Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Shàmsiddin Eltutmish
(1211–
1236) kålàdi. Uning bîshqàruvi pàytidà Pànjîb, Sind và 
Bångàliyalar bo‘ysundirilàdi.
Yer egàligi.
Dåhli sultînligidà barcha yerlàr hukm-
dîrniki hisîb 
làngàn. Màmlàkàtdà yer egàligining àsîsiy 
turi 
iqtî’
bo‘lgàn. Vilîyat nîiblàri to‘plàngàn sîliqlàrning 
10–20 % ini o‘zigà qîldirishi evàzigà zàrur bo‘lgàndà sul-
tîngà o‘z qo‘shinini bårishi lîzim edi.
Yer egàligining yanà bir turi – 
õîlisà
dåb nîmlàngàn. 
Õîlisà dàvlàt iõtiyoridàgi yerlàr bo‘lib, undàn îlinàdigàn 
sîliq 
làr õàzinàgà tu 
shib, dàvlàt xàràjàtlàri và màõsus qo‘-
shinni ta’minlàsh uchun ishlàtilgàn.
Yer-mulklàrning ma’lum qismi màhàlliy hind fåîdàllàri – 
zàmin 
dîrlàrgà tågishli edi. Dehli sultînligidà 
vàqf
 
yerlari 
và sultîn hàdya etgàn yerlàr hàm bo‘lgàn.
Dåhli sultînligi XIV–XV àsrlarda. 
Eltutmishning 
vàfî 
tidàn so‘ng màmlàkàtdà tàõt uchun kuràsh kuchà-
yib kåtàdi. Bu urushlàrdà g‘îlib chiqqàn và tàõtni 
egàllàgàn 
Àlîuddin Õiljiy
islîhîtlàr o‘tkàzib, dàvlàt õàzi-
nàsi dàrîmàdlàrini ko‘paytiràdi. Xiljiy kuchli qo‘shin 
tuzib, o‘zbîshimchà fåîdàllàrni bo‘ysundiràdi. Bu dàvlàt 
vàqtinchàlik bo‘lsà-dà o‘zining àvvàlgi qudràtini tiklàshigà 
yordàm båràdi. Dåhli sultînligining kuchli và intizîmli 
qo‘shini bo‘lishi shimîldàn mo‘g‘ullàr hujumlàrini qàytà-
rish imkonini beradi.
Õiljiyning vorisi 
Muhàmmàd Tug‘luq
1325-yilda tàõtgà 
kålàdi. U o‘z hukmdîrligini îtàsi pàytidà mustàqillik yo‘li-
ni tutgàn knyazliklàrni bo‘ysundirishdàn bîshlàydi. O‘zini 
«Iskàndàr Zulqàrnàynning dàvîmchisi» dåb nomla 
gan 
sultîn dàvridà Hindistîn yarimîrîli to‘liq birlàshtiriladi.
Sultînning soliq islohoti yuz bergan qurg‘oqchilik tu-
fayli muvaffaqiyatsiz tugaydi. Tug‘luqning îltin và kumush 

---

142
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
pullàr bilàn tång muîmàlàdà bo‘lishi mo‘ljàllàngàn mis 
tàngàlàrini zarb qildirishi uni ko‘p o‘tmày qàdrsiz 
lànib 
kåtishga, har ikki islohotning natijasiz tugashiga olib ke-
ladi.
Kåyingi hukmdîr