs et-Tabbâ‟), Beyrut, 1987.
Benton, William; “Encylopedia Britanica, “Mezotopamya Maddes” vol. 15 p. 293-
294.
el-Beyrunî, Ebu‟r-Reyhân;
el-Asâru‟l-Bâkiye ani‟l-Kurûni‟l-Hâliye, Mısır, 1981.
el-Cenâbî, Halid Câsım; Hadâretü‟l-„Ġrâk, (el-ÇeyĢ ve‟Ģ-ġurta) Bağdat, 1984, c.
VI, s. 219-312.
Christensen, Arthur; Ġran fi Ahdi‟s-Sâsâniyyîn, (Trc. Yahya el-HaĢĢâb), Beyrut,
(Trz.).
Czegledy, Karoly; Bozkır Kavimlerinin Doğudan Batıya Göçleri, (Çev. Erdal
Çoban), Ġstanbul, 1998. s. 59.
Çandarlıoğlu, Gülçin; “Uygur Devletleri Tarihi ve Kültürü”, Türkler, Ankara,
2002, c. II, s. 344-372.
Çay, Abdülhaluk-DurmuĢ, Ġlhami; “Ġskitler”, Türkler, Ankara, 2002, c. I, s.
861-903.