U rga nch davlat u n IV er siteti kimyo kafedrasi Qo‘lyozma huquqida

II bob bo‘yicha xulosa
Xorazm vohasida yetishtirilgan pilla tolasidagi fibroin miqdori 68% ga,
seritsin miqdori 32% ga tengligi aniqlandi.
“Xorazm ipaki” MChJ korxonasining ipak chiqindi tolalarida fibroin
miqdori 88% ga, seritsin miqdori 12% ga tengligi aniqlandi. Fibroin miqdori
Ipak chiqindi tolasidan olingan fibroin tolasini kislotali va ishqoriy muhitda
vanna modulida, termik qizdirib gidroliz qilib, GF kukunini olindi.
Ipak fibroin tolasidan kislotali sharoitda O ‘YCh nurlar ta ’sirida GF olish
usuli ishlab chiqildi.
Olingan GF zarrachalarining o ‘lchamlari mikroskopiya usulida aniqlandi.
Ipak fibroini, GF va Cu2+ ionlari tutgan GF larning IQ-spektrlari olindi.
GF ga Fe3+, Cu2+, vitamin-B12 sorbsiyasi o ‘rganildi. 0,9 N li Cu2+ ionlari
eritmasida GF ga Cu2+ ionlarining sorbsiyasi 318 mg/g gacha bo‘lishi aniqlandi.
GF asosida mis va kumush nanozarrachalari kimyoviy va fizik(UT-
dispergator va UB-nurlar ta’sirida) usullarda sintezlandi.
71

---

III BOB. NATIJALAR TAHLILI VA UNING MUXOKAMASI
Ushbu bobda Ipak fibroin tolasidan gidrolizlangan fibroin olish sharoitlari,
gidrolizlangan fibroin zarrachalari o ‘lchamlari, metall ionlarini sorbsiyalash
xossalari, gidrolizlangan fibroin asosida metall nanozarrachalar olish sharoitlari va
zarrachalar o’lchami tahlil natijalari keltirilgan.
3.1. Ipak chiqindi tolasidan gidrolizlangan fibroin olishning optimal
sharoitini aniqlash tahlili
Kislotali
muhitda gidrolizlangan
fibroin
olishda
eritmadagi
kislota
konsentrasiyasi, temperatura, O ‘YCh nur quvvatini eng optimalini aniqlash muhim
vazifa sanaladi.Ipak tolasidan gidrolizlangan fibroin olish uchun 2 xil usul
aniqlandi. Bular oddiy termik (ananaviy) va O ‘YCh nurlar ta ’sirida olish usullari.
Kislotali muhitda termik (ananaviy) usulda optimal konsentrasiya va
temperaturani aniqlashda quyidagi jadvalga e ’tibor qaratildi.
20-jadval
C
o
/
o
to (oC)
Gidroliz jarayoni
vaqti (min.)
Unum %
2
90 oC
120
88
3
90 oC
80
81
4
90 oC
75
78
5
90 oC
68
65
Jadvalga e ’tibor beradigan bo‘lsak, termik usulda gidrolizlangan fibroin
olishda optimal sharoit 3% HCl eritmasida 90oC haroratda 80 daqiqa vaqt zarur.
O ‘YCh nurlar ta ’sirida 3%li HCl eritmasida ipak chiqindi tolasidan olingan
fibroin tolasidan GF olishda optimal nur quvvati aniqlandi. Optimal sharoitni
topishda jarayonni tugash vaqti va jarayon unumiga e’tibor qaratiladi.
72

---

21-jadval

Nur quvvati (W)
Jarayon uchun sarflangan vaqt
Jarayon unumi (%)
340 Vt
20 min
75%
510 Vt
16 min
72%
680 Vt
12 min
67%
850 Vt
10 min
60%
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, O ‘YCh nurlar ta ’sirida gidrolizlangan fibroin
olishda optimal sharoit uchun nur quvvati 510 Vt ga teng.
GF zarrachalari o ‘lchamlariga e ’tibor qaratib, optimal sharoitga baho berish
mumkin. Quyida jadvalda termik va O ‘YCh nurlar ta’sirida olingan GF
zarralarining o ‘rtacha o ‘lchamlarining sharoitga qarab o ‘zgarishi keltirilgan.
22-jadval
Kislota konsentrasiyasi
Co/
o
Eng kichik
o ‘lchami
zarracha
Eng katta
o ‘lchami
zarracha
Zarralarning
o ‘rtacha
o ‘lchami
Mahsulot
unumi %
3%
22
300
65
81
7%
30
385
75
46
14%
7,7
54
27
25,5
20%
7,7
38
18
10
O ‘YCh
nur
quvvati
(Vt)
Eng kichik
o ‘lchami
zarracha
Eng katta
o ‘lchami
zarracha
Zarralarning
o ‘rtacha
o ‘lchami
Mahsulot
unumi %
340
22,89
179
90
75
510
20
214
81
72
810
18
207,5
80
60
73

---

ш ь
' -
Х
>
J
20-rasm. 3% HCl
21-rasm. 3% KOH
22-rasm. 3% NaOH
eritmasida termik usulda
eritmasida termik usulda
eritmasida termik usulda
olingan GF zarrachalari
olingan GF zarrachalari
olingan GF zarrachalari
tasviri(x100)
tasviri(x100)
tasviri(x100)
23-
rasm. 3% HCl
eritmasida termik usulda
olingan GF zarrachalari
tasviri(x400)
24-rasm. 3% KOH
eritmasida termik usulda
olingan GF zarrachalari
tasviri(x400)
25-rasm. 3% NaOH
eritmasida termik usulda
olingan GF zarrachalari
tasviri(x400)
74

---

26- rasm. 3% HCl eritmasida termik usulda olingan

GF zarrachalari
tasviri(x1000)
27- rasm. 3% HCl eritmasida
510 Vt quvvatli O ‘YCh nurlar
ta ’sirida olingan GF zarrachalari
tasviri (x1000)
28- rasm. 3% HCl eritmasida
510 Vt quvvatli O ‘YCh nurlar
ta’sirida olingan GF
zarrachalari tasviri (x100)
75

---

29- rasm. 3% HCl eritmasida 810

30- rasm. 3% HCl eritmasida 810
Vt quvvatli O ‘YCh nurlar ta ’sirida
Vt quvvatli O ‘YCh nurlar
olingan GF zarrachalari tasviri
ta ’sirida olingan GF zarrachalari
(x1000)
tasviri (x400)
Jadvallardagi ko‘rsatkichlarga e’tibor beradigan bo ‘lsak, termik usulda 3% li
HCl eritmasida olingan zarrachalarning o ‘rtacha o ‘lchami 65 mkm. ga, maxsulot
unumi esa 81 % ga teng. 7% li HCl eritmasida olingan zarralarning o‘rtacha
o ‘lchami 75 mkm. ga teng bo ‘lib, maxsulot unumi esa 46% ga teng. Demak,
termik usulda gidrolizlangan fibroin olish uchun optimal kislota konsentrasiyasi
3% (0,83 N) ga teng.
3% HCl eritmasida GF kukunlarini O ‘YCh nurlar ta’sirida olishda esa optimal
nur quvvati 510 Vt ga tengligi aniqlandi.