Хo‘jalik operatsiyalari ta’sirida balansda sodir bo‘luvchi o‘zgarishlar
va ularning buxgalteriyadagi ahamiyati
Yuqorida qayd etganimizdek buxgalteriya balansi har oyning 1-sanasiga
tuziladi. Har bir xo‘jalik yurituvchi subyekt o‘z faoliyatini amalga oshirish
jarayonida
ko‘plab xo‘jalik operatsiyalarini sodir etadi. Bu xo‘jalik
operatsiyalarining har biri sodir bo‘lganda balansga ta’sir qilib, balans moddalari
summalarini o‘zgartirib yuboradi, ammo balans tengligi saqlanadi. Xo‘jalik
operatsiyalari balansga faqat to‘rt xil yo‘l bilan ta’sir etadi.
1-
tur o‘zgarish. Shunday xo‘jalik operatsiyalari borki, ular balansning faqat
aktiviga ta’sir etadi. Bunda balansning aktivida bir modda summasi ko‘payib,
ikkinchi modda summasi ayni shu summaga kamayadi, lekin balansning umumiy
summasi o‘zgarmaydi.
2-
tur o‘zgarish. Shunday xo‘jalik operatsiyalari sodir bo‘ladiki, ular
balansning faqat passiviga ta’sir qilib, passivda bir modda summasi ko‘payib,
ikkinchi modda summasi ayni shu summaga kamayadi. Bunda ham balansning
umumiy summasi o‘zgarmaydi.
3-
tur o‘zgarish. Shunday xo‘jalik operatsiyalari sodir bo‘ladiki, ular
balansning aktiviga va passiviga ham ta’sir etib, ular summasini ko‘paytirib
yuboradi.
4-
tur o‘zgarish. Shunday xo‘jalik operatsiyalari sodir bo‘ladiki, ular
balansning aktiviga ham passiviga ham ta’sir etib, ular summasini kamaytirib
yuboradi. Balansga ta’sir qiladigan bunday o‘zgarishlarni misollarda keltiramiz.
Хo‘jalik faoliyatini amalga oshirishda xo‘jalik mablag‘lari tarkibi va hajmi
sodir bo‘layotgan operatsiyalar ta’sirida uzluksiz o‘zgarib turadi. Bu o‘zgarishlar
balansga, albatta, ta’sir etadi.
Ushbu operatsiyalar balansda qanday o‘zgarishlarni yuzaga keltirishini
quyidagi misol orqali ko‘rib o‘tamiz.
Faraz qilaylik, hisobot davrining boshiga xo‘jalik yurituvchi subyekt balansi
quyidagicha bo‘lgan:
| 
