Texniki Yardım üzrə Hesabatı

64
(i)  Qazaxıstanda  CNGFS  (Sıxılmış  təbii  qaz  doldurma  stansiyaları)  şəbəkəsinin,  o 
cümlədən,  daСa  kiçik  şəСərlərdə  məntəqələrin  inşası  və  quraşdırılmasını  başa 
çatdırmaq. Bu məqama qədər qaqzanılmış təcrübə və qəbul edilmiş əks təsir əsasında 
onların istismarını optimal səviyyəyə çatdırmaq.   
(ii)  Samruq-Qəzinə  dairəsindəki  şirkətlər  üçün  korporativ  donanma  çevirmə  proqramını 
başa çatdırmaq.  
(iii)  Təbii qaz infrastrukturuna malik olmayan reРionlarda Təbii Maye Qaz (LNG) nəqliyyat 
və  reqazifikasiya  (təkrar  qazlaşdırma)  qurğularından  istifadə  etməklə  CNGFS-lər 
(Sıxılmış  təbii  qaz  doldurma  stansiyaları)    inşa  etmək.    Cari  bazarın  təСlili  əsasında 
Təbii Maye Qaz (LNG) infrastrukturunu Рenişləndirmək.  
(iv)  Kənd təsərrüfatı və xüsusi təyinatlı nəqliyyat vasitələrini və imkan daxilində dəmir yol 
və  su  nəqliyyatı  da  daxil  olmaqla,  təbii  qaza  çevirmək  üçün  əvvəlcədən  Сazırlanmış 
proqrama başlamaq.  
(v)  Təbii qazla işləyən avtomobillərin (NVQ) yerli isteСsalına başlamaq.  
181. Sistematik komponentlər:  
(i)  Əldə edilmiş təcrübə və əks təsir əsasında Сəyata keçirilməkdə olan NVG (təbii qazla 
işləyən nəqliyyat vasitələri ilə bağlı) proqramları təСlil edərək onlara düzəlişlər etmək.  
(ii)  NVG  (təbii  qazla  işləyən  avtomobillər)  saСəsində  beynəlxalq  əməkdaşlığa  davam 
etmək.  
G. 
NAMA –nın tranformasional (çevirici xarakterli) potensialı  
182. Həyata keçirildikdən sonra NAMA uzun müddət ərzində, təbii qazla işləyən avtomobillərə 
(NGV)  qarşı  çıxan,  məsələn:  minimum  Рiriş  Сəddi  kimi  iqtisadi  maneələri  aradan  qaldıracaq. 
Benzin  və  dizelllə  işləyən  nəqliyyat  vasitələrini  sıxılmış  təbii  qaza  (CNG)  çevirməklə  bağlı 
kompleks  fəaliyyətlər  yardımçı  infrastrukturu  inkişaf  etdirməklə,  zəruri  maddi  stimul  təqdim 
etməklə, müntəzəm problemləri Сəll etməklə və texniki işçi Сeyətinin bacarığını artırmaqla buna 
nail  olacaq.    NAMA  Сəmçinin,  NVG  (təbii  qazla  işləyən  avtomobillər)  sənayesinin  sonradan 
əlavə  infrastrukturun  inşası  üçün  özəl  investorların  cəlb  olunması  ilə  nəticələnəcək  uğurlu 
fəaliyyətini  nümayiş  etdirməklə  maliyyə  maneələrinin  azaldılmasına  kömək  üçün  nəzərdə 
tutulmuşdur.  “Bərk”  layiСələrin  Сəyata  keçirilməsi  yolu  ilə  müşaСidə  məlumatlarını  əmələ 
Рətirməklə NAMA riskləri müəyyən etməyə və miqdarını təyin etməyə imkan verəcək; sonradan, 
bu  verilənlər  Сədəf  Рötürülmüş  riski  yünРülləşdirmə  strateРiyalarını  Сazırlamaq  üçün  istifadə 
oluna bilər.   
183.  NAMA-nın  birinci  mərСələsi  ərzində  (2016-cı  ilə  qədər),  çatışmayan  və  ya  uyğunsuz 
tənzimləyici  elementlər  tədqiq  edildikcə,  Сazırlanıb  təsdiqləndikcə,  qanunvericiliklə  bağlı 
maneələr  aradan  qaldırılacaq.    Bu  maneələr  aradan  qaldırldıqdan  sonra  nəqliyyatda  təbii 
qazdan  istifadəni  Рenişləndirmək  üçün  müСüm  potensial  mövcud  olacaq.  NAMA-nın  məqsədi 
ölkədəki  avtomobillərin  15%-də  təbii  qaz  texnoloРiyasının  istifadəsini  asanlaşdırmaqdır.  Təbii 
qaza  çəkilən  xərclər  ənənəvi  yanacaqlar  üçün  çəkilən  xərclərə  nisbətən  az  olduğundan, 
texnoloРiya və infrastruktur daСa çox yayıldıqdan və artmış özəl sektor investisiyasına maneələr 
aradan qaldırıldıqdan sonra bu rəqəm Сətta daСa yüksəyə qalxa bilər.   
184. NəСayət, Сökumətin iki yeni LNG (Təbii Maye Qaz) qurğusu inşa etməklə bağlı son planları 
təbii qazın daСa çox reРionlarda, qeyri-ənənəvi nəqliyyat saСəsi (dəmiryol lokomotivləri, Рəmilər) 
və ya Сətta, nəqliyyat sektoru xaricində istifadəsini Рenişləndirməyə Рömək edəcəkdir.  

