Umumiy yer bilimi

1.3.Umumiy Yer bilimining predmeti va vazifalari. 
 
Umumiy Yer bilimi, bu geografik kobik xakidagi ta'limot bulib, yukorida 
kayd kilganimizdek geografik kobik tarixan tarkib topgan va uzluksiz rivojlanishga 
ega bulgan sifat jixatdan uziga xos murakkab va bir-butun moddiy sistemadir. 
Geografik kobik dinamik sistema xisoblanib, unda moddalar uzluksiz xarakat 
kilib, rivojlanib, bir-biriga utib, atmosferalararo (lito-gidri atmo-biosfera) modda 
va energiya almashinuvi yuz beradi. Bu xodisalarning sababini, okibatini, 
moxiyatini urganish esa Yer bilimining eng muxim vazifalaridan biri xisoblanadi. 
Chunki Yer xakida boshka fanlar esa geografik kobikda yuz berayotgan dinamik 
jarayonlarni biror komponentlarnigina (masalan, relyef shakllari va uning vujudga 
kelishini geomorfologiya, tuprok va uning fizik, ximimyaviy xossasini urganadi). 
Umumiy tabiiy geografiya esa geografik kobikdagi usha dinamik 
jarayonlarni bir-biriga boglagan va alokada bulgan yaxlit moddiy sistema sifatida 
urganadi. 
Geografik kobikdagi tabiiy komponentlar doimo uzgarishda buladi. Bu 
rivojlanish, uzgarish tashki va ichki kuchlarning bir-biriga uzaro ta'siri natijasida 
sodir buladi. Geografik kobikdagi barcha komponetlar (xavo, suv, tuprok, tog 
jinslari, usimlik va b) aloxida bir biridan ajralgan xolda rivojlanadi va bir birini 
takozo kiladi . Agar kobikdagi geografik bironta komponent (masalan, suv yoki 
atmosfera uzgarsa unga boglik boshka komponentlar usimlik, xayvonot dunyosi) 
xam asta sekin uzgaradi.
Geografik kobikning uziga xos xarakterli tomoni unda insonning 
mavjudligidir. Inson biosferaning bir elementi xisoblanib, uz xujalik faoliyatida 
geografik kobikka ta'sir etadi va uning dastlabki xolatini uzgartiradi. 
Shuning uchun xam xozirgi tabiiy geografiya fanining asosiy vazifasi 
sayyoramiz tabiati ruy beradigan va bulishi mumkin bulgan uzgarishlarni geografik 
prognoz kilishdi r. Chunki inson xujalik faoliyatida tabiatga ta'sir etib, uning tabiiy 
xolatini tezkorlik bilan uzgartirmokda va natijada , ba'zan salbiy okibatlarni xam 
keltirib chikarmokda. Shuning uchun insonning tabiatda yuz beradigan ta'siri 
jarayonini oldini olish muximdir. 
Xozirgi kunda yer yuzasini xamma kismi insonning bevosita va bilvosita 
ta'siriga uchrab, tabiiy resurslar ifloslanib, mikdori uzgarib, sifati yomonlashib 
bormokda. 
Tabiiy geografiyaning bir kismi bulgan regional va ayrim mamlakatlar 
tabiiy geografiyasi va geografik kobikdagi geokomplekslarning rivojlanishi va 
strukturasini, individual va topologik xususitlarini umumiy tabiiy geografik 
konuniyatlarga asoslanib, kompleks xolda urganadi. 
T:S: Xozirgi zamon fani, Geografiya kadimiy fan ekanligi, geografiya fanlar
sistemasi, iktisodiy geografik fanlar guruxi, geografik kobik, Geografik kobik 
kulami, geografik kobik-yaxlit moddiy sistema. 

---

8