Tayanch-harakatlanish sistemasi
Yüklə 7,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Optimum — bunday ta'sirot chastotasida har bir
keladigan keyingi ta'sirot qo'zg'aluvchanlikning yuqori bo'lgan fazasiga mos keladi. Bunda tetanusning amplitudasi maksimal darajada bo'ladi. Pessimum — bunday ta'sirot chastotasida har bir keladigan keyingi ta'sirot qo'zg'aluvchanlikning past bo'lgan fazasiga mos keladi. Bunda tetanusning amplitudasi minimal darajada bo'ladi. Mushak kuchi "Umumiy" kuchi – u kilogrammda rivojlantira oladigan maksimal taranglik bilan aniqlanadi "Solishtirma" kuchi – mushakning umumiy kuchini kilogrammda mushakning fiziologik ko'ndalang kesimiga nisbati (kg/sm2) Uch boshli elka mushak kuchi – 16,8 kg/sm2 Ikki boshli elka mushak kuchi – 14,4 kg/sm2 Boldir mushak kuchi – 5,9 kg/sm2 Elkaning bukuvchi mushaklar kuchi – 8,1 kg/sm2 Orqa miyaning oldingi shoxlaridagi harakatlantiruvchi har bir motor nerv tolasi muskulning bitta tolasini emas, balki muskul tolalarining butun bir guruhini innervasiya qiladi Muskul tolalarini bir guruhini innervasiya qiladigan motoneyronlar kompleksini harakatlantiruvchi (neyromator) birlik deb ataladi Motor birliklardagi muskul tolalar soni: 10 – 3000 gacha Ko'z va qo'l barmoqlarida 10 – 25 ta Elkaning 2 boshli mushagida 750 ta Boldir mushaklarida - 2000 ta Sekin motor birliklarda – muskulning qisqarish davomiyligi 100m.sek va undan ko'p Tez motor birliklarda 10 – 30 m/sek. Muskullarning tinchlik holatida batamom bo'shashmasdan, bir qadar taranglikni saqlab qolish holati tonus deyiladi. Qisqaruvchan oqsillar turlari : Aktin – 42000 D (1942, Shtraube) – 20% Miozin – 500000 D (Engelgard) – 50% Troponin – (Ebasi, 1963) – 20% Tropomiozin – (Beyli, 1946) – 4-7% ATF resintezi 1. Fermentativ yo'l bilan fosfat gruppani kreatinin fosfatdan adenozindifosfor kislotasiga o'tkazish (tez amalga oshiriladi) 2. Glikolitik yo'l glyukozani sut kislotasigacha anaerob parchalanishi natijasida Krebs siklida glyukozani va yog'kislotalarini aerob oksidlanishi natijasida Mushaklarning qisqarish mexanizmi Muskul xossalaridan yana bittasi charchashdir. Bola qanchalik yosh bo’lsa, u shunchalik tеz charchaydi. Bu xususiyat asosan nеrv to’qimasining xossalariga bog’liq. Chunki muskulni o’zi har qancha uzoq qisqarish mumkin. Unga impulslarni olib kеlivchi sinapslarda esa qo’zg’alishning o’tishi kamayadi. Shunga muvofiq ravishda muskulning o’zida ham qisqarish amplitudalari susayadi. Emizlik paytda charchash har 1, 5-2 soatda ro’y bеradi. Charchash harakatsizlik holatda ham kеlib chiqadi. Muskullarning charchashini oldini olishda bolalik davrida faol dam olish katta ro’l o’ynaydi. Muskulning charchashi Muskulning ish qobiliyatini vaqtincha pasayishi muskulning charchashi deyiladi. Muskulning qisqarish amplitudasi pasayadi, latent davri uzayadi. Charchash sabablari Modda almashinuv chiqindilarini to'planishi Kaliy ionlarini hujayra atrofiga to'planib XP vujudga keltirish qobiliyatini susayishi Energiya zaxirasining sekin – asta kamayishi Kontraktura Muskul tolalarini uzoq vaqt davom etadigan kuchli qisqarishi kontraktura deb ataladi. Kontraktura bo'linadi: 1. Tug'ma. 2. 2. Xayot davomida orttirilgan. Mushak va bug'imlarni rivojlanmaganligi natijasida-tug'ma. Xayot davomida orttirilgan: Qaytmas 1. Yuqori xarorat ta'siri natijasida 2. Zaxarlar bilan zaxarlanganda 3. Professional 4. Ayrim paytlarda simpatik asab sistemasini o'ta qo'zg'alishi natijasida. 5. Murdaning 4-5 soatdan keyin qotishi Qaytar 1. Asab sistemasini faoliyati buzilishi natijasida – og'riqdan ximoyalanish. 2. Charchash natijasida 3 kofeinni yuqori kontsentrasiyalarining ta'siri natijasida. Troponin – miozin ATFaza aktivlikni pasaytiradi, ATF parchalanmaydi Tropomiozin aktinning aktiv markazlarini bekitadi va aktinni miozinning ko'ndalang ko'prikchalarini boshchasi bilan biriki shiga to'sqinlik qiladi Mushak tolasining qisqarish jarayonlari Elektrokimyoviy o'zgarishlar Mushak tolasida XP generasiyasi XP T – tizimi bo'yicha tarqalishi T – tizim bilan sarkoplazmatik retikulum kontakt soxasini elektrik stimulyasiyasi, fermentlarning aktivasiyasi, xujayra ichidagi sa++ ionlarini kontsentrasiyasi oshishi va tsisternalardan chiqish Muskul qisqarish apparati oqsillari: Umurtqalilarda ko’ndalang-targ’il muskullari qisqarish jarayoni. |