Tema: Mádeniyat hám kórkem óner mákemeleri finansı funkciyası, wazıypaları hám onıń qásiyetleri. Joba

Finanslıq boljaw
Finanslıq rejelestiriwdi finanslıq boljawsız kóz aldımızǵa keltirip bolmaydı. Ol yamasa bul dáwir dawamında mámlekettiń múmkin bolǵan finanslıq jaǵdayın aldınan kóre biliw hám finanslıq jobalardıń kórsetkishlerin tiykarlawǵa finanslıq boljaw dep ataladı. Teoriya hám ámeliyatda finanslıq boljaw ekige ajratıladı:
• orta múddetli (5-10 jıllıq) finanslıq boljaw;
• uzaq múddetli (10 jıldan artıq) finanslıq boljaw.
Finanslıq boljaw túrli usıllardıń qollanılıwın talap etedi. Olardıń eń tiykarǵıları tómendegiler bolıwı múmkin:
Ekonomikalıq processlerdi anıqlaytuǵın faktorlarǵa baylanıslı túrde finanslıq reje kórsetkishleriniń dinamikasın xarakterleytuǵın ekonometrik modeldi jaratıw;
• korrelyatsion-regression analiz;
• tikkeley ekspertli bahalaw metodı.
Olar járdeminde finanslıq sistemanıń barlıq subyektleri aldında turǵan sociallıq-ekonomikalıq wazıypalardı sheshiwdiń túrli csenariyleri islep shıǵıladı.
Finanslıq qadaǵalaw ekonomikalıq kategoriya retinde finansqa obyektiv tán bolǵan qadaǵalaw ózgesheligin ańlatadı. Ádetde, finanslıq qadaǵalaw tómendegi eki jóneliste (aspektda) qaraladı:
• barlıq ekonomikalıq subyektlerdiń finanslıq nızamshılıq hám finanslıq ıntızamǵa ámel qılıwı ústinen arnawlı islengen qadaǵalaw shólkemleriniń qatań tártip tiykarında islengen iskerligi;
• finanslıq operatsiyalardıń natiyjeliligin hám maqsetke muwapıqlıǵın támiyinlew maqsetinde makro hám mikro dárejede finans hám de pul aǵımların basqarıwdıń ajıralmas elementi.
Finanslıq qadaǵalawdıń hár eki baǵdarı (aspekti) bir-biri menen óz-ara baylanıslı bolsa-da, qadaǵalawdıń maqseti, metodı hám subyektlerine muwapıq túrde parıqlanadı. Eger birinshi jaǵdayda qadaǵalawdıń huqıqıy hám muǵdarlıq tárepleri ústinlik qilsa, ekinshi jaǵdayda finanslıq qadaǵalawdıń analitik tárepine kútá úlken itibar beriledi.
Óz-ózin finanslıq támiynlew mashqalası ekonomika teoriyası ushın ázeliy esaplanıp, lekin túrli dáwirlerde, hár túrlı mámleketler ushın oǵan túrli dárejede itibar qaratılıwı tán.
Sonı aytıp ótiw kerekki, biziń respublikada da ekonomikalıq reformalardı ámelge asırıw processinde, óz-ózin finanslıq támiynlew máseleleri házirge shekem ilimpazlar hám ámeliyatshılardıń tiykarǵı dıqqat qoyıwı obiektine aylanǵanı joq. Ózbekstan Milliy ekonomikası tiykarlanıp rawajlanıwdıń bazar formalarına ótkerilgen házirgi sharayatta, pikirimizcha, múlkshiliktiń barlıq sırtqı kórinisler degi kárxanalarda óz-ózin finanslıq támiynlew mexanizmine hár tárepleme tásir kórsetiw zárúriyatqa aylanıp qaladı.
Bul zárúriyattı tuwrı analiz qılıw, finanst resursları balansın islep shıǵıw hám basqarıwda mádeniyat orayları iskerligin finanslıq támiynlew faktorınıń taǵı bir úlken mashqalası bul - ekonomist kadrlar esaplanadı. Maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, Istanbul mádeniyat institutında áyne, mádeniyat hám kórkem óner tarawı ushın " Mádeniyat ekonomikası" baǵdarı islengen bolıp, ol jaǵdayda mádeniyat hám kórkem óner tarawı
Barlıq ekonomikalıq subyektlerdıń (mámleket, mákeme hám shólkemlerdiń) finanslıq iskerligi ústinen nızamshılıq hám atqarıwshılıq hákimiyatı shólkemleriniń túrli dárejeleri, sonıń menen birge arnawlı islengen mákemeler tárepinen ámelge asırilatuǵın qadaǵalawǵa finanslıq qadaǵalaw dep ataladı.
Finanslıq qadaǵalaw qadaǵalawshı iskerliginiń basqa tarawlarınan ajralıp turatuǵın ayrıqshalıqlarǵa iye bolıp, onıń obyekti hám predmeti, qadaǵalaw subyektlari (húkimet hám agentler) hám basqarılatuǵın subyektlerdiń quramı, maqsetleri hám wazıypaları, formaları hám usılları bar.
Finanslıq qadaǵalaw obektleri bolıp ekonomikadaǵı barlıq subyektlerdiń pul fondların qáliplestiriw, bólistiriw hám olardan paydalanıw, sonıń menen birge materiallıq, miynet hám basqa resursların tartıw processindegi pul aǵımları yamasa munasábetleri esaplanadı.
Finanslıq qadaǵalawdıń predmeti tómendegi finanslıq kórsetkishlerden ibarat
turli dárejedegi byudjetlerdiń dáramatları hám qárejetleri;
• salıq tólemleriniń kólemleri;
• xojalıq júrgiziwshi subyektlerdiń dáramatları;
• xojalıq júrgiziwshi subyektlerdiń mámile qárejetleri;
• ónimniń ózine túser bahası hám payda;
• úy xojalıqlarınıń dáramatları hám qárejetleri;
• hám basqalar.

Juwmaq
Mádeniyat orayları iskerligin finanslıq támiynlewdiń tiykarǵı faktorları úyrener ekenbiz bul jolda anıq maqset qoyıp, kóbirek umtılıwımız hám tarawǵa reforma alıp kiriwge batırlıǵımız, jáhán hám milliy bazarına materiallıq xizmet kórsetiw sistemasım sapasına qayta sın kózqarastan qaray shıǵıwımız maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
Prezidentimiz Sh. Mirziyoyev aytıp ótkeni sıyaqlı : " Hesh shubhasız, óz kúshimiz hám múmkinshiliklerimizge bolǵan isenim bizni Úshinshi Renessans tiykarın jaratıw sıyaqlı iygilikli maqset jolında birlestirib, jáne de kúshli hám bekkem qılıp atır. Bul umtılıwlar úlken ámeliy jumıslarǵa aylanıp, ullı xalıq háreketi barǵan sayın keńeyip barıp atır. Bunday qúdiretli qatarda bolıwdıń ózi úlken baxıt, úlken sharapatlıdir