Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
43 qalır. Bioloji sağalma da mümkündür. Bu zaman tam sağalma baş verir, yaxud kiçik petrifikat ocaqlar və mənfi tuberkulin sınağı müşahidə olunur. Kompleks şəkildə aparılan müalicə bir il ərzində stasionar və sanatoriya şəraitində sağalma ilə nəticələnir. Əgər ilkin kompleksdən sonra fibroz-kavernoz dəyişikliklər, yaxud iri kazeoz ocaqlar (kazeoma) qalırsa, bu effektsiz antibakterial müalicənin nəticəsi olaraq qiymətləndirilir və ağciyərin həmin nahiyəsinin rezeksiyası məsləhət bilinir. DÖŞ QƏFƏSİDAXİLİ LİMFA DÜYÜNLƏRİNİN VƏRƏMİ Müasir dövrdə uşaqlar və yeniyetmələr arasında birincili vərəmin kliniki formaları arasında döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin vərəmi - ağciyər kökünün və divar aralığının limfa düyünlərinin spesifik zədələnməsi birinci yeri tutur. Döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin zədələnməsi əsas etibarilə birincili vərəmə aiddir. Belə ki, bronxial limfatik düyünlərdə postbirinci prosesin reaktivasiyasına nadir hallarda təsadüf olunur. Əvvəllər belə hesab olunurdu ki, döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin vərəmi ağciyərlərdə birincili vərəm dəyişikliklərinin nəticəsidir. Döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin vərəmi nadir hallarda ilkin vərəm kompleksindən sonra yaranır. Bu xəstəlik əsas etibarilə uşaqlarda əmələ gəlir və təkcə limfa düyünləri zədələnir. Belə hallarda ağciyərdə dəyişikliklər ya olmur, ya da zəif inkişaf edir, bu da rentgenoloji müayinədə müəyyən edilmir. Döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin birincili zədələnməsi sonra bronxlara və ağciyərlərə yayılır. Əvvəllər birincili vərəmin patogenezində əsas yer ağciyər ocağına verilirdi. Bronxoadenitə ağciyər ocağı formalaşdıqdan sonra yaranan ikinci komponent kimi baxırdılar. Belə hesab edirdilər ki, bəzi hallarda ağciyər ocağının tez involyusiyası nəticəsində prosesin döş qəfəsidaxili limfa düyünlərində qalması ilkin kompleksin aşkar olunmasına deyil, bronxoadenitin aşkar olunmasına gətirib çıxarır. Bunun əleyhinə olan nəzəriyyədə isə deyilir ki, birincili zədələnmə mənbəyi limfa düyünləridir. Yəni iltihabi proses birbaşa limfa düyünlərindən ağciyərlərə keçir, yaxud da onların bronxlara və yaxud damarlara açılması nəticəsində ağciyərlər ikincili olaraq prosesə qoşulurlar. Hal-hazırda döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin birincili zədələnməsi konsepsiyası geniş yayılmışdır. Yoluxmadan sonra vərəm mikobakteriyaları bir müddət orqanizmdə sirkulyasiya edir. Bununla yanaşı, vərəm mikobakteriyalarının güclü limfotropluğu meydana çıxır. Limfa sisteminin müxtəlif şöbələrində onlar toplanır və orada aktiv spesifik dəyişikliklərin əmələ gəlməsi baş verir. Bu nəzəriyyə bir çox alimlərin mülahizələrində və işlərində öz təsdiqini tapmışdır. Vərəm bronxoadenitinin morfologiyası, zədələnmənin xarakterindən və yayılma dərəcəsindən asılıdır. Patoloji-anatomik görüntülərə görə döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin vərəmi aşağıdakı kimi bölünür: infiltrativ, tumoroz və kiçik forma. İnfiltrativ formada perinodulyar iltihab üstünlük təşkil edir, vərəm ocağı limfa düyünündə azlıq təşkil edir. Şişvari vərəm bronxoadenitində proses böyümüş limfa düyünlərinin kapsulundan kənara çıxmır, ancaq bununla belə, bronxoadenitləri infiltrativ və tumoroz formalara bölmək şərtidir, bu formalar bir-birinə keçə bilir. Döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin kiçik formalı vərəmi onların kiçik ölçülərdə böyüməsi ilə xarakterizə olunur. Bu formanın rentgendiaqnostikası infiltrasiya fazasında, ancaq dolayı əlamətlərlə (kökəyaxın zonada kiçik bir sahədə ağciyər şəklinin dolğunluğu və aralıq kölgəsinin ikili konturu, kökün kölgəsinin strukturunun zəifləməsi) aşkar olunur. Kliniki əlamətlər sönük olur. Diaqnozun təsdiqi üçün kompüter tomoqrafiya olunmalıdır. 