VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
28
koşullarda korunması ve saklanması bu yüzden her bireyin kültürel
sorumluluğundadır. Geçmişte üretilen geleneksel dokumalar somut olmayan
kültürel miras kapsamında değerlendirilmekte ve koruma altına alınması bu yüzden
büyük önem taşımaktadır (Yanar ve Erdoğan, 2016: 584).
Fotoğraf 1-2: Kilim Dokuma
Korumacılık anlayışı açısından geleneksel dokumalar konusunda yeterli
teknik bilgiye sahip kişiler tarafından yapılması gereken araştırma ve tespit
işlemlerinin önemi kadar belgelendirme aşamasının da büyük bir rolü vardır.
Bozulan, nitelik değiştiren (Bkz. Fotoğraf: 3-4-5) ve yok olan koruma altına
alınması gerekli geleneksel dokumalar ile ilgili derlenen her türlü bilgi belgesel bir
değere sahiptir ve belgeleme çalışmaları koruma uygulamalarında başından
sonuna kadar devam eden uzun soluklu bir işlemdir. Bu çalışmanın amacı, koruma
kapsamındaki geleneksel dokuma ürünü ile ilgili düzenli bir arşiv oluşturulmak ve
duruma ilişkin gerekli önlemlerin alınmasını sağlamaktır (Öztürk, 2007: 40).
Fotoğraf 4-5: Bozulma Görülen Hal
Fotoğraf 4-5: Bozulma Görülen Kilimler
VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
29
SONUÇ
Tüm insanlığın ortak mirası olarak değerlendirilen, her türlü kültür varlığının
korunması günümüzde önemle üzerinde durulan evrensel bir konudur. Konuya
olan ilgi öncelikle dünyada ses getirmiştir. Tüm dünyada korumanın amacı, yöntem
ve teknikleri giderek geliştirilmeye çalışılmaktadır. Geç kalınmış olmakla birlikte
günümüzde Türkiye’de de gittikçe artarak devam eden bu konudaki yapılan
çalışmalar geleneksel dokumalar özelinde de sevindirici gelişmeler yaşanmasına
vesile olmuştur. Dünya ve Türkiye müzeciliğinin en önemli sorunlarından birisi olan
koruma konusu geleneksel dokumalar gibi organik kökenli ürünler açısından
değerlendirildiğinde yıpranma ve bozulmaların zamana karşı koyamaması
açısından durumu biraz daha zor bir hale getirmektedir. Asırlara meydan okuyan,
zamanın verdiği etki ile yıpranan ve eskiyen geleneksel dokumaların ancak doğru
koruma çalışmaları ile gelecek nesillere aktarılabilir olduğu da bilinmektedir.
Koruma çalışmalarının sağlıklı bir sonuca ulaşabilmesi için kültürel değerin doğru
bir şekilde araştırılıp tespit edilmesine, belgelenmesine ve bilim dünyası ile
paylaşılarak
tanıtılması
bu
alanda
çalışma
yapan
bilim
insanlarının
sorumluluğundadır.
Ülkemizde iki yönü ile dikkat çeken koruma konusu değişen dünya
şartlarına bağlı kalarak oluşan yeni yaşam biçimi gereği, geleneksel değerlerin
değişime uğraması, kimilerinin ortadan kalkması ve kültür tarihinin önemli bir
parçası olan değişen, kaybolan bu değerlerin sonraki kuşaklara aktarılması
açısından değerlendirilmelidir. Bu yüzden geleneksel Türk sanatları ve genelde
kültürün maddi ürünlerinin, işlevleri ile birlikte, koruma altına alınmasının gerekliliği
gün geçtikçe önem kazanmaktadır (Öztürk, 2005: 59-60). Ülkelerin diğer dünya
ülkeleri arasında kendi yerini belirlemesinde, kendini konumlandırmasında ve
tanıtılmasında önemli bir görevi olan kültürel mirasların bilimsel açılardan ele
alınarak değerlendirilmesi ve ortaya çıkan bilgi, bulgu, veri ve analiz sonuçlarına
göre şekillendirilmesi ile koruma çalışmalarının yönlendirilmesi esas olmalıdır.