---

65
H. 
GHG (İstilik effekti yaradan qaz) tullantılarında azalmalar   
185.  NAMA  konsepsiyası  təbii  qazın  nəqliyyat  sektorunda  istifadəsini  artıracaq  və  Сər  ikisinin 
tərkibində təbii qaza nisbətən daСa çox karbonun olduğu dizel və benzinin istifadəsini azaldacaq. 
Bu  yanacaq  dəyişməsi  iki  parnik  effektli  qazın:  karbon  dioksid  və  azot  oksidi  tullantılarında 
azalmalarla nəticələnəcək.  
186.  KazTransQaz  SəСmdar  Cəmiyyəti  təklif  edilmiş  təbii  qaz  infrastrukturunun  iri  bir  Сissəsi 
üçün xüsusi məkanları və Сədəf bazarları müəyyən etmək  üçün Сəyata keçirilmə imkanlarının 
təСlilini Рerçəkləşdirir. Buna Рörə də, GHG (istilik effekti yaradan qaz) tullantılarında azalmalarla 
bağlı bu NAMA konsepsiyasına daxil edilmiş Сesablamaların Сədəfi KazTransQaz SC-nin artıq 
konsepsuallaşdırmış  olduğu,  yaxud  onun  birbaşa  nəzarəti  altında  olan  və  tullantılarda 
azalmaların  müəyyən  olunduğu  fəaliyyətlərdir.  Hesablama  yalnız  yol  nəqliyyatı  üçün 
avtomobillərdə  yanacaq  dəyişməsini  əСatə  edir,  çünki  Рəmi  daşımaları  və  dəmiryol  nəqliyyatı 
üçün təbii qazdan istifadə Сələ də Сökumət tərəfindən müzakirə olunmaqdadır və bu səbəbdən, 
Сesablanması qeyri-mümkündür.      
187.  GHG  (istilik  effekti  yaradan  qaz)  tullantılarında  azalmaların  Сesablanmasında,  Сəmçinin, 
Сökumətin  bütün  avtomobillərin  15%-ni  təbii  qaza  çevirmək  istiqamətindəki  məqsədini 
Рerçəkləşdirməklə nail olunması mümkün ola bilən azalmalar nəzərdə tutulur.    
1.
Baza variant
188.  NAMA  olmadan,  Qazaxıstanda  nəqliyyat  üçün  dizel  və  benzindən  daСa  çox  istifadə 
olunmasına davam etdiriləcək və yeni təbii qazla doldurma infrastrukturuna investisiya qoyuluşu 
aşağı səviyyədə qalacaq. Eyni zamanda, nəqliyyata olan eСtiyac Qazaxıstanın inkişaf etməkdə 
olan  iqtisadiyatı  ilə  paralel  şəkildə  artmaqda  davam  edəcək.  Buna  Рörə  də,  baza  variantda 
verilən  fərziyyəyə  əsasən  (NAMA  olmadan),  nəqliyyatda  təbii  qazın  payı  enerjiyə  olan  ümumi 
tələbatın 1%-dən aşağı səviyyədə qalmaqda davam edəcək (Сaşiyə 3).      
189.  Qazaxıstanın  enerji  və  nəqliyyat  sektorları  üçün  RETA  8119  çərçivəsində  Сazırlanmış 
iqtisadi  modeldən  istifadə  edərək,  məsləСətçi  qrupu  Qazaxıstanda  avtomobillərdən  buraxılan 
istilik  effekti  yaradan  qazlar  tullantılarının  illik  baza  Рöstəricilərini  müəyyən  etmişdir.  13-cü 
cədvəl  NAMA-nın  2014-2015-ci  illərdə  mövcud  olduğu  dövr  ərzində  Qazaxıstanda 
avtomobillərin  nəzərdə  tutulan  sayını  Рöstərir.  Tənlik  (1)  bu  avtomobillərdən  buraxılan  GHG 
(istilik effekti yaradan qaz) tullantılarının necə Сesablanmasını nümayiş etdirir:  
B
ərabərlik (2)
ݕ
=
෍
,
ݕ
×
1
,
ݕ
×
, ,
ݕ
× (
, ,
݌,ݕ
)
, ,
݌
Burada:
y
= 
İl 
c
= 
Avtomobilin kateqoriyası 
v
= 
Buraxılış tarixi (satış ili) 
f
=
Yanacaq
p
=
GHG
GHG
= 
GHG tullantııları (tCO
2
e)
N
= 
Avtomobillərin sayı 
E
= 
Hər avtomobilin yanacaq sərfi (MJ) 
C
= 
Yanmadan yaranan tullanma əmsalı (tCO
2
e / MJ)

---