44 Döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin zədələnməsi izolyasiya olunmuş spesifık proses deyil. Vərəm bronxoadeniti zamanı vərəmlə zədələnmiş limfa düyünlərinin ətrafındakı divar aralığının bütün orqanlarında patoloji dəyişikliklər əmələ gəlir. Spesifık prosesə tez-tez iri bronxlar, damarlar, aralığın birləşdirici toxuması, sinir qanqliləri və kötükləri, plevra, mediastenal və payarası plevra qoşulurlar. Vərəm zamanı geniş patomorfolojı transformasiya diapazonunda prosesə bir və ya bir neçə müxtəlif qrup limfa düyünləri qoşula bilər. Ağır və qeyri-qənaətbəxş gedişi zamanı prosesin ikitərəfli yayılmaları müşahidə olunur ki, bu da limfatik yollann anastomozlar şəbəkəsi ilə əlaqədar baş verir. Limfa düyünlərində aktiv spesifik proses uzun müddət qalır, sağalma yavaş-yavaş gedir. Zaman keçdikcə kapsulun hialinozu yaranır, kalsium duzlarının çökməsi başlayır. Yaranan petrifikatların ölçüləri kazeozun inkişaf dərəcəsindən asılıdır. Patoloji dəyişikliklərə məruz qalmış döş qəfəsi limfa düyünlərinin aşkar olunması çətinlikləri onunla bağlıdır ki, onlar döş qəfəsi boşluğunun dərinliyində yerləşir. Döyünən ürəklə, iri damarlarla və divar aralığı orqanları ile örtülürlər. Dəyişilmiş limfa düyünlərinin aşkar olunması və onlarm dinamikada qiymətləndirilməsinə ayrı-ayrı qrupların topik oriyentasiyası, yəni topoqrafik anatomik yerləşmələri kömək edir. Döş qəfəsi limfa düyünləri traxeyaya və bronxa münasibətdə V.A. Sukennikova görə aşağıdakı qruplara bölünür: paratraxeal, traxeobronxial, sağ və sol bronxopulmonal və bifurkasion. Bu sxemdən başqa, limfa düyünlərinin lokalizasiyasına görə döş qəfəsi boşluğunda yerləşən başqa lokalizasiyaları da göstərmək olar. Limfa düyünlərinin tək traxeobronxial ağaca görə deyil, onların iri damarlara görə də anatomik qrupları, aorta və arterial axar limfa düyünləri mövcuddur. Öndə yerləşən bronxopulmonal limfa düyünləri ön hilyar (hilus sözündəndir), arxa bronxopulmonal limfa düyünləri isə interlobar limfa düyünləri adlanır. interlobar limfa düyünləri interlobar plevritin yaranmasında mühüm rol oynayır. Bundan başqa, limfa axarları boyunca limfa düyünləri yerləşir. Döş qəfəsi boşluğu limfa düyünləri 2 qrupa bölünür: parietal və visseral. Parietal limfa düyünləri öz növbəsində qabırğa arasında və fəqərənin yan və ön səthində arxa və daxili döş arteriyası istiqamətində yerləşən döş limfa düyünlərinə bölünürlər. Diafraqmal limfa düyünləri 2 qrupdan ibarətdir: Preperikardial və lateroperikardial ön mediastenal və arxa mediastenal visseral limfa düyünləri. Bunlara aorta və yemək borusu arasında yerləşən yemək borusu yanı bronx və ağciyər arteriyalarının bölünmə bucaqlarında yerləşən interpulmonal sağ və sol laterotraxeal və bifurkasion düyünlərdən ibarət peritraxeobronxial sağ və sol ağciyər köklərinin ön, arxa və aşağı limfa düyünləri aiddir. Ancaq klinik praktikada V.A.Sukennikovun sxemi istifadə olunur. Yuxarıda dediyimiz əlavə lokalizasiyalar haqqında danışdığımız limfa düyünləri qrupu, aorta qövsü və ağciyər arteriyası boyunca olan limfa düyünləri Sukennikova görə traxeobronxial qrupa aiddir. Hal-hazırda uşaqların vərəmlə xəstələnmə strukturunda döş qəfəsidaxili limfa düyünlərinin vərəmi 75-80% təşkil edir və xüsusilə diaqnostika prosesinin təkmilləşməsi ilə bağlı get-gedə artır. Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|