Kültürel değerlerin geçmişte olduğu kadar günümüzde de var olmaları ve
hatta gelecek nesillere aktarımının sürdürülebilirliği için koruma olgusunun dinamik
bir yapı içinde ele alınması ve tanıtılması şarttır. Türk kültürüne ait geleneksel
dokumaların yok olması demek insanlık kültür tarihinin yavaş yavaş yok olması ya
da yozlaşarak varlığını sürdürmeye çalışması anlamına gelmektedir. Korumada
esas olan korunacak değerlerin sürekliliğinin sağlanmasıdır. Söz konusu
sürekliliğin yanı sıra değişimin varlığının da göz ardı edilmemesi, dolayısı ile
değişim aşamasında neyin, neden ve nasıl korunacağının bilincinde olunması
gerekmektedir (Öztürk, 2007: 7).
Koruma anlayışı Türk kültür tarihi açısından önemli bir yere sahip olan
geleneksel dokumalar özelinde değerlendirildiğinde nesilden nesile aktarımda
sorunlar yaşandığı tespit edilmiştir. Bu yüzden geleneksel dokumaların da diğer
kültürel değerler gibi işlevleri ile birlikte, koruma altına alınmasının gerekliliği gün
geçtikçe önem kazanmaktadır (Öztürk, 2007: 40). Bir dönemin yaşam biçimine
şahitlik etmiş bu dokumaların yok olup gitmesine izin vermemek için yeni koruma
ve saklama anlayışı içinde sergileme ve depolama işlemini yapan müzelere ve
bilinçli nesillere oldukça çok ihtiyaç duyulmaktadır (Koyuncu Okca, 2014: 21).
VII. ULUSLARARASI TÜRK SANATI, TARİHİ ve FOLKLORU KONGRESİ/SANAT ETKİNLİKLERİ
30
KAYNAKÇA
Ahunbay, Zeynep. (2011). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, Yem Yayın,
İstanbul.
Asatekin N. Gül. (2004). Kültür ve Doğa Varlıklarımız, Neyi, Niçin, Nasıl
Korumalıyız, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Karavar, Gonca. (2017). “Halı ve Düz Dokumaların Koruma Uygulamalarında
Belgelemenin Önemi ve Tasarımcının Rolü-Importance of Documentation in
Carpets and Rugs Conservation and Designer’s Role”, Yedi: Sanat, Tasarım ve
Bilim Dergisi, Sayı: 17.
Koyuncu Okca, Ayşegül. (2014). Geleneksel Dokumalarda Koruma ve
Onarım Prensipleri, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kültür
Varlıklarını Koruma ve Onarım Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Denizli.
Kuban, Doğan. (2000). Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu, Kuram ve
Uygulama, Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
Öztürk, İsmail. (2007). Koruma Kültürü ve Geleneksel Tekstillerin
Korunması-Onarımı, Duman Ofset Ltd. Şti., Ankara.
Öztürk İsmail. (2005). “Müzecilik İle İlgili Yayınlar Işığında Türkiye’de Etnografya
Müzeleri ve Yenilikler”,
7. Müzecilik Semineri Bildirileri (20-22 Ekim 2005),
İstanbul.
Öztürk, İsmail. (1996). “Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Kültürel Değişim ve
Müzecilik Açısından Kültürün Maddi Ürünlerinin Önemi”,
V. Milletlerarası Türk
Halk Kültürü Kongresi Maddi Kültür Seksiyon Bildirileri (24-29 Haziran 1996),
Ankara.
Sarıtaş, Süheyla. (2008). “Maddi Kültür ve Onun El Sanatlarına Yansımaları”,
38. ICANAS. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi Maddi
Kültür-International Congress of Asian and North African Studies-Material
Culture (10-15.09.2007 Ankara), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-
Atatürk Supreme Council for Culture, Language and History, Cilt: III, Ankara.
Tapan, Mete (2007). Soru ve Cevaplarla Koruma, İstanbul.
Yanar, Ayşem ve Erdoğan, Zeynep. (2016). “Çeyiz Yoluyla Aktarılan
Dokumaların Bazı Bozulmaları ve Korunmasına Yönelik Öneriler”, UGS
Uluslararası Geçmişten Geleceğe Sanat Sempozyumu ve Sergisi Bