Temir yoʻl transportidagi telemexanik boshqaruv va nazorat tizimlari” fanidan Mustaqil ishi Mavzu

“Toshkent davlat transport universiteti”

“Avtomatika va telemexanika”

kafedrasi

“Temir yoʻl transportidagi telemexanik boshqaruv va nazorat tizimlari” fanidan

Mustaqil ishi

Mavzu: Triggerlar xaqida assosiy tushunchalar, ularning turlari va tasniflanishi

Bajardi: AB-225 guruh talabasi

Saparov S.A

Tekshirdi: Sadikov A.N

Trigger – ikkita barqaror holatga ega boʻlgan xotira elementi boʻlib, uning oʻzgarishi kirish signallarining ta'siri ostida sodir boʻladi. Mantiqiy element sifatida trigger ma’lumotlarning bir qismini – mantiqiy nol yoki mantiqiy birni saqlash uchun mo'ljallangan. Triggerlar saqlangan ikkilik ma’lumotlarni yozib olish, oʻqish, oʻchirish va koʻrsatish imkonini beradi. Triggerlar asosida kompyuterlarning odatda funktsional tugunlari – registrlar, taymerlar va boshqalar quriladi. Triggerning umumiy sxemasi 2.1-rasmda berilgan. Umuman olganda, trigger-bu xotira elementini (XE) va kirish mantigʻini tashkil etuvchi boshqaruv sxemasini (BSx) oʻz ichiga olgan avtomat hisoblanadi. Triggerlar ikkita chiqishga – toʻgʻri Q va teskari 𝑄̅ ga ega. Axborotni ijobiy kodlashda, toʻgʻri chiqishdagi Q kuchlanishning yuqori qiymati mantiqiy birning qiymatini koʻrsatadi, past qiymati esa mantiqiy nol qiymati boʻladi.

1-rasm. Triggerning umumiy tuzilishi

Trigger holatidagi oʻzgarish (uning almashinuvi) tashqi signallar va BSx ning kirishiga yuborilayotgan, triggerning chiqishidagi teskari aloqa signallari bilan ta’minlanadi. Odatda tashqi signallardek trigger kirishlari ham lotin harflari bilan belgilanadi.

Triggerlar bir nechta belgilar asosida tasniflanadi:

1. faoliyat mantigʻi bilan:

a. "0" va "1" alohida oʻrnatilishi bilan (RS)

b. bitta axborot kirishi bilan (D);

c. hisoblash usuli bilan (T);

d. "0" va "1" holatini alohida oʻrnatish bilan universal (JK);

e. Kombinatsiyali ( RST, RSJK);

f. murakkab kirish mantiq bilan;

2. ma’lumotni yozish usuli (sinxron va asinxron);

3. Takt signaliga reaksiya momentiga qarab (statik va dinamik);

4. sinxronizatsiya taktining soni boʻyicha (bir, ikki va uchta taktli));

5. pogʻonalar soni boʻyicha (bir va ikki pogʻonali);

6. mantiqiy elementlarning tarkibi boʻyicha (VA-YOʻQ, YOKI-YOʻQ, VA-YOʻQ + YOKI-YOʻQ va boshqalar).

Triggerlarning barcha kirishlarini 2 guruhga boʻlish mumkin – axborotli signallarini eslab qolish va qabul qilish uchun mo'ljallangan va boshqaruvchi axborotni boshqarish uchun xizmat qiladi.

Triggerlar ikki xil boshqaruv signallariga ega boʻlishi mumkin:

1. Triggerning C-kirishga kiruvchi C-sinxronlovchi (taktlovchi) signal;

2. Triggerning V-kirishga kiruvchi V-ruxsat beruvchi signal.

C kirishi mavjud boʻlmagan triggerlar asinxron deb nomlanadi va shu kabi triggerlarning ma’lumot kirishiga signal kelgan har qanday vaqtda ma’lumot yoziladi.

C kirishiga ega triggerlar sinxron deb ataladi va bunday triggerlarda ma’lumot kirishlaridagi signal faqat boshqaruv darajasiga yoki old C kirish joyiga kelganda yoziladi. Sinxron triggerlar, roʻyxatdan oʻtishni boshqarish uslubiga koʻra, statik (daraja boʻyicha) va dinamik (old boʻyicha) boʻlinadi. Darajali boshqariladigan sinxron triggerlarda faqat takt signalining davomiyligi davomida ma’lumot yozib olish mumkin. Bunday holda, takt signallari toʻgʻridan-toʻgʻri yoki teskari boʻlishi mumkin. Frontni boshqarishda axborotni yozish uchun ruxsat faqat noldan birga (old tomonga) yoki birdan nolga (orqa tomonga) takt signalining pasayishi vaqtida beriladi.

Sinxron triggerlar asinxronlarga qaraganda koʻproq xalaqitlarga bardoshli.

Triggerning V kirishlari ma’lumotlar yozilishiga ruxsat beruvchi (V = 1), yoki taqiqlovchi (V = 0) signallarini qabul qiladi. Sinxron triggerlarda V- kirishda axborotni yozib olish, C- va V- kirishlardagi signallar bir-biriga toʻgʻri kelgandagina mumkin.

1.RS triggerlari RS-trigger – “0” (R-kirish) holatida va "1" S-kirish holatida oʻrnatish uchun ajratilgan axborot kirishlariga ega boʻlgan xotira elementi deb ataladi. RS-triggerining oʻtish jadvallari quyida keltirilgan. Oʻtish jadvali 10 boʻyicha Karno kartasi tuzilganidan soʻng, mantiqiy ifodalarni VA-YOʻQ va YOKI-YOʻQ bazasida osonlik bilan tuzish mumkin.

Bu erda R_t, S_t – triggerning tegishli harakatida t vaqt momentidagi mantiqiy oʻzgaruvchilar qiymati, Q_t – Q chiqishida t vaqt momentidagi mantiqiy oʻzgaruvchilarning qiymati, Q_t+1 – triggerning almashinuvdan keyingi holati, K₆ , K₇ – kirish signallari taqiqlangan kombinatsiyani tashkil etadigan to'plamlarda aniqlanmagan koeffitsientlar.

JK triggerlari JK-triggeri "0" va "1" holatlarining mos ravishda alohida sozlanishini ta’minlaydigan ikkita barqaror holati va J (analog S) va K (analog R) axborot kirishlari boʻlgan saqlash elementi deb ataladi. U RS triggeri kabi ishlaydi, ammo

JK = 1 signallari mos tushganda, u qarama-qarshi holatga oʻtadi, ya’ni. ikkita modulli signallarning qo'shilishini amalga oshiradi. Shunday qilib, JK flip-triggerida kirish signallarining taqiqlangan kombinatsiyasi mavjud emas

JK triggerining haqiqat jadvali (a), VA-YOʻQ asosidagi sinxron JK triggerining sxemasi (b).

JK trigger oʻtish jadvallari quyida koʻrsatilgan. Oʻtish jadvalidan Karto Karnosini tuzib VA-YOʻQ va VA-YOʻQ bazisida mantiqiy ifodalarni osongina tuzishingiz mumkin.