113
Lokman TAŞKESENLİOĞLU
______________________________________________
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE
International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY
beyti ile başlayan bir şiire dönüşecektir. Yine aynı şekilde söz ve söyleyiş olarak etkilendiği,
Fuzûli’nin
Akl yâr olsaydı terk-i ışk-ı yâr etmez miydim
İhtiyar olsaydı rahat ihtiyar etmez miydim
gazelinin bir benzerini kendi tarzında;
Mende ar olsaydı ölmek ihtiyar etmez miydin
Abrunun nolduğun bilseydim ar etmez miydim
53
şeklinde kaleme almıştır.
Aşağı yukarı onunla aynı dönemlerde yaşayan Osmanlı şairleri de Sâbir’i etkilemiştir.
Namık Kemal, Recaizade Mahmut Ekrem gibi öncü yenilikçiler Osmanlı Devleti’ndeki pek çok
şair gibi Sâbir’i de yenilikçi düşüncelere sevk etmiştir. Özellikle Namık Kemal’in:
Âmâlimiz efkârımız ikbâl-i vatandır
Serhaddimize kal´a bizim hâk-i bedendir
Osmanlılarız ziynetimiz kanlı kefendir
Gavgâda şehadetle bütün kâm alırız biz
Osmanlılarız can veririz nâm alırız biz
bendi ile başlayan “Vatan Şarkısı”, Sâbir’e çok farklı ufuklar açmıştır. Büyük Türkiye şairinden
ilham alarak Kafkas Türklerine hitaben yazdığı
54
:
Âmâlımız, efkârımız ifna-i vetendir,
Kin ü gerez ü hırs bize ziynet-i tendir,
Ef'al yoh ancag işimiz laf-ı dehendir,
Dünyada esarette bütün kâm alırız biz,
Gafgazlılarız, yol keseriz, nâm alırız biz.
55
acı naziresi başta olmak üzere:
Övradımız, ezkârımız efsane-i zendir.
Efsane-i zen nur-i dil ü ruh-i bedendir,
Çün hübb-i nisa lazime-i hübb-i vetendir,
Ehl-i veteniz hübb-i veten yad alırız biz!
Dindarleriz günde bir arvad alırız biz!
56
ve
Herçend esiran-i güyudat-i zamanız,
Herçend düçaran-i beliyyat-i cahanız,
52
“Bakü Pehlivanlarına” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 31.
53
“Fuzuli’ye Benzetme” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s. 201.
54
BANARLI, N. S. (1998). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. C 2. İstanbul. s. 1090.
55
“Amalimiz, Efkarımız İfne-yi Vetendir” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV. s.
47.
56
“Övradımız, Ezkarımız Efsane-yi Zendir” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hz. Abbas ZAMANOV.s.
56.
114
Lokman TAŞKESENLİOĞLU
______________________________________________
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 2/3 2013 s. 96-132, TÜRKİYE
International Journal of Turkish Literature Culture Education Volume 2/3 2013 p. 96-132, TURKEY
Zenn etme ki bu esrde avare]yi nanız,
Evvel ne idikse yene biz şimdi hamanız...
Turanlılarız âdi-i şüğl-i selefiz biz!
Öz gövmümüzün başına engel-kelefiz biz
57
gibi şiirlerinde onunla aynı fikirde olmasa da Namık Kemal’in söz ustalığının izinden gitmiştir.
2.2.
Şekil Özellikleri
Hiçbir kalıba sığmayan Sâbir, şiirlerinde şekil bakımından da herhangi bir özelliğe
saplanıp kalmamıştır. Fakat bu durum, Sâbir’in şiir anlayışının kuralsızlık üzerine oturtulduğu
anlamına gelmemektedir. Tam tersine hem eski hem de yeni şiir tarzlarını benimsemiştir.
Hem hece hem aruz ölçüsünü kendi tarzında kullanan şair, hem beyit hem de bend
nazım birimlerini benimsemiştir. Sâbir’in yayımlanan şiirleri içerisinde 55’i gazel, 11’i mesnevi
tarzıyla olmak üzere beyitlerle yazılmış 86 şiiri; dört mısralık bendlerden oluşan 16 şiiri; beş
mısralık bendlerden oluşan 30 şiiri; müstezad şeklinde yazılmış 11 şiiri; altı mısralık bendlerden
oluşan 37 şiiri; yedi mısralık bendlerden oluşan 5 şiiri; sekiz mısralık bendlerden oluşan 7 şiiri;
dokuz mısralık bendlerden oluşan 2 şiiri ve on mısralık bendlerden oluşan 2 şiiri vardır.
Bunların haricinde serbest şekilde yazdığı 7 şiiri de mevcuttur. Ayrıca çoğunlukla tek bir
dörtlükten oluşan ve “Taziyane” adı verilen 110 küçük şiiri de değişik tarihlerde
yayımlanmıştır. Bu şiirlerin birinde:
Dehr bir müddet oldu menzilimiz,
Onda hell olmaz oldu müşkilimiz,
Yaşadıgca çohaldı düşmenimiz,
Ne edek doğru söyledi dilimiz.
58
diyerek ne olursa olsun doğru bildiği yoldan şaşmayacağını anlatmıştır.
Şiirlerinde dikkati çeken bir diğer tarz ise diyaloglardır. Anadolu’da Tevfik Fikret,
Mehmet Akif, Mehmet Emin gibi büyük sanatçılarda daha sonraları görülecek olan bu ilginç
tarzı, farklı konuları işleyebilmek için kullanmıştır. “Sual - Cavab” isimli şiirinde bir genç bir de
yaşlı kişinin zihniyetlerini karşılıklı konuşturur:
- Şehr-i me'lumunuzun vez'ü gerarı necedir?
- Hemdülillah, nece görmüşdüse Nuh öylecedir!
- Yeni mekteb açılıbmı veten övladı üçün?
- Az deyil Adem açan medrese ehfadı üçün!
- Ohuyurmu gezete şehrinizin ehli tamam?
- Be'zi sarsag ohumuşlar ohuyur, men ohumam!
- Ölkenizde açılıbdır mı giraethane?
57
“Fahriye” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hzl. Abbas ZAMANOV. s.76.
58
“Taziyane” - SABİR, M. E. (1962). Hophopname. Bakü. hzl. Abbas ZAMANOV. s. 306.