U. B. Juravev -samDU. "Qptika" kafedrasi dotsenti

Tebranm a harakat
10
D avriy jaray o n lar. G arm onik tebranm a harakat, uning param etrlari. A m plituda, 
chastota, tebranishlar davri tushunchalari. M atem atik m ayatnik v a uning 
tebranish qonunlari. Fizik m ayatniklar, turlari, ularning harakat tenglam alari. 
Prujinali 
m ayatnik, 
uning harakat tenglam asi. 
X ususiy tebranishlarda 
energiyaning o ‘zgarishi v a uning grafigi. S o 'n u v ch an tebranm a harakat. S o‘nish 
dekrem enti. M ajburiy tebranishlar va uning harakat tenglam asi. Rezonans. 
T ebranishlarni q o 'sh ish . Biyeniye(titrash). O 'z a ro perpendikulyar tebranishlarni 
qo'sh ish . Lissaju shakllari.
6
ToMqinlar
11
T o 'lq in tushunchasi. K o ‘ndalang va b o 'y la m a to 'lq in lar. T o 'lq in sirti va fronti 
T om in g tebranishi. Y assi sinusoidal to 'lq in . T o 'lq in harakat energiyasi. T o 'lq ii 
energiyasi oqim i.U m ov vektori. T o 'lq in intensivligi. T o 'lq in interferensiyasi 
T u rg ’un to 'lq in . T ovush va uning tabiati. A kustika elem entlari. Tovusl 
param etrlari: 
kuchi, 
balandligi, 
tem bri. 
Tovush 
bosim i. 
T ovusl 
intensivligi.T ovush kuchi (qattiqligi) birliklari: bell v a detsibell.D oppler effekti 
U ltratovush va uni hosil qilish usullari; pyezoeffekt, 
m agnitostriksiya 
U ltratovushning q o'llanilishi.
6
Jam i
50 |
Fizika 1: «M exanika» m a’ruza - 50 soat
№
M avzular
Soat
A dabiyotlar
1
M exanik harakat. Fazo, vaqt, sanoq sistem alari haqida tushuncha. 
T o 'g 'r i chiziqli harakat. T o 'g 'r i chiziqli tek is harakat. T o 'g 'r i 
chiziqli tekis o'zg a ru v ch an harakat.
2
[1J-13-44 b 
[2 ]-1 2 -6 0 b 
[31 10-18 b
2
Egri chiziqli harakat. A ylanm a harakat. Y uqoriga tik otilgan jism
harakati.
2
[11-13-44 b 
[2 ]-1 2 -6 0 b 
[31 10-18 b
3
G orizontal va gorizontga qiya otilgan jism harakati va ularning 
harakat tenglam alari.
2
[1]-13-44 b
[2 ]-1 2 -6 0 b 
[3] 10-18 b
4
Jism larning o 'z a ro ta ’siri. Kuch. K uchlarni o'lch ash . K uchlarni 
q o'sh ish . N uqtaga ta ’sir etuvchi k u chlam ing m uvozanat sharti. 
N yuton qonunlari. N yutonning I - qonuni. M assa.
2
[11-11,III
boblar
4 5 - 1 0 8 b
[2] 
И, 
III
boblar
6 1 - 1 2 0 b
5
N yutonning Il-qonunining um um iy k o 'rin ish i. N yutonning III- 
qonuni va uning tadbiqi. Jism larning erkin tushishi. Vaznsizlik. 
O 'ta yuklanish. Jism ning erkin b o 'lm ag an harakati. Impuls. Kuch 
v a jism im pulsi. Im puls saqlanish qonuni.
2
[2] 
II, 
III
boblar
61-120 betlar 
[31 23-30 betlar
6
K uchning ishi. F.I.K . Q u w a t. Potensial kuchlar. E nergiya turlari. 
Potensial energiya. K inetik energiya.
2
[2] 
И, 
III 
boblar
61-120 betlar 
Г31 23-30 betlar
7
Jism ning to'Iiq energiyasi. O 'z a ro ta ’sir energiyasi. Energiya va
2
[11IV.V boblar
9

