|
Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnaliTOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2022/ 5 - SON8911 1297 TDPU I A. 5-son (5)TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2022/ 5 - SON
304
gapiradigan va muhokamaning boshqa ishtirokchilari tomonidan tan olinishi mumkin
bo‗lgan barcha narsalardan foydalanish mumkin. Argumentatsiyaning barcha bu
elementlari ostida - tasdiqlash, dalillar va dalillar - to‗rtinchi element: poydevor.
Boshqa nuqtai nazarlarni tan olish faqat argumentni kuchaytiradi. Kuchli dalillar
bilan qurollangan tanqidiy fikrlovchi hatto bosma so‗z, an'ana kuchi va
ko‗pchilikning fikri kabi hokimiyatlarga ham qarshilik ko‗rsatishga qodir, uni
manipulyatsiya qilish deyarli mumkin emas. Bu tanqidiy fikrlashning aksariyat
ta'riflari asosidagi harakatlar yoki qadriyatlar to‗g‗risida qiyin qarorlar qabul qilish
uchun oqilona, o‗lchovli yondashuv. [1]
Mantiqiy fikrlash atamasi Karl Popper falsafasidagi asosiy tushunchalardan
biri edi. Uning nazariyasiga ko‗ra, har bir tirik organizm muammoni hal qiluvchi rol
o‗ynaydi. Shu bilan birga, tirik organizm oldindan o‗rnatgan farazlarni tasdiqlash
yoki rad etish uchun atrofdagi dunyo ma'lumotlaridan foydalaniladi. Popperning
fikricha, barcha bilimlar insoniy bilimdir. Bu bilim doimo xatolarimiz, noto‗g‗ri
qarashlarimiz, orzularimiz va umidlarimiz bilan aralashib ketadi. Inson qila oladigan
yagona narsa bu xatolarni topib, yo‗q qilish orqali haqiqatni izlashdir. Xatolarni
izlash va yo‗q qilish nazariya va taxminlarni tanqid qilish orqali sodir bo‗ladi. Inson
o‗zining yoki boshqa odamlarning g‗oyalarini tanqid qilishi mumkin. Har holda,
haqiqatni izlashning dastlabki sharti gipoteza va nazariyalarni tanqid qilish mumkin
bo‗lgan shaklda shakllantirishdir. [11], [12]
Zamonaviy oliy kasbiy ta‘limda nafaqat mutaxassisni kasbiy tayyorlash, balki
kasbiy faoliyat jarayonida o‗z-o‗zini rivojlantirishga qodir shaxsni shakllantirish
vazifalari ham qo‗yiladi. Kasbiy ta‘limning shaxsiy yo‗nalishi, tadqiqot materiallari
shuni ko‗rsatadiki, barcha faoliyat turlarida talabaning tanqidiy fikrlashini
shakllantirish vazifasi bilan bog‗liq. Ushbu muammoni hal qilishda o‗quvchilarning
o‗ziga xos yoshi ijobiy rol o‗ynaydi, bu o‗z-o‗zini anglashning ma'lum darajasi,
shaxsiy fazilatlarni yaxshilash istagi, kelajakni tushunish va kasbiy faoliyatga
motivatsiyani oshirish bilan tavsiflanadi. Talabalik yoshi shaxsning kasbiy va shaxsiy
rivojlanishi nuqtai nazaridan o‗ziga xosdir. Yoshlar hayotining ijtimoiy jihati
ijtimoiy munosabatlarni, o‗quvchining ma'lum bir ijtimoiy guruhga, millatga
mansubligi natijasida hosil bo‗lgan fazilatlarni o‗zida mujassam etadi. Talabalarning
mantiqiy fikrlashni shakllantirish jarayoniga motivatsiyasi bilimga bo‗lgan qiziqish
va intilishni, shaxsning o‗quv va kognitiv faoliyatga yo‗naltirilganligini, uni mustaqil
ravishda amalga oshirish istagi va ehtiyojini tavsiflaydi. O‗smirlik uchun
motivatsiyaning quyidagi guruhlari xarakterlidir: kognitiv, kommunikativ, o‗z-o‗zini
anglash, hayotiy muvaffaqiyatga erishish va muvaffaqiyatsizlikdan qochish uchun
motivatsiya va boshqalar. Grebenyuk ta‘lim motivatsiyasini "insonni bilimga, bilish
usullariga ega bo‗lishga, o‗rganish bilan ongli ravishda bog‗lashga va o‗quv
|
|
|