VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
371
Çorabın uzun dar dikdörtgen yapısına motifleri uydurabilmek için desen
değişik yollarla, bölünerek yerleştirilmektedir. Desen ve motif çorabın boyuna doğru
tekrarlayacak şekilde planlanarak boyuna kompozisyon; desen ve motif yatay
olarak arka, arkaya tekrarlandığında yatay kompozisyon; desen ve motif çorap
etrafında verev çizgiler halinde kesilmeden serbest bir şekilde çorap etrafında
döndürülerek verev çizgili kompozisyon; desen ve motiflerin aralarına daha ince
yardımcı desen ve motif kullanarak birbirini takip eden bir düzenleme meydana
getirilmektedir. Yapılan araştırmada patik örneklerinde; patiğin tüm yüzeyini
kaplayacak biçimde motif tekrarıyla kompozisyonun oluşturulduğu, bazı örneklerin
de ise ayaküstü ve çevresinde ve de kalan bölümlerinde farklı motifler uygulanarak
kompozisyonun oluşturulduğu görülmektedir (Tablo1).
Tablo1-Araştırma sırasında incelenen 12 el örme patik bilgi formları
VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
372
SONUÇ VE TARTIŞMA
Bilindiği gibi yüzyıllar boyunca süregelen geleneksel Türk tekstil sanatları
alanında değerli kültür miraslarımız, üretim tekniklerine göre farklılıklar
göstermelerine karşın, desenleme ve kompozisyonlardaki ortak özelliklerini ‘estetik
bütünlüğü koruyarak sürdürmüşlerdir. Oysa bütün geleneksel sanatlarımız için,
onları yaşatmak, çağın koşullarına uygun amaç ve tekniklere dönüştürülmesinde
olduğu gibi, burada belirtildiği üzere estetik değerlerinin temel yapısını çok iyi
belirlemek gerekecektir. Bu nedenle dizaynere (tasarımcıya), geleneksel değerleri
çağımız koşullarına uygun yeni yorumlar yapabilmesi açısından büyük
sorumluluklar düşmektedir. Geleneksel sanatlarımız alanında eğitim, kültür
değerlerimiz konusunda doğru bilinçlenme, onların gelecek kuşaklara doğru
aktarılmasına yardımcı olacağından, geleneksel sanatlarımızın oluşumunda ‘temel
ilkeler ve yöntemler’ üzerinde durmak gerekecektir (Sürür, 1985:82).
Bu yeni kültür sentezi, uzun yıllara dayalı olarak toplum tarafından
özümsenerek kabul gören, beğenilen ve o topluma özgü estetik değerleri
yansıtacak biçimde gelenekselleştirmiştir. Zengin kültür mirasımız içinde
geleneksel sanat nesnelerinin hepsi belli bir yarar amacı güdülerek yapılmıştır.
Yüzlerce yılın birikimi ile mükemmelliğe ulaşmak üzere geliştirilen yöntemler,
araçlar, ilkeler sayesinde bu nesneler, işlevsellikleri için üretilmiş olmalarına karşın;
nesnenin formu ya da süslenmesi kullanım amacının önüne geçerek onları sanat
nesnesine dönüştürmüştür. Dolayısı ile geleneksel sanatlarımız, bu anlamda
yüzyılın birikimi sonucu meydana gelmiş, rafine edilmiş beğeniler ve estetik
kaygılarla biçimlenmiş plastik yapıtlar olarak günümüze ulaşmıştır. Birçoğunun
sanatçısı belli olmayan bu eserler, sadece geçmişi yansıtmakla kalmaz geleceğe
de ışık tutar. Bu ışıktan yararlanmanın yolu ise geleneksel sanatlarımızın; teknik ve
kuramsal donanımlı sanatçılar tarafından gelenekselin çağdaş yorumlamalara
kaynak olarak alınmasıdır. (Çetintaş, 2008:66).
Öyleyse günümüzde teknolojinin ilerlemesi, beğenilerin değişmesi ve
farklılık arayışı tasarımda kültürel zenginlikle desteklenmiş çağdaş form ve
çizgilerin hızla devreye girmesine neden olmaktadır. Temelini sahip olduğu kültürel
mirastan alan her türlü akım çok daha sağlam temeller üzerinde oturarak kalıcı bir
yapıya sahip olacak ve gelecek kuşaklara aktarılabilecektir. Üzerinde yaşadığımız
toprakların sahip olduğu binlerce yıllık tarihsel ve kültürel miras günümüzde
değerlendirilmesi gereken önemli bir etmendir.
