Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov
Шадыбаев Т. и др. Особенности антимонопольной политики
Yüklə 18,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 51
Шадыбаев Т. и др. Особенности антимонопольной политики в Узбекистане: общие принципы и правовая база. - Экономическое обозрение, №2, 2004, с.5. 242 Iqtisodiyot va monopoliyaga qarshi amaliyot sohasidagi ahamiyat- li o ‘zgarishlar tegishli qonunchilik bazasini yanada takomillashtirish- ni taqozo etdi. Shunga ko‘ra, 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 1996-yil 27-dekabrda «Tovar bozorlarida monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat to‘g‘risida»gi yangi qonun qabul qi- lindi. Ushbu qonun monopolistik faoliyat va g ‘irrom raqobatning oldini olish, uni cheklash, to‘xtatishning tashkiliy va huquqiy asosla- rini belgilab berib, respublikaning tovar bozorlarida raqobat muno- sabatlarini shakllantirish va samarali amal qilishini ta’minlashga qa ratilgan. Shuningdek, qonunda asosan ikkita muhim yo‘nalish, ya’ni birinchidan, monopoliyaga qarshi taribga solishning prinsipial yangi ko‘rinishi bo‘lib, u mavjud va saqlanib qolgan monopolistlar tomoni dan bozorda hukmronlik mavqeini suiiste’mol qilishning oldini olish va unga barham berishni ko‘zda tutsa, ikkinchidan, eng asosiy muhim masalalardan bo‘lib hisoblangan monopoliyadan chiqarish va sogiom raqobat muhitini shakllantirish ekanligi belgilab qo‘yilgan. Mazkur qonun monopoliyalaming amal qilishini taqiqlamay, balki bozorda ulaming hukmronligi oqibatida kelib chiquvchi sal- biy holatlaming oldini olishga qaratilgan. Qonunda ko‘zda tutilgan taqiqlar ham rivojlangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlari uchun, ham 0 ‘zbekiston va boshqa o ‘tish davri iqtisodiyoti mamlakatlari uchun xos bo ig an monopolistlar xatti-harakatiga qarshi o‘matilgan. Quyidagi hatti-harakatlar monopoliyaga qarshi qonunchilikka zid hisoblanadi: - xo‘jalik yurituvchi subyekt tomonidan bozordagi ustunlik hola- tining suiste’mol qilinishi (5-modda); - xo‘jalik subyektlarining raqobatni cheklashga qaratilgan bitim- lari (o‘zaro kelishilgan xatti-harakatlari) (6-modda); - davlat boshqaruvi organlari va mahalliy hokimiyat organlarining raqobatni cheklashga yo‘naltirilgan xatti-harakatlari (7-modda); - insofsiz raqobat (8-modda). Monopoliyaga qarshi faol choralami amalga oshirish uchun 1992-yilda О ‘zbekistonda monopoliyaga qarshi organ sifatida Moli ya vazirligining Monopoliyaga qarshi va narx siyosati bosh boshqar- masi tashkil etildi. Boshqarmaga ro ‘yxatga kiritilgan monopoliya 243 mavqeidagi korxonalar mahsuloti bo‘yicha narxlarni va rentabel- likni tartibga solib turish huquqi berildi. 1996-yilda ushbu boshqar- ma negizida Moliya vazirligi huzuridagi Monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish qo‘mitasi tashkil qilindi. 2000-yilda Res- publika Prezidentining « 0 ‘zbekiston Respublikasi Monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasini tashkil etish to‘g‘risida»gi Farmoniga asosan monopoliyaga qarshi organ Moli ya vazirligi tarkibidan chiqarildi va mustaqil davlat qo‘mitasiga aylantirildi. Keyinchalik mazkur qo‘mitaning faoliyatini yanada ta komillashtirish va samaradorligini oshirish maqsadida 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoniga binoan ushbu tashkilot Mo- nopoliyadan chiqarish, raqobatni va tadbirkorlikni qo‘llab-quwatlash davlat qo‘mitasiga aylantirildi.52 Respublikada raqobatchilik muhitini vujudga keltirishda amalga oshirilayotgan barcha ishlar bozor iqtisodiyotini tarkib toptirishga xizmat qiladi. 0 ‘zbekiston Respublikasida olib borilayotgan monopoliyaga qarshi siyosatning muhim yo‘nalishlaridan biri - bu monopolist kor- xonalaming tovar bozoridagi egallab turgan ustunlik mavqeini suiiste’mol qilishning oldini olish va unga yo‘l qo‘ymaslik bo‘yicha nazorat olib borishdan iboratdir. Aynan shu maqsadda monopolist korxonalar Davlat reestri yuritilib, unga muayyan tarmoqda ustun mavqega ega bo‘lgan korxonalar kiritiladi. 0 ‘zbekiston Respublikasining «Raqobat to‘g ‘risida»gi qonuni 6-moddasida «ustun mavqe» tushunchasi quyidagicha izohlanadi: «Ustun mavqe tovar. yoki moliya bozorida xo‘jalik yurituvchi sub- yektning yoxud shaxslar guruhining raqobatlashuvchi xo‘jalik yuri tuvchi subyektlarga bog‘liq bo‘lmagan holda unga o‘z faoliyatini amalga oshirish va raqobatning holatiga hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatish, tegishli bozorga boshqa xo‘jalik yurituvchi subyektlaming kirishini qiyinlashtirish yoxud ulaming iqtisodiy faoliyat erkinligini boshqa- cha tarzda cheklash imkoniyatini beradigan holatidir. Yüklə 18,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|