744
Şekil Y.6a - 10/350 μs’lik bir darbe için atlama aralığı ve MOV’a ilişkin akım ve
gerilim (DKD 1 ateşlenmemiş)
Şekil Y.6b - 10/350 μs’lik bir darbe için atlama aralığı ve MOV’a ilişkin akım ve
gerilim (DKD 1 ateşlenmiş)
Şekil Y.6 – Gerilim anahtarlamalı tipteki atlama aralığı ve gerilim sınırlamalı tipteki
MOV’a ilişkin örnek
Aşağıda belirtilen iki temel husus göz önüne alınmalıdır:
- Atlama aralığının (SG) ateşlenmemesi (Şekil Y.6a).
Atlama aralığı ateşlenmediği taktirde, darbe akımının tamamı MOV üzerinden akar.
Şekil Y.5b’de görüldüğü gibi, bu darbe tarafından dağıtılan enerji MOV’un dayanım
enerjisinden daha fazla ise, koordinasyon sağlanmamış olur. Kuplaj önleme elemanı olarak ek
bir endüktansa gerek duyulduğunda, en kötü durum olan 0,1 kA/μs’lik en küçük akım dikliği
kullanılarak koordinasyon değerlendirilmelidir.
- Atlama aralığının ateşlenmesi (Şekil Y.6b).
Atlama aralığı ateşlendiğinde, MOV üzerinden akan akımın süresi, önemli ölçüde azalır.
Şekil Y.5b’de görüldüğü gibi, atlama aralığı MOV’un dayanım enerjisinin aşılmasından önce
ateşlendiği taktirde, koordinasyon sağlanmış olur.
Şekil Y.7’de, iki ölçüt için gerekli kuplaj önleme endüktansının belirlenmesi ile ilgili
işlem görülmektedir. Bu iki ölçüt, 10/350 μs’lik yıldırım akımı ve 0,1 kA/μs olan en küçük
yıldırım akım dikliğidir. Her iki DKD’nin dinamik gerilim/akım özeğrileri, gerekli kuplaj
önleme elemanının belirlenmesinde göz önüne alınmalıdır. Başarılı koordinasyon için,
MOV’un enerji dayanımının aşılmasından önce atlama aralığının ateşlenmesi şarttır.
Gerilim koşulu
dt
di
L
U
U
U
U
DE
/
.
2
2
1
SG’nin ateşlenmesi
Atlama
U
U
1
Elektrik Mühendisleri Odası
745
Koordinasyon koşulu: MOV’a
ilişkin W
max
dayanım enerjisi aşılmadan önce SG’nin
ateşlenmesi
10/350 μs’lik darbe için enerji koordinasyonu
0,1 kA/μs’lik darbe dikliği için enerji
koordinasyonu
max
1
350
/
10
.
1
.
)
(
I
I
için
I
L
DE
DE
max
2
350
/
10
.
2
.
)
(
I
I
için
I
L
DE
DE
max
1
/
1
,
0
.
1
.
)
(
I
I
için
I
L
s
kA
DE
DE
max
2
/
1
,
0
.
2
.
)
(
I
I
için
I
L
s
kA
DE
DE
),
/
/(
2
dt
du
U
U
L
Atlama
DE
Burada,
)
(
max
2
I
f
U
s
I
U
U
L
Atlama
s
DE
10
/
/
max
2
350
/
10
.
s
kA
U
U
L
Atlama
s
kA
DE
/
1
,
0
/
2
/
1
,
0
.
s
DE
L
350
/
10
.
ve
s
kA
DE
L
/
1
,
0
.
endüktans değerlerinden büyük olanı
DE
L değeri olarak seçilir
Şekil Y.7 - 10/350 μs ve 0,1 kA/μs’lik darbeler için kuplaj önleme elemanının
endüktansının belirlenmesi
Atlama aralığının ateşlenmesi, U
Atlama
atlama gerilimi olup bu değer MOV’un
uçlarındaki U
2
gerilimi ile kuplaj önleme elemanının uçlarındaki U
DE
geriliminin toplamına
bağlıdır. U
2
gerilimi i akımına (MOV’un gerilim/akım özeğrilerine bakılmalıdır), U
DE
=
L
DT
.di/dt ise akım dikliğine bağlıdır.
10/350 μs’lik darbe için, akım dikliği
di/dt
I
max
/10 μs, MOV’a ilişkin izin verilebilen
I
max
(
W
max
enerji dayanımından elde edilen) genliğine bağlıdır.
Çünkü gerek U
DE
ve gerekse
U
2
gerilimleri I
max
ın
fonksiyonlarıdır. Ayrıca, atlama aralığındaki U
1
gerilimi de I
max
a
bağlıdır. Daha yüksek
I
max
, U
1
gerilimi dikliğinin daha yüksek olması demektir. Bu ölçütten
dolayı,
atlama gerilimi U
Atlama
, genellikle 1 kV/μs’lik cephe dikliği ile belirlenir.
0,1 kA/ μs’lik eğim için, di/dt = 0,1 kA/ μs’lik akım dikliği sabittir. Böylece, U
DE
gerilimi de sabittir. Buna karşın, daha önce de belirtildiği gibi, U
2
gerilimi, I
max
’ın bir
fonksiyonudur. Atlama aralığındaki U
1
geriliminin dikliği, MOV’un akım/gerilim özeğrilerini
izler ve birinci durumla karşılaştırıldığında daha düşüktür. Atlama aralığına ilişkin dinamik
Elektrik Mühendisleri Odası