---

m assa orasidagi b o g ’lanish. E nergiyaning saqlanish qonuni.
109-150 betlar
8
T o 'q n ash ish lar. 
T o ‘liq 
n oelastik v a elastik 
to ‘qnashishlar. 
T o 'q n ash ish lar da energiya v a im pulsning saqlanish qonunlari. 
T o 'q n ash ish lam in g am aliy aham iyati.
2
[2] - IV bob 
121-164 betlar 
[31 40-66
9
O 'zg a ru v ch a n
m assali 
jism la r 
harakati. 
R eaktiv 
harakat. 
H arakatning norealiktiv tenglam asi. 
Seolkovskiy form ulasi. 
M eshcherskiy tenglam asi.
2
[2] - I V bob 
121-164 betlar 
[31 40-66
10
Ishqalanish turlari. qovushoq ishqalanish. Stoks form ulasi. quru 
ishqalanish. Sirpanish ishqalanish. D um alanish ishqalanish.
2
[2] - IV bob 
121-164 betlar 
[31 40-66
11
N oinersiai sanoq sistem asi. N oinersiai sanoq sistem asida jism n in
xarakati. 
inersiya 
kuchlari. 
A y lan m a 
h arak at 
qilayotgai 
sistem adagi harakat. Jism ga ta ’sir etuvchi inersiya kuchlari. K arioli 
tezlanishi va kuchi. Fuko m ayatnigi. B er qonuni.
2
[3] 40-66 betlar
12
Q attiq jism n in g ilgarilanm a va aylanm a harakati. Q o 'z g ’alm as 
o ‘q q a 
ega b o 'lg a n jism n in g
m uvozanat 
sharti. 
Jism ning 
q o 'z g ’alm as o ‘q atrofida aylanm a harakat qonuni v a uning 
tenglam asi. Im puls m om enti.
2
[3] 40-66 betlar
13
O g ’irlik v a inersiya m arkazlari uni aniqlash usullari. Q attiq jism
inersiya m arkazining h arakat qonuni. Shteyner teorem asining 
tadbiqi. Q attiq jism harakati uchun dinam ikaning asosiy qonunlari.
2
[ I ]-l 77-260 b 
[2 ]-2 3 1 -3 0 2 b
14
A ylanm a va ilgarilanm a harakat qilayotgan jism n in g kinetik 
energiyasi. E rkin aylanish o 'q lari. G iroskoplar. E rkin giroskop 
o 'q in in g harakati. G iroskopik kuchlar.
2
[1]- 177-260 b
[ 2 ] - 2 3 1 - 3 0 2 b
15
D eform asiya. D eform asiya turlari. P lastik d eform asiya.E lastik 
jism lar. G uk qonuni. E lastik deform asiya. D eform asiya form ulasi 
v a 
grafigi. 
D eform asiya 
energiyasi 
v a
energiya 
zichligi. 
M ustahkam lik chegarasi va m ustahkam lik zahirasi.
2
[3 ]1 0 l-1 1 9
betlar
[3 ]1 0 1 -1 I9
betlar
16
K oinot m exanikasining asosiy qonunlari (K epler qonunlari) va 
uning isbotlari. Butun olam tortishish qonuni.
2
[11-273-287 b 
[2J-303-334 b 
[31101-119
17
T ortishishning potensial energiyasi. Y er y o id o s h i va kosm il 
apparatlarning harakati. 1,11,111-kosmik tezliklar.
2
[21-445-509 b 
[31 129-144
18
S uyuqliklar 
va 
gazlar 
xossalari. 
G idrostatika 
qonunlari 
S uyuqlikning stasionar oqim i. O qim ning o 'z lik siz lig i haqids 
teorem a.
2
[11-430-482 b 
[21-203-230 b 
[3] 145-161
19
B em u lli tenglam asi. D inam ik bosim . L am inar va T u rb u len t oqim. 
R eynolds soni. Puazeyl qonuni. T orrichelli form ulasi. M agnus 
effekti. K o 'tarish kuchi.
2
[1] ^130-482 b
[2]- 203-230 b 
Г31 145-161
20
D avriy 
jarayonlar. 
G arm onik 
teb ran m a 
harakat, 
uning 
param etrlari. 
A m plituda, 
chastota, 
teb ran ish lar 
davri 
tushunchalari. M atem atik m ayatnik v a uning tebranish qonunlari.
2
[2]- 203-230 b
[3] 145-161 b 
[31 145-161 b
21
F izik m ayatniklar, turlari, ularning harakat tenglam alari. Prujinali 
m ayatnik, uning harakat tenglam asi. X ususiy tebranishlarda 
energiyaning o 'zg a rish i va uning grafigi. S o 'n u v c h a n tebranm a 
harakat. S o 'n ish dekrem enti.
2
[21- 203-230 b 
[3] 145-161 b 
[3] 145-161 b
22
M ajburiy tebranishlar v a u ning h arakat tenglam asi. Rezonans. 
T ebranishlarni qo'shish. B iyeniye(titrash). O 'z a ro perpendikulyar 
tebranishlarni qo'shish. Lissaju shakllari.
2
[2]- 203-230 b
[3] 145-161 b 
[3] 145-161 b
23
T o 'lq in tushunchasi. K o 'n d ala n g va b o 'y la m a to 'lq in la r. T o 'lq in
sirti v a fronti. T om in g tebranishi. Y assi sinusoidal to 'lq in .
2
[3] 162-184 b 
[31 162-184 b
24
T o 'lq in harakat energiyasi. T o 'lq in energiyasi oqim i. T o 'lq in
2
[3] 162-184 b
10

---

intensivligi. T o 'lq in interferensiyasi. T u rg ’un to 'lq in .
[31 162-184 b
25
T ovush 
v a 
uning 
tabiati. 
A kustika 
elem entlari. 
Tovush 
param etrlari: kuchi, balandligi, tem bri. T ovush bosim i. Tovush 
intensivligi. Tovush kuchi (qattiqligi) birliklari: bell va detsibell. 
D oppler effekti. U ltratovush v a uni hosil qilish usullari; 
p yezoeffekt, m agnitostriksiya. U ltratovushning q o'llanilishi.
2
[3] 162-184 b 
[3] 162-184 b