TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
78
Ölkənin xalq təsərrüfatının yeni texnika ilə təchizatı neft məhsullarına tələbatı artırdı. Buna görə də Azərbaycanın neft sənayesinin bərpa və inkişafı diqqət mərkəzində idi. Beşillik ərzində respublikanın neft sənayesinə qoyulan əsaslı vəsaitin həcmi 4740 milyon manata bərabər idi ki, bu, SSRİ neft sənayesinə qoyulan bütün əsaslı vəsaitin 20,7 faizini təşkil edirdi. 17 Neftçıxarma sənayesini yeni texnika ilə təchiz etmək üçün ölkənin 50-dən çox zavodu respublika neft sənayesinin sifarişlərini yerinə yetirirdi. 18
böyük ehtiyac var idi. Buzovna-Maştağa (1945-ci il), Gürgan-dəniz və Gəncə rayonu (1947-1948-ci illər), Hövsan və Umbakı (1948-1950-ci illər), Neft daşları (1950-ci il), Darvin bankası (1950-1951-ci illər) kimi yeni neft və qaz yataqları kəşf edilmiş və sənaye üsulu ilə işlənmək üçün istifadəyə verilmişdi. 19
qazılması üzrə işləri genişləndirmək idi. Geoloji-kəşfiyyat işlərini genişləndirmək, yeni neft yataqlarının kəşfi və istifadəyə verilməsi işində SSRİ hökumətinin qərarı ilə 1947-ci ilin sonunda "Azneftkəşfiyyat" Birliyi yaradıldı. 1943-cü ildə "Azneft" Birliyi nəzdində yaradılmış Xüsusi Qazma İdarəsi sonralar "Turbin-qazma" tresti şəklində yenidən təşkil olundu. 20
1946-cı ildən başlayaraq Azərbaycanın neft mədənlərində turbin qazması getdikcə daha çox tətbiq edilirdi. Bu, neftçilərə turbin üsulu ilə maili istiqamətdə quyular qazmağa imkan verdi. Bu təşəbbüs bütün sovet neft sənayesinin inkişafına Azərbaycan neftçilərinin böyük töhfəsi idi. Bakılıların bir özül üzərindən iki və daha çox neft quyusunun qazılması üsulu mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Yeni texnikanın tətbiqi, quyuların istismar rejiminin yaxşılaşdırılması neft hasilatının artmasına kömək edirdi. 1948-1950-ci illərdə 2800-ə qədər dayanmış quyu bərpa edilmişdi. 21
Azərbaycan artıq müharibədən sonra bütün ölkənin yanacağa olan ehtiyacını tam ödəyə bilmirdi. Buna görə də Xəzər neft yataqlarının aşkar edilməsi və istifadəyə verilməsi problemi meydana çıxdı. Azərbaycan neft sənayesinin inkişafında Xəzərdə neft yataqlarının kəşfi və istifadə edilməsi çox önəmli hadisə oldu. Mərkəzi hökumətin bəzi yüksək vəzifəli şəxslərinin Azərbaycanda, xüsusilə Xəzər dənizində neftçıxarma sənayesinin iqtisadi cəhətdən səmərəsiz olması iddialarına baxmayaraq, 22 Azərbaycan alimlərinin, neftçilərinin gərgin əməyi sayəsində dünyada ilk dəfə olaraq Azərbaycanda açıq dənizdə neft çıxarılmasına başlandı. 1949-cu ilin fevralında qasırğalı bir havada məşhur qazma ustası M.Kaveroçkinin briqadası açıq dənizdə Neft daşlarına çıxdı. Son dərəcə mürəkkəb və çətin şəraitdə neftçilərin qazdığı kəşfiyyat quyusu 1949-cu il noyabrın 7-də fontan vurdu. 23
79
Dəniz neft yataqlarını mənimsəmək üçün "Azneft" Birliyi nəzdində "Dəniz qazma" Tresti yaradıldı. 1949-cu il mayın 7-də SSRİ Nazirlər Soveti "Azərbaycan SSR-də dəniz neft yataqlarının kəşfini və işlənməsini üzən vasitələrlə təmin etmək haqqında" xüsusi qərar qəbul etdi. 24
Dəniz mədənlərinin yaradılması və inkişafında "Azərbaycan SSR-də dəniz neft yataqlarının kəşfi və işlənilməsi üzrə işlərin təşkilini yaxşılaşdırmaq tədbirləri haqqında" SSRİ Nazirlər Sovetinin 1949-cu il 31 oktyabr tarixli qərarının böyük əhəmiyyəti oldu. 25 Dəniz neft yataqlarının işlənilməsini gücləndirmək və bu işə rəhbərliyi yaxşılaşdırmaq məqsədilə 1950-ci ildə SSRİ Nazirlər Sovetinin qərarı ilə yeni neft Birliyi - "Azdənizneft" yaradıldı. 26
dənizdə neft-mədən estakadaları tikildi. 1948-ci ildən estakadaların tikintisinə "Hidrodənizneft" İnstitutu rəhbərlik edirdi. 1950-ci ildə estakadanın uzunluğu 18,9 km-ə çatmışdı. 27
Fəhlələrin, mühəndis-texniki işçilərin və alimlərin fədakar əməyi sayəsində dəniz yataqlarından 28 beşilliyin son ilində 1,6 milyon ton neft çıxarıldı. 29
1946-1950-ci illərdə neft emalı sənayesində zavodlar yenidən quruldu, yeni texnika ilə təmin edildi, xammaldan istifadə yaxşılaşdırıldı və təkmilləşdirildi. 1946-1947-ci illərdə Bakıda traktorları va neft mədənlərindəki istismar-qaldırıcı mexanizmləri təmir edən zavod-Bakı elektrik təmiri zavodu, 1949-cu ildə isə Binəqədi boru təmiri zavodu istifadəyə verildi. 30
maşınqayırma zavodları elmi-tədqiqat idarələri ilə birlikdə 438 növ yeni maşın, mexanizm və alət istehsalını mənimsədi. 31
ilin martında respublikada elektrotexnika sənayesinin ilki olan Bakı elektrik maşınqayırma zavodu, Bakı diyircəkli yastıq zavodu, yeni cihazqayırma və elektromexanika məmulatı zavodu işə düşdü. Yeni zavodların istismara verilməsi o vaxta qədər əsasən neft avadanlığı istehsalı ilə məşğul olan maşınqayırmanın birtərəfli inkişafına son qoyulmasının başlanğıcı oldu. Müharibədən sonrakı ilk illər Azərbaycanda enerji obyektlərinin və elektrik enerjisi istehsalının daha da artması ilə səciyyələnir. Enerji sistemi müəssisələrinin bütün əsas qazanları yenidən quruldu. Sumqayıt İstilik Elektrik Stansiyasının gücü üç dəfə artırıldı. 32
enerjiyə artan tələbatını ödəmək üçün kifayət qədər deyildi. Bu işdə tikintisinə hələ müharibədən əvvəl başlanmış Mingəçevir SES həlledici rol oynamalı idi. SSRİ Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|