Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2022/ 5 - SON 
87 
E.N. Verjitskayaning nuqtayi nazarida, akmeologik mavqei (pozitsiya) 
subyektiv omil sifatida ishlaydi. Asosan, akmeologik pozitsiya shaxsiy kasbiy 
rivojlanishda aniqlanadi. O‗z navbatida o‗qituvchining akmeologik mavqei nisbiy 
tizim sifatida kasbiy faoliyatda yuqori o‗ringa ega. Quyidagi akmeologik lavozim 
ko‗rsatkichlarni ajratadi: 
- kasbiy faoliyatga munosabat (hayotiy qadriyatlar, hayot sohalaridagi faollik, 
ularning kasbiy faoliyatidan qoniqish uslubi); 
- yangiliklarga munosabat (hayotning ma‘nosi, hayotning mazmunli darajasi, 
hayotdagi maqsadlar, professional daraja, yangi istiqbol);
- yutuqlar motivatsiyasi. 
Ta‘limni yangi bosqichga ko‗tarish sharoitida o‗qituvchilarning shaxsiy va 
kasbiy rivojlanishining akmeologik omillari quyidagilardan ajralib turadi: 
akmeologik pozitsiya, ta‘limni isloh qilish sharoitida kasbiy faoliyatga psixologik 
tayyorlik va o‗zaro bog‗liqlikdagi ijodiy salohiyat. 
Akmeologiyaning fanlararo xususiyati ta‘limda shaxsning shaxsiy va kasbiy 
rivojlanish yaxlitligi, birligi g‗oyasi nuqtayi nazaridan o‗qituvchilarning shaxsiy va 
kasbiy rivojlanishi muammosini hal qilish uchun yangi imkoniyatlarni beradi. Shu 
bilan birga, nafaqat o‗qituvchining asosiy kasbiy vakolatlarini (balki faoliyat 
yondashuvi bilan bog‗liq bo‗lgan va pedagogik tadqiqotlarda rivojlanayotgan) 
aniqlash, balki faoliyatni amalga oshirish jarayonida shaxsiy va kasbiy rivojlanish 
xususiyatlarini asoslash (akmeologik va antropologik yondashuvlar), bunday 
rivojlanish omillarini aniqlash muhim ahamiyatga ega. 
Shaxsiy va kasbiy rivojlanishni o‗rganishga qaratilgan ishlarning tahlili (N.V. 
Kuzmina, A.A. Derkach, A.A. Bodalev, A.K. Markova, L.M. Mitina, O.S. Anisimov 
va boshqalar) sizga bunday rivojlanishning quyidagi qator omillarini ajratib 
ko‗rsatish imkonini beradi: 
-
muvaffaqiyatga erishish uchun motivatsiya;
-
kasbiy faoliyatga bo‗lgan munosabat va uni amalga oshirish sharoitlari; 
-
professional mahoratga erishishni ta‘minlovchi shaxsiy xususiyatlar; 
-
professional faoliyatda yuqori professional va shaxsiy standartlar;
-
ijodiy salohiyat o‗qituvchining shaxsiy va kasbiy rivojlanishining 
psixologik-pedagogik hamda akmeologik asoslari sifatida harakat qilishi mumkin. 
Shunday qilib, A. A. Derkach va V. G. Zazykin, mehnat predmetining yuqori 
professionalligini hisobga olgan holda, odamning kasbiy faoliyati va ―akmeologik 
darajasi‖ mutaxassisning yuqori professionalligining o‗ziga xos xususiyati, 
akmeologik tarkibi kasbiy faoliyatning o‗ziga xos xususiyatlariga bog‗liq. Bizning 
fikrimizcha, shaxsiy va kasbiy rivojlanishning bunday yuqori darajasini chiqarish 
maqsadga muvofiqdir, bunda o‗qituvchi shaxsiy va kasbiy rivojlanishda o‗zini 
ko‗rsata olish qobiliyatini namoyish etadi. 

---