260
bo‘g‘imlaridan bir qancha
qo‘shimcha ildizlar hosil
qiladi, ularning ba’zi birlari
bo‘g‘imli novda-lar hosil
qiladi.
Bumerang metodi
1 - guruhga beriladigan
vazifa
3.
Poya vegetativ organ va uning vazifasi
4.
Poyaning tuzilishi va o‘sishi qanday
2 - guruhga beriladigan vazifa
3.
O‘simliklar turiga qarab, poyaning shakllari
4.
Tabiatning tashqi muhitiga moslashgan
poyaning xillari
3 - guruhga beriladigan vazifa
3.
Poyaning shoxlanish xillari
4.
Poyaning shoxlanish xillarini ta’riflang
4 - guruhga beriladigan vazifa
3.
Er osti shakli o‘zgargan poyalar
4.
Er ustki shakli o‘zgargan poyalar
6. Mustaqil bajarish uchun vazifalar.
1 – tajriba: - Bir pallali o‘simliklar uchun xos bo‘lgan sochma ildizni bug‘doy, arpa
makkajo‘xori o‘simligi gerbariyidan qo‘shimcha va yon ildizlarni lupa orqali
ko‘rib, ularning tuzilishiga e’tibor
berish
2 – tajriba: - Ikki pallali o‘simliklar uchun xos bo‘lgan o‘q ildizni qovoq o‘simligi gerbariyidan
asosiy, qo‘shimcha, yon ildizlarni tuzilishini o‘rganish
3 – tajriba: - Tablitsadan foydalanib, shakli o‘zgargan ildizlar – ildizmeva, ildiztugunaklarni
tuzilishini o‘rganish
4 – tajriba: - Poyalarning shakli va o‘sishiga qarab xillarini tablitsa va gerbariy va gerbariydan
foydalanib o‘rganish
5 – tajriba: - Tablitsa va gerbariydan foydalangan holda, shakli o‘zgargan poyalarni o‘rganish
Topshiriq: - Ildiz va poyalarning xillari, va metamorfozlarni rasmini chizib,
nomlarini yozish
Laboratoriya mashg‘ulot – 17
261
Mavzu: “Barg morfologiyasi”
1. Darsning maqsadi:
Barg o‘simliklarning asosiy vegetativ organi, quyidagi vazifalarni bajaradi:
a) barg organik moddalar hosil qiladi
b) barg suvni bug‘lantirib, transpiratsiya vazifasini bajaradi
v) barg orqali o‘simlik
nafas oladi
g) o‘simliklarning tashqi sharoitga moslashish organi bo‘lib xizmat qiladi
d) barglar to‘kilib o‘simlik hayotini saqlab qoladi
e) zapas oziq moddalar to‘playdi.
O‘simliklarning barglari shakli jihatidan xilma – xil bo‘lishiga qaramay, ikki gruppaga – oddiy
va murakkab barglarga bo‘lib o‘rganiladi. Oddiy bargda bitta barg bandida bitta barg
plastinkasi joylashadi. Oddiy barglarning shakli, uchining tuzilishi, tomirlanishi va qirralari
xilma – xil tuzilgan bo‘ladi. Murakkab barglar – barg bandida bir nechta barg plastinkasi
bo‘lgan barglarga aytiladi. Barg bajaradigan funktsiyasiga qarab o‘z shaklini o‘zgartirishi
mumkin.
2. Darsning vazifasi:
Bargning tashqi tuzilishi, barg qirralari, tomirlanish, qirqilishi, barglarning poyada joylashishi,
barg metamorfozini o‘rganish
3. O‘quv jarayonining mazmuni
Barg qanday vazifalarni bajaradi
To‘liq barg to‘liqsiz bargdan nima bilan farq qiladi.
Barglarning morfologik tuzilishi
Oddiy barg formalari
Barg qirralari xilma-xilligi
Barg plastinkasining qirqilishiga qarab xillari
Barg plastinkasining tomirlanishi
Barglarning katta – kichikligi va yashovchanligi
Barglarning novdalarda joylashishi
SHakli o‘zgargan barglar (barg metamorfozi)
4. O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi (metod, forma (shakl), vosita, usul,
nazorat, baholash)
a) Darsning turi - suhbat
b) Metod – Vertushka, Bumerang
v) Forma – (shakl) guruh
g) Vosita – doska,
tarqatma material, tablitsa, gerbariy
d) Usul – nutqli
e) Nazorat – kuzatish (ko‘rish)
j) Baholash – o‘z-o‘zini va umumiy baholash
5. Metod – Vertushka, Bumerang
Vertushka metodi
262
Bu treningda 3 ta yoki 5 ta guruhga material tarqatiladi va har bir guruh yakka holda
belgilaydi. Keyin bu material guruhlarga aralashtirib beriladi, yana belgilanadi, 3 yoki 5 marta
aylangandan keyin o‘qituvchi va talabalar bilan umumiy to‘g‘ri javob o‘rtoqlashiladi.
№
Barg tomirlanishi
yoysimon
parallel
to‘rsimon
patsimon
barmoqsimon
1
2
3
4
5
Bir
xil
yo‘nalishdagi
tomirlar
boshlanish
va
tugallanish
joylarida
birlashsa
Bir
xil
yo‘nalishdagi
tomirlar tutashmasa
Barg tomirlari shoxla-nib
ketgan bo‘lsa
Barg tomirlari shoxlan-gan
bo‘lib, barg plas-tinkasi
butun bo‘lsa
Barg tomirlari shoxlan-gan
bo‘lib, barg plastin-kasi
qirqilgan bo‘lsa
№
Barglarning novdalarda
joylashishi
navbat
bilan
harama -
harshi
xalqa-
simon
1
2
3
Novdaning har qaysi bo‘-
?imida bir biriga qarab
ikkita
barg joylashsa
Novdaning har qaysi bo‘-
qimidan faqat bittadan barg
chiqib,
novda
bo‘ylab
pastdan yuqoriga qarab
joylashsa
Novda bo‘g‘imida uch va
undan
ziyod
barglar
joylashsa
Bumerang metodi
1 - guruhga beriladigan vazifa
1.
Barg vazifasi nimadan iborat
2.
Barg necha qismdan
tuzilgan
3.
Barg necha xil guruhga bo‘linadi.
2 - guruhga beriladigan vazifa
1. Barg shakllari