67
Çox vaxt lampa ilə obyekt arasındakı məsafənin dəqiqləşdirilməsi fo kus
laşdırılmayan şüa buraxan cihazın işıq gücünü azaltmaq üçün ən səmərəli yol
dur. Ancaq teztez elə olur ki, bu məsafənin dəyişməsi mənfi törəmə effekti ya
radır: işıqlanma bucağı və onunla bərabər estetik parametrlər də dəyişir.
Şəkil 50. Tərs kvadrat qaydası
İşığı seyrəldən və güzgüləndirən cihazlar. Studiyadankənar çəkilişlərdə
işıq miqdarını və keyfiyyətini dəyişmək üçün çox vaxt seyrəldicilərdən istifadə
olunur. Peşəkar işıq cihazları onlara belə seyrəldiciləri quraşdırmaqdan ötrü xü
susi yiv və ya çərçivələrlə təchiz edilir. Bunlar olmayanda paltarqurudan san
caq lar da işə tam yarayır.
İşığın faktik gücünü azaltmaq və rəng temperaturunu nəzərəçarpacaq də
rəcədə alümin pəncərə toru tutmaq mümkündür. Lazım gəldikdə, bu toru bir
ne çə qat da bağlamaq olar. Satışdakı kütləvi istehsallı seyrəldicilər işığı daha
incə və daha dəqiq müəyyənləşdirməyə imkan verir.
Bundan başqa müxtəlif güzgüləndiricilər var. Onlar çox sadə iş prinsipi ilə
iş ləyir və asanlıqla ev şəraitində də hazırlana bilər. Fabrik istehsalı olan mo
dellər əldəqayırma cihazlardan möhkəm olsa da, hər halda, onları evdə də dü
zəltmək mümkündür: 3×4 futdan (1m×1,2 m) az olmamaqla, iri karton par çası
və ya penoplast tapmaq lazımdır. Fabrik istehsalı olan güzgüləndiricilərin fərqi
ondadır ki, bu modellər nə karton kimi əzilir, nə də penoplast kimi sınır. Hər
halda tutaq ki, bu cihazı evdə hazırlayırsınız. Karton, ya da penoplast par
çasının bir tərəfinə qırışdırmamaq, həm də mümkün olduqca hamar olmaq şər
tilə alümin folqa yapışdırın. Bu tərəf sərt işığı güzgüləndirəcək. O biri tərəfə isə
kələkötür, ya da səthi əzilmiş folqanı yapışdırın. Həmin tərəfdə qayıdan işığı
seyrəltmək və kölgə konturlarını yumşaltmaq mümkün olacaq. Hər iki halda
əks etdirilən işığın rəng temperaturu heç dəyişməyəcək.
Ağ rəngli penoplastın özündən də yaxşı güzgüləndirici alınır, o, əks et dir diyi
işığı yumşaldır və adamların sifətindəki dərin kölgələri işıqlandırır. Ancaq hər
gün istifadə edəndə ağ penoplast tezcə çirklənir, həm də sıxan kimi zə də lənir.
68
İşığı güzgülətmək və ya seyrəltmək üçün ağ döşəkağından da istifadə etmək
olar. Ancaq bundan ötrü çox yüngül, həm də yığılıbaçılan çərçivə düzəltmək
gərəkdir. Ayrıayrı kadrları çəkmək üçün döşəkağında deşik də açmaq olar.
Günlüklər və ipək ələklər. Hazırlıqlı studiyadankənar prodüserin ehti ya
tın da günlük (buna “blenda” da deyilir) və ipək ələklər olur.
Günlüklər – işıqkeçirməz tənəkələr – metal lövhələrdir. Müxtəlifölçülü be lə
tənəkələrin tutacağı da olur. Günlüyü çəkiliş meydançasının bir hissəsinə köl gə
salmaq üçün, döşəmə dayaqlarına və başqa avadanlığa bərkidəndə, bu tutqaclar
köməyə çatır. Gərəksiz işıqdan qaçmaq, yaxud çəkiliş obyektini bir başa günəş
şüasından qorumaq üçün çox vaxt günlükdən istifadə edilir.
İpək ələklər – ölçüsünə görə çox yekə seyrəldicilərdir. Ancaq havada çəkiliş
zamanı işığın gücünü və rəng temperaturunu tənzim etmək üçün onlardan isti
fadə edilir. İpək ələklər çəkiliş səhnəsinin üstündə talvar, yaxud tent kimi qu
rulur və yuxarıdan düşən işığın qabağını kəsir. Gətirib quraşdırmaq və yerinə
salmaq çox mürəkkəb olduğundan, onlardan yalnız ən bahalı çəkilişlərdə isti fa
də edirlər. İşıq ələyi, ən yaxşı halda, bərabər işıqlanma yaratdığı tutqun hava
şə raitini təmin etdiyi üçün, parlaq günəşli havada çəkilişi asanlaşdırır. Ən pis
halda isə, çəkiliş səhnəsini kinokomediya səhnəsinə çevirir.
