Toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali dasturiy injiniring kafedrasi

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
DASTURIY INJINIRING KAFEDRASI

FAN		DASTURLASH I
mUSTAQIL ISH		1
MAVZU		CHIZIQLI DASTURLASH

1. 
   Variantlar.
   

Quyidagi variantlarda berilgan chiziqli masalalar dasturini tuzing.

№	Variantlar	№	Kirish	Chiqish
1		1	x=2 y=3.1	A=0.534 B=5.447
		2	x=3 y=4.5	A=0.230 B=12.659
2	;	1	x=1 y=-2.1	A=-0.28 B=1.30
		2	x=1 y=2.6	A=2.39 B=1.70
3		1	x=2 y=1.2	A=1.68 B=0.115
		2	x=4 y=6.2	A=6.450 B=0.003
4		1	x=4 y=3.4	A=1.891 B=0.290
		2	x=3 y=6.3	A=1.646 B=0.289
5	;	1	x=4.5 y=3.4	A=2.934 B=5.227
		2	x=2.6 y=3.4	A=2.967 B=1.708
		2	x=-1.5 y=-1.6	A=1.434 B=-0.398

2. 
   Uslubiy ko’rsatmalar
   

Masalaning qo’yilishi.
Quyida berilgan chiziqli algoritmlarning dasturini tuzing.


;
.
bu yerda x=1.27, y=0.4.Yechimini aniqlikda chiqaring. Natija: A=0.011 va B=0.227
Ishdan maqsad.
Chiziqli algoritmlar va ular ustida amalllar bajarish ko’nikmalarini oshirish. Dasturini tuzish.
Nazariy qism. Kiritish, chiqarish operatorlari, matematik funksiyalar.
Matematik funksiyalar C++ dasturlash tilida kutubxonasida joylashgan bo’lib, ular quyidagicha yoziladi:

№	Matematik ko’rinishi	C++ dagi ko’rinishi	Izoh
Trigonometrik funksiyalar
1	sin x	sin(x)	x radianga teng bo’lgan burchak sinusini qaytaradi
2	cos x	cos(x)	x radianga teng bo’lgan burchak kosinusini qaytaradi
3	tg x	tan(x)	x radianga teng bo’lgan burchak tangensini qaytaradi
4	ctg x	1/tan(x)	x radianga teng bo’lgan burchak kotangensini qaytaradi
5	sec x	sinh(x)	x radianga teng bo’lgan burchak giperbolik sinusini qaytaradi
6	cosec x	cosh(x)	x radianga teng bo’lgan burchak giperbolik kosinusini qaytaradi
Teskari trigonometrik funksiyalar
1	arcsin x	asin(x)	[-1;1] chegarada berilgan x ning arksinusini qaytaradi
2	arccos x	acos(x)	[-1;1] chegarada berilgan x ning arkkosinusini qaytaradi
3	arctg x	atan(x)	[-1;1] chegarada berilgan x ning arktangensini qaytaradi
4	arcctg x		[-1;1] chegarada berilgan x ning arkkotangensini qaytaradi
Daraja, ildiz, logarifm, modul, e natural soni
1		exp(x)	qiymatini qaytaradi
2		pow(a,x)	qiymatini qaytaradi
3		fabs(x)	x sonining absolyut qiymatini qaytaradi
4		log(x)	x sonining natural logarifmini qaytaradi
5		log10(x)	x sonining 10 asosLI logarifmini qaytaradi
6		sqrt(x)	x sonining kvadrat ildizini qaytaradi
7		M_E	e sonining qiymatini qaytaradi.
8		M_PI	sonining qiymatini qaytaradi
1	x ga eng yaqin kichin butun son	floor(x)	x haqiqiy qiymatni eng yaqin kichik butun songa aylantiradi va uni haqiqiy ko’rinishda qaytaradi
2	x ga eng yaqin katta butun son	ceil(x)	x haqiqiy qiymatni eng yaqin katta butun songa aylantiradi va uni haqiqiy ko’rinishda qaytaradi
3	a ni b ga bo’lgandagi qoldiq	a%b	Butun a sonini butun b soniga bo’lgandagi qoldiqni butun ko’rinishda qaytaradi.
4	a/b bo’linmaning butun qismi	a/b	Butun a sonini butun b soniga bo’lgandagi bo’linmaning butun qismini qaytaradi
5	c= gipotenuza	hypot(a,b)	To’g’ri burchakli uchburchakning katetlari bo’yicha gipotenuzani hisoblab natijaga qaytaradi

C++ dasturlash muhitida ishlashga misollar.
1 – misol. 1 –dastur:

2 – misol. ikkita a va b sonini yig’indisini hisoblovchi dastur:



Berilgan masala uchun algoritm.
Yuqorida berilgan masalani hisoblash uchun birinchi navbatda uni matematik ko’rinishdan C++ dasturlash muhiti o’girish lozim.
;
.
C++ muhitidagi ko’rinishi:
A=pow(sin(((x-y*y)+tan(x))/((x-y*y)+exp(3.7))),2 )*sqrt(1+pow(log10(fabs(x-y*y)),2));
B=cos(A*x)*pow(A*(x-y*y),1.0/3)/(0.00001*(A*x-4)+exp(A));
Asosiy dastur matni:

Berilgan misol ishlanish natijalari tahlili.

1. 
   #include – kutubxonalarni qo’shish direktivasi;
   
2. 
   - kiritish chiqarish kutubxonasi;
   
3. 
   - matematik funksiyalar berilgan kutubxona;
   
4. 
   using namespace std – std nomlar fazosidan standart oqimda kiritish, chiqarishda foydalaniladi;
   

int main() {
…
return 0;} - asosiy funksiya dastur sintaksis to’g’ri yozilgan bo’lsa funksiya return orqali 0 qiymatni qaytaradi.

5. 
   double A, B, x, y - xaqiqiy turga mansub 4 ta o’zgaruvchi uchun xotiradan joy ajratadi.
   
6. 
   cin>>x>>y – xotiradan ajratilgan x va y nomli xaqiqiy o’zgaruvchilarga klaviaturadan qiymat kiritiladi.
   
7. 
   xotiradan ajratilgan A nomli o’zgaruvchiga yuqoridagi funksiya qiymati ta’minlanadi.
   
8. 
   - xotiradan ajratilgan B nomli o’zgaruvchiga yuqoridagi funksiya qiymati ta’minlanadi.
   
9. 
   cout.precision(3); cout<A va B o’zgaruvchilarda mavjud qiymatlarni ekranga aniqlikda yaxlitlab chiqaradi.
   
10. 
    system(“pause>>void”) - natijani ekranda ushlab turish uchun foydalaniladi.
    

Natijalar listingi.