Vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

1. TOLALI OPTIK ALOQA KIRISH TARMOQLARINI TURLARI VA TUZILISH PRINSPLARINI TAHLIL QILISH


1.1. Tolali optik aloqa kirish tarmoqlarini turlarini tahlili

Hozirda infokommunikatsiya tizimlarida yechim topuvchi vazifalarni tushunish uchun, turli texnologiya va arxitekturalarda mavjud bo‘lgan kirish tarmoqlari (KT) qurish va ishga tushirishning asosiy prinsiplarini aniqlash zarur.

Kirish tarmoqning qurilishi uchun foydalanuvchilarga taklif etilayotgan uch xil aloqalar turiga javob berishi kerak:

• 
  Nutqni uzatish (ovoz, telefon xabarlar, gapirish pochta va h.k.).
  
• 
  Ma'lumotlarni uzatish (Internet, faks, elektron pochta, kompyuter fayllari, elektron to‘lovlar va h.k.).
  
• 
  Video ma'lumotlarni uzatish (analog va raqamli televideniye, video so‘ralganida, video konferensiyalar, video nazorat va h.k.).
  

Kirish tarmoqning asosiy prinsiplari ITU-T G.902 tavsiyasida belgilangan umumiy arxitekturada va modelida taqdim etilgan. Umumiy arxitektura kirish tarmoqni boshqa tarmoqlar bilan (xizmatlar tarmoqlari, transport tarmog‘i, boshqaruv tarmog‘i) aloqada joyini ko‘rsatadi.
Protokol modeli 1.2-rasmda ko‘rsatilgan kirish tarmog‘i protokolining (algoritmik, texnologik) yechimlarini terminaldagi foydalanuvchilarga amalga oshirish imkoniyatini ko‘rsatadi. Bu protokol modeli kirish tarmogi yoki tarmoqdagi terminalga aloqador turli protokollarni (algoritmalarni, texnologiyalarni) amalga oshirish imkoniyatini ko‘rsatadi.
Shuningdek, fizikaviy daraja trafikni fizikaviy muhitda (misol uchun temirli yoki optik kabel, radiosignal yoki optik kanal orqali) yetkazib berish va himoyalashni ta'minlaydi. Bu, siklik tashuvli va sinxron ierarxiyalardagi (PDH va SDH), Asinxron To‘lov rejimi ATM, Ethernet paketlari, modem uzatish shakllari sifatida raqamli tizimlar signalidir.

1.1-rasm. Kirish tarmoqning umumiy arxitekturasi

Telecommunications Management Network (TMN) – telekommunikatsiyani boshqarish tarmog‘i;

Access Network (AN) - kirish tarmog‘i;
Service Node (SN) - xizmat uchun uzel;
User-Network Interface (UNI) - foydalanuvchi-tarmoq interfeysi;
Service Node Interface (SNI) - xizmat uchun uzel interfeysi;
Transport Network (TN) - transport tarmog‘i.
Kirish tarmog‘ining asosiy prinsiplari ITU-T G.902 tavsiyasida belgilangan umumiy arxitekturada va modelida taqdim etilgan. Umumiy arxitektura kirish tarmog‘ini boshqa tarmoqlar bilan (xizmatlar tarmoqlari, transport tarmog‘i, boshqaruv tarmog‘i) aloqada joyini ko‘rsatadi.
Kirish tarmoqning Modelda darajalar va tizimlar mavjud. Darajalar: fizikaviy, kanallar, kirish va boshqarishni qo‘llab-quvvatlash. Tizimlar: boshqarish va kirish imkoniyatlarini ta'minlash.
Protokol modeli alohida aloqa tizimida foydalanuvchilarning tarmoqda turli protokollarni (algoritmalar, texnologiyalar) qo‘llab-quvvatlash imkoniyatlarini ko‘rsatadi.
Shuningdek, fizikaviy daraja trafikni fizikaviy muhitda (misol uchun temirli yoki optik kabel, radiosignal yoki optik kanal) yetkazib berish va himoyalashni ta’minlaydi. Bu, siklik tashuvli va sinxron ierarxiyalardagi (PDH va SDH), Asinxron uzatish rejimi ATM, Ethernet paketlari, modem uzatish shakllari sifatida raqamli tizimlar signalidir.
Access Network (AN) - kirish tarmog‘i - abonent liniyalari va (markaziy stantsiyalar) mahalliy tarmoqning vositalarining (stansiya) to‘plami, abonent terminaliga tashrif buyurishni va yo‘lovchilar uchun transport tarmoq va so‘rov uchun muvofiqligi uchun xizmat uchun uzel orqali mahalliy aloqani ta'minlaydi. U foydalanuvchi terminaliga yo‘l qilish tarmoq sifatida ham ishlatiladi;
Center Distribution Node (CDN) - markaziy bo‘linadigan tarqatuvchi uzel (bosh stansiya) abonent qurilmalarining xizmat uchun uzelga kirishini ta'minlaydi va tarqatuvchi tarmoq bilan muvofiqlashtirish, masalan, optik liniyalarni OLT (optik liniya tugallaydigan terminal) bilan amalga oshirish;
Network Unit (NU) - tarmoq bloki trafik va kanallarni multiplexlash va jamoatlashtirish orqali birinchi darajada kirishni ta'minlaydi;
Network Termination (NT) - tarmoq tugishi bir yoki bir nechta foydalanuvchi terminalini TE - Tugishi elementiga ulaydi.
Telecommunication Management Network (TMN) - Kirish tarmoqni boshqarish va nazorat qilish tizimi, ITU-T tomonidan standartlashtirilgan boshqa komponentlar (qurilmalar) bilan bog‘liq ravishda ishlaydi. Abonentlar yo‘lni STL (Subscribes Transmission Line) bo‘ylab xizmat ko‘rsatish uchun nuqtaviy vositalarini tarmoq ustundagi terminal bilan bog‘laydi va kirish tarmoqni o‘tadi. Bu fizikaviy tizim, analog yoki raqamli kanal, birlashgan kanal, virtual kanal yoki bir xizmatga mos yoki farq qiladigan kanal guruhidan iborat bo‘lishi mumkin. Abonentlar transmissiya liniyasi abonent liniyasidan SL (Subscriber Line) o‘tadi, UNI interfeysi, tarmoq bloki NU (Network unit), bo‘lingan tarmoq DN (Distribution Node), CDN taqsimlash markazi, bog‘lash liniyasi BN ( Boundary Node) orqali o‘tadi. Abonentlar transmissiya liniyasining eng muammoli qismi SL deb ataladigan, adabiyotda "oxirgi mili" deb ataladigan joy va DN taqsimlash tarmog‘idir, u ham "birinchi mili" deb ataladi.
G.983 ko‘rsatmasiga asosan, optik kirish tarmog‘i - qo‘shimcha tarmoq shaklidagi tarmoq arxitekturasini taminlaydigan hibrid tarmoq arxitekturasini ifodalaydi, bu yerda raqamli optik axborot oqimlar optik qablaqdan oqimlar orqali optik tarmoq bloklariga (OLT - Optik qator terminali) keladi. Bu bloklardan ma'lumotlar foydalanuvchilarga (foydalanuvchilar) tarmoq oxiri (TO) orqali mis kabellar orqali yetkaziladi. Tarmoq oxiri chiqishlarida foydalanuvchilar tarmoq birikmalari yuzasidan tarmoq to‘rtburchaklari shakllanadi.

1.2-rasm. Optik kirish tarmoq topologiyalari turlari

O‘zbekistonda abonentlarni keng polosali aloqa kanali bilan ta'minlash imkoniyati bilan kirish tarmoqlarini joylashtirishga qiziqish ortib bormoqda. Bunday qiziqishning sababi yangi keng polosali xizmatlarning paydo bo‘lishi bilan bog‘liq bo‘lgan aloqa tarmoqlari uchun o‘tkazish qobiliyatiga bo‘lgan talablarning tez o‘sishidir. Bu xizmatlarga biznes xizmatlari (videokonferensaloqa, masofaviy oʻqitish, telemeditsina) va koʻngilochar xizmatlar (talab boʻyicha video, raqamli eshittirish, HDTV, on-layn oʻyinlar va boshqalar) kiradi. Hozirgi vaqtda qo‘llanilayotgan texnologiyalar o‘sib borayotgan talablarni qondirish uchun iqtisodiy jihatdan samarali yechimni ta'minlay olmaydi, shuning uchun unchalik tanish bo‘lmagan texnologiyalar qo‘llanilmaydi.

Ulardan biri FTTx (Fiber To The ... - "fiber to ...") - optik tolani ma'lum bir nuqtaga etkazish bilan kirish tarmoqlarini tashkil qilish texnologiyasi. FTTx yangi texnologiya emasligiga qaramay, u hozir keng tarqalmoqda.
FTTx ni amalga oshirishning bir nechta variantlari mavjud, biz ularni ajratib ko‘rsatishimiz mumkin:

• 
  FTTH - Fiber To The Home (abonent uyigacha optik tola olib kelish);
  
• 
  FTTB – Fiber To The Building (binogacha tola olib kirish),
  

va quyidagi yana boshqa variantlar, aslida, kichik o‘zgarishlar bilan FTTH va FTTB texnologiyalarini kichik qismlarga bo‘lish orqali ko‘paytigani:

• 
  FTTO - Fiber To The Office (ofisga tola olib kelish);
  
• 
  FTTC - Fiber To The Curb (tolani kabel shkafiga olib kelish);
  
• 
  FTTCab - Fiber To The Cabinet (FTTC ga o‘xshash);
  
• 
  FTTR - Fiber To The Remote (tolani masofaviy modulga olib kelish);
  
• 
  FTTOpt - Fiber To The Optimum (tolani optimal nuqtaga yetkazish);
  
• 
  FTTP - Fiber To The Premises (tolani mijozning mavjud joyiga olib boradi);
  

Alohida-alohida, FITB (Fiber In The Building) tushunchasini ta'kidlash kerak - bino ichida optik tola tarqatish tarmog‘ini tashkil etish.