§16. Digər avadanlıqlar
Studiyadankənar quruluşçuya gərəkli hər hansı avadanlıq siyahısında iki
əvəz edilməz əşyaya həmişə rast gəlmək olur – yapışqanlı lentə və alümin fol qa
ya. Yapışqanlı lentdən, hər yerdə istifadə etmək mümkündür: məsələn, heç cür
çəkiliş nöqtəsinə, yaxud işıq sahəsinə düzgün çıxmağı bacarmayanların çək
məsini onunla yerə yapışdırmaq olar. Alümin güzgüləyici, eləcə də har dan sa
sızan işığın qarşısını almaq üçün günlük kimi isifadə olunur. Yapışqanlı lent və
folqa götürmədən çəkilişə yollanmağa cəsarət edən quruluşçu rejissor, ya xud
operator əvvəlcədən gözünün altına almalıdır ki, həmin çəkiliş çox uzun çə kəcək.
Bir vaxtlar teleistehsalda indi populyarlığını itirmiş tutqun aerozol geniş
tətbiq edilirdi. O, xromlu və şüşə səthlərinin əksetdirmə qabiliyyətini azalt
dığından vasitə sayılırdı. Həmin verilişlərin baş tutması üçün o vaxtlar hər cür
güzəştə gedilirdi. Bu günün təcrübəli quruluşçusu obyektivdəki yersiz say rış
malardan qaçmaq üçün çəkiliş və işıq bucağını dəyişdirərək, özündən sonra
xo şa gəlməz aerozol qoxusunu “yadigar” qoymur.
Nəhayət, studiyadankənar işıq üçün üçmilliikimilli şəbəkə qoşucuları, ya
xud uzlaşdırıcılar mühüm rol oynayır. Peşəkar işıq cihazlarının elektrik ka bel
lərinin hamısı bizə tanış olan üçdişli çəngəllərlə təchiz edilir. Ancaq keç mişdə
tikilmiş bir çox binada indiyədək ikimilli çəngəllər üçün rozetkalar qalıb.
Texniki təhlükəsizlik tələblərinə görə, bütün elektrik avadanlığı etibarlı şə
kildə yerlə birləşdirilməlidir (yerə ötürməsi olmalıdır). Üçmilli çəngəllərdə
69
üçüncü silindrvari milin vəzifəsi də məhz budur. Etibarlı yerəötürməsiz elektrik
avadanlığı sıradan çıxa, avadanlığa toxunan adamı isə elektrik vura bilər. Heç
bir halda üçmilli çəngəli ikimilli rozetkaya qoşmaqdan ötrü yerəötürmə milini
çı xarıb atmaq olmaz.
Təcrübəli stu diya
dan kənar quruluşçunun
üstündə həmişə bu cür
üçmilli, iki milli qo şu
cu lar olur. Aparatınızın
elektrik kabelinin üç
mil li çəngəlinə belə qo
şucuları quraşdırandan
son ra, həmin qoşucunun naqilini və ya sıxaclarını elek trik rozetkasının üz qa
pağının ortasındakı kiçik vintə birləşdirməyi unut mayın. Əgər rozetka gərə yin
cə quraşdırılıbsa, bu naqil və ya sıxac avadan lığı nı zın etibarlı yerə ötür mə si ni
tə min edəcək.
§17. İşıq aparatları ilə işlərkən təhlükəsizlik tədbirləri
İşıq aparatları ilə işlərkən texniki təhlükəsizliklə bağlı bir neçə əməli məs lə
hətlə tanış olun. Studiyadankənar işıqdan faydalanarkən mütləq texniki təh lü
kəsizlik qaydalarına əməl etmək lazımdır. Bundan ötrü ən yaxşısı odur ki, işığa
nəzarət məsuliyyətini çəkiliş qrupu üzvlərindən birinə həvalə edəsiniz. Təh lü
kəsizlik qaydalarına əməl edilibedilməməsini məhz o izləməlidir. Studi ya dan
kənar şəraitdə işıq aparatlarından istifadə edərkən bunları yaddan çıxar ma yın.
1. Elektrik şəbəkəsini yükləməyin. Elektrik cihazlarınızın işlətdiyi gücü
həmişə hesablayın və elektrik şəbəkəsini hesablandığı güclə müqayisə edin.
İmkanından artıq yüklənmiş şəbəkə, ən yaxşı halda, qoruyucuların yanması və
ya xətkəsicilərin işə düşməsi ilə nəticələnir. Ən pis halda isə xətlər yana bilər.
2. Bütün kabellərin etibarlı şəkildə torpağa birləşdirildiyindən əmin olun.
Hə mişə üçmilli çəngəlləri torpağa birləşdirilmiş rozetkalara taxın. Qoşu cu lar dan
istifadə edərkən, onun məftilinin, yaxud torpağa birləşdirmə sıxacının ro zet
kanın qapağındakı orta vintə birləşdirilibbirləşdirilmədiyini mütləq yox la yın.
3. Halogenli volfram lampalarına əlinizlə toxunmayın. Lampanın kvars şü
şə sində barmaqlarınızın yağ ləkəsi qalarsa, həmin lampa partlaya bilər. Zəruri
hal larda, məsələn, yanıq lampanı dəyişərkən, onu boş əllə yox, yumşaq əsgi və
ya süngərlə tutun.
4. Həmişə işıq aparatlarının etibarlı quraşdırılıbquraşdırılmamasından əmin
olun. Döşəmə dayaqlarından istifadə edərkən, siyirmə teleskop millərinin yaxşı
bərkidilibbərkidilməməsini yoxlayın. İmkan varsa, döşəmə dayağını ya pışqan lı
Şəkil 51. Qoşucular və elektrik rozetkası
Dostları ilə paylaş: |