Узбекистон республикаси олий ва урта

muddati, 
oy 
Omborlarda 
eleva- 
torda 
May-
donda 
uyumda idishda 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Bugdoy, javdar, arpa va 
3 
0,07 
0,04 
0,05 
0,12 
polba
6 
0,09 
0,06 
0,07 
0,16 
12 
0,12 
0,09 
0,10 
- 
Suli
3 
0,09 
0,05 
0,06 
0,15 
6 
0,13 
0,07 
0,08 
0,20 
12 
0,17 
0,09 
0,12 
- 
Grechixa va archilmagan
3 
0,08 
0,06 
0,06 
- 
sholi
6 
0,11 
0,07 
0,08 
- 
12 
0,15 
0,10 
0,12 
- 
Tarik, chumiza va sorgo
3 
0,11 
0,06 
0,07 
0,14 
6 
0,15 
0,07 
0,09 
0,19 
12 
0,19 
0,10 
0,14 
- 
Donador makkajuxori 
3 
0,13 
0,07 
0,08 
0,18 
6 
0,17 
0,10 
0,12 
0,22 
12 
0,21 
0,13 
0,16 
- 
Sutadagi makkajuxori 
3 
0,25 
- 
- 
0,45 
6 
0,30 
- 
- 
0,55 
12 
0,45 
- 
- 
0,70 
Nuxat, chechevitsa, 
dukak- 
3 
0,07 
0,04 
0,05 
- 
lilar, loviya, kuybosh
6 
0,09 
0,05 
0,07 
- 
nuxat va soya
12 
0,12 
0,08 
0,10 
- 
Kungabokar urug`i
3 
0,20 
0,12 
0,14 
0,24 
6 
0,25 
0,15 
0,18 
0,30 
12 
0,30 
0,20 
0,23 
- 
Boshqa moyli ekinlar
3 
0,10 
0,08 
- 
- 
6 
0,13 
0,11 
- 
- 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
12 
0,17 
0,14 
- 
- 
YOrma, jumladan guruch 
Un 
3 
6 
12 
3 
6 
12 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
0,04 
0,06 
0,09 
0,05 
0,07 
0,10 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 

---

91 
Kepak va kukun 
Beda urug`i, kashkarbeda 
urug`i 
Lyupin 
Pirey, utlok sulisi 
3 
6 
12 
3dan 
yuqori 
6dan 
yuqori 
3dan 
yuqori 
6dan 
yuqori 
3dan 
yuqori 
6dan 
yuqori 
0,20 
0,25 
0,35 
- 
- 
0,26 
0,32 
0,15 
0,25 
0,12 
0,16 
0,20 
0,15 
0,20 
0,18 
0,24 
0,10 
0,15 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Jadvalda ko`rsatilgan me`yorlar tajriba va ishlab chiqarish sharoitlarida olingan 
eksperimental ma`lumotlar asosida olingan. 
Agar mahsulot uch oygacha bo`lgan muddatda saqlansa, tabiiy yukolish 
me`yori saqlash kunlarining xakikiy miqdoridan kelib chikkan holda kuyidagi 
formuladan topiladi: 
a*b 
x = ------ , % ; 
 
 
(21) 
90 
bu erda:
a -
3 oy saqlash muddati uchun yukolish me`yori
(9-jadvaldan olinadi); 
b - berilgan don partiyasining O`RTAcha saqlash muddati
(kunlar hisobida). 
Agar mahsulotni saqlash vakti uch oydan olti oygacha yoki olti oydan bir 
yilgacha bo`lgan muddat oraligiga tushib kolsa, tabiiy yukolish me`yori kuyidagicha 
aniklanadi: 
b * v 
x = a + --------- , % ; 
 
 
(22) 
g 
bu erda: 
a - berilgan oralik uchun undan oldingi saqlash muddati
bo`yicha jadvalda keltirilgan yukolish me`yori, %; 
b - berilgan oralik uchun undan oldingi va keyingi
saqlash muddatlari bo`yicha jadvalda keltirilgan
yukolish me`yorlari orasidagi fark, %; 
v - berilgan partiyaning O`RTAcha saqlash muddati bilan
oldingi me`yor uchun belgilangan muddat orasidagi
fark, oy; 
g - jadvalda keltirilgan oldingi va keyingi me`yorlar
uchun belgilangan saqlash muddatlari orasidagi
fark, oy. 

---

92 
Misol.
Tozalov dalolatnomasining sarflash punkti (8 p.) bo`yicha omborda 
389000 kg suli doni saqlangani kayd qilingan. 
O`RTAcha saqlash muddati 5 oy 24 kun (5,8 oy). Saqlashda donning tabiiy 
yukolish me`yori aniklansin. 
Echish. Berilgan saqlash muddati 3 va 6 oylar orasida joylashgan. Oldingi 
yukolish me`yori, ya`ni 3 oy uchun yukolish me`yori 0,09 % ga teng. eng yuqori, 
ya`ni keyingi yukolish me`yori - 6 oy uchun 0,125 % ga teng. U holda, a = 0,09%; b 
= 0,125 - 0,09 = 0,035 %; 
v = 5,8 - 3 = 2,8 oy; g = 6 - 3 = 3 oy. 
SHunday qilib, 
0,035*2,8
 
389000*0,123 
x = 0,09 + ----------------- = 0,123 % yoki -----------------------=478 kg. 
3 100 
Agar mahsulot partiyalari bir yildan ko`prok muddatda saqlansa, har kaysi 
keyingi to`liq yil uchun yukolish me`yori 0,04 %ni tashkil qiladi. 
Nafakat saqlash, balki tashish jarayoni uchun har tabiiy yukolish me`yorlari 
belgilangan. Masalan, temiryul va suv transportlarida don mahsulotlari tashilgan 
tabiiy yukolish me`yorlari kuyidagicha bo`ladi: agar masofa 1000 km gacha bulsa, 
yukolish me`yori 0,10 %, masofa 1000 dan 2000 km gacha bo`lganda, yukolish 
me`yori 0,15 % va masofa 2000 km dan ko`p bulsa, yukolish me`yori 0,20 % ni 
tashkil qiladi. kepak va chikindilar uchun esa, agar ular uyumda tashilsa, bu me`yor 
0,27 % ni, idishda tashilganda esa 0,18 % ni tashkil qiladi. 
Mahsulot avtomobilda tashilgan holat uchun har yukolish me`yorlari 
belgilangan (uyum uchun 0,09 % va idishda tashish uchun esa 0,07 %).