KAYNAKÇA
AKPINARLI, Feriha ve ÖZKAHVECİ, Gülşen., (2006), ‘Samsun İli El Örücülüğünün
Teknik, Motif ve Kompozisyon Özellikleri’. Karadeniz Bölgesi 1. El Sanatları
Sempozyumu, Ordu Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu, 3-5 Kasım 2006 Ordu,
Bildiri Kitabı: 125-128.
AKPINARLI, Feriha. (1997). ‘Geleneksel El Örgüsü Çoraplardan Çağdaş
Yaklaşımlar’, Türkiye’de El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri
Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 1861 HAGEM
Yayınları: 237 Seminer-Kongre Bildirileri Dizisi: 51:157-162.
AKPINARLI, H. Feriha ve ORTAÇ, H. Serpil. (2008), ‘Sivas El Örgüsü Çorapların
Motif ve Kompozisyon Özellikleri’. Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyumu
Bildirileri, 27-30 Ekim 2008. Bildiri Kitabı:639-655.
VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
373
ÇETİNTAŞ, Vildan., (2008), ‘Geleneksel Sanatlarımızı Yaşatılması Gerekliliği
Üzerine’. Gazi Üniversitesi I. Ulusal El Sanatları Sempozyum Bildirileri, 24-26
Nisan 2008, Ankara.
DEMİR, Fahriye. (2012). ‘Kayseri İli Geleneksel Giyim Kuşam Kültürü Üzerine Bir
İnceleme’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Ankara.
ER, Binnaz ve SARIKAYA HÜNEREL, Zeliha., (2012), ‘Bir İletişi Aracı Olarak El
Sanatları’. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1):169-177.
GÜLER, Mediha, AKPINARLI, H. Feriha, ORTAÇ, H. Serpil, BÜYÜKYAZICI, Meral,
ERKAPLAN, Emel, KURT, Gülten. (2010), ‘Hemşin-Çamlıhemşin El Örgüsü
Çoraplar’ Gazi Univ. Bap.Projeleri.1. Baskı , Ankara.
ONUK, Taciser ve AKPINARLI, Feriha., (2003), ‘Kastamonu Örücülük Sanatında
Teknik Motif ve Kullanım Özellikleri’. İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildiri
Kitabı, 18-20 Eylül 2003, Ankara 2005, s. 519-526.
ORTAÇ, H. Serpil ve ÇATALKAYA, Gülten. (2016), ‘Özgün Baskı Resim Tekniği ile
Geleneksel Baskı Yöntemleri (Ağaç Baskı)’. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar
Enstitüsü Akademik Sanat Tasarım ve Bilim Dergisi, Sayı: 2, s. 27-31.
ORTAÇ, Hülya Serpil.(2008), ‘Ankara İli El Örgüsü Çoraplar ve Patikler’. Gazi
Üniversitesi I. Ulusal El Sanatları Sempozyum Bildirileri, 24-26 Nisan 2008, Ankara,
Gazi Üniversitesi Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları-
1:347-352.
ÖZBEL, Kenan., (1980), ‘El Sanatları I Anadolu Çorapları’. Kılavuz Kitaplar: IX,
CHP. Halkevleri Bürosu.
SARIKAYA HÜNEREL, Zeliha ve ER, Binnaz. (2012) Halk Kültürünün
Tanıtılmasında El Sanatlarının Yeri ve Önemi. Batman University Journal of Life
Sciences 1(1)
SÜRÜR, Ayten. (1985), ‘Geleneksel Türk Tekstil Sanatlarında Desenleme ve
Kompozisyon Yöntemleri’. Sanat Üzerine. Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar
Fakültesi Yayınları: 3. Ankara.
YAZAR, Latife Sinem, (2011). ‘Bursa İli Dağ Yöresinde Sorgun, Kocakovacık,
Gedikören, Çeki Köyleri Çorap Örücülüğü ve Bunların Günümüz Tasarımlarına
Uygulanması’. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
YÜCEER ARSLAN, Halime. (2014). ‘Kolan Dokumanın Giysi Tasarımında
Kullanılması’. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2014(1):123-139.