Uygulama esaslari

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

741

- Tetiklemeli DKD’ler kullanılarak yapılan koordinasyon (kuplaj önleme elemanları 

olmaksızın):  Elektronik tetikleme devresinin ardışık DKD’lerin enerji dayanım yeteneğinin 

aşılmamasını sağlayabilmesi durumunda, koordinasyon tetiklemeli DKD’ler kullanılarak ta 

sağlanabilir. 

Not 4: Bu yöntemde, hatların empedansından kaynaklanan bazı doğal kuplaj önleyiciler 

olsa bile, ek kuplaj önleme elemanları gerekmez. 

 

Y.2.2 Gerilim sınırlayıcı tip iki DKD’nin koordinasyonu:  

Şekil Y.3a’da, gerilim sınırlayıcı tipteki iki DKD’nin koordinasyonu ile ilgili temel 

devre gösterilmiştir. Şekil Y.3b’de, devredeki enerji dağılımı gösterilmiştir. Sistemi besleyen 

toplam enerji, büyüyen darbe akımı ile artar. Her bir DKD’ye düşen enerji, bunlara ilişkin 

enerji dayanım yeteneğini aşmadığı sürece koordinasyon sağlanır. 

Bir kuplaj önleme elemanı kullanılmaksızın iki gerilim sınırlamalı tipteki DKD’nin 

enerji koordinasyonu, ilgili akım aralığı boyunca bu DKD’lerin akım/gerilim özelliklerinin 

koordinasyonu ile gerçekleştirilmelidir. Bu yöntem, göz önüne alınan akım dalga biçimine 

çok fazla bağlı değildir. Kuplaj önleme elemanları olarak ek endüktansların gerekmesi 

durumunda, darbe akımının dalga biçimi göz önüne alınmalıdır (örneğin, 10/350 μs veya 8/20 

μs). 

 

 

Şekil Y.3a – Gerilim sınırlamalı tip iki DKD bulunan devre 

 

Bir DKD’de farklı  aşamalar arasında kuplaj önleme elemanı olarak endüktansların 

kullanılması, dalga biçiminin akım dikliği düşük olduğunda (örneğin, 0,1 kA/μs), çok fazla 

etkili olmamaktadır.  İletişim hatları üzerinde kullanılması ön görülen DKD’lerde, kuplaj 

önleme elemanları olarak dirençler (veya tellerin doğal dirençleri) kullanılarak koordinasyon 

daha iyi elde edilebilir. 

Gerilim sınırlamalı tipteki iki DKD’nin koordine edilmesi durumunda, her ikisi de ayrı 

ayrı darbe akımı ve enerji için uygun boyutlarda olmalıdır. Söz konusu akım dalgasının 

süresi, çarpma akımınınki kadar uzun olmalıdır. Şekil Y.4a ve Şekil Y.4b’de, 10/350 μs’lik 

bir darbe durumunda, iki gerilim sınırlamalı tipteki DKD’ler arasında enerji koordinasyonuna 

ilişkin bir örnek verilmiştir. 

 

Elektrik Mühendisleri Odası

---

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

742

 

Şekil Y.3b – MOV 1 ile MOV 2 arasındaki enerji koordinasyona ilişkin prensipler 

 

Şekil Y.3 - Gerilim sınırlamalı tipteki iki DKD’nin birleşimi 

 

 

Not: Örnekten de görülebildiği gibi, sadece MOV’a ilişkin referans gerilim (U

ref

) bilgisi, 

koordinasyon için yeterli değildir. 

 

Şekil Y.4a – MOV 1 ve MOV 2’ye ilişkin akım/gerilim özeğrileri 

 

Şekil Y.4b – 10/350 μs’lik darbe için MOV 1 ve MOV 2’nin akım/gerilim özeğrileri 

 

Elektrik Mühendisleri Odası

---

                                                                                                                                                 

 

 

 

 

743

Şekil Y.4 – Gerilim sınırlamalı tipteki MOV 1 ve MOV 2 için örnek 

 

Y.2.3 Gerilim anahtarlama ve gerilim sınırlamalı tipinde iki DKD arasındaki 

koordinasyon:  

Şekil Y.5a’da, örnek olarak, gerilim anahtarlamalı bir DKD 1’in (bir atlama aralığının) 

ve bir DKD 2’nin (MOV’un) kullanıldığı bu koordinasyon çeşidine ilişkin temel devre; Şekil 

Y.5b’de ise enerji koordinasyonuna ilişkin temel prensip gösterilmektedir. 

 

Şekil Y.5a – Atlama aralıklı (DKD 1) ve MOV’lu (DKD 2) devre 

 

Şekil Y.5b – Bir atlama aralığı ve MOV’un enerji koordinasyonu 

 

Şekil Y.5 – Gerilim anahtarlamalı tipteki atlama aralığı ile gerilim sınırlamalı tipteki 

MOV’un koordinasyonu 

 

Atlama aralığının ateşlenmesi, MOV’un uçları arasındaki  U

res

 artık gerilimi ile kuplaj 

önleme elemanının uçlarındaki  U

DE

 dinamik gerilimlerinin toplamıdır.  U

1

 gerilimi, U

Atlama

 

dinamik atlama aralığı  aşırı gerilimini aşar aşmaz, atlama aralığı ateşlenir ve koordinasyon 

sağlanır. Bu durum sadece aşağıdakilere bağlıdır: 

- MOV’a ilişkin özeğriler, 

- Gelen darbe akımının dikliği ve genliği, 

- Kuplaj önleme elemanı (endüktans veya direnç). 

Kuplaj önleme elemanı olarak bir endüktans kullanıldığında, akım darbesinin yükselme 

süresi ve tepe değeri göz önüne alınmalıdır. Daha büyük di/dt dikliği, kuplaj önlemek için 

daha küçük endüktans gerektirir. I

imp

 akımına uygun DKD’ler (Sınıf I olarak denenen) ile I

N

 

akımına uygun DKD’lerin (Sınıf II olarak denenen) koordine edilmesi gerektiğinde 0,1 

kA/μs’lik en küçük akım dikliğine sahip bir yıldırım akımı kullanılmalıdır (Madde C.1). Bu 

DKD’ler arasındaki koordinasyon, hem 10/350 μs’lik yıldırım akımı ve hem de 0,1 kA/μs’lik 

en küçük akım dikliğine sahip yıldırım akımı için sağlanmalıdır. 

Elektrik Mühendisleri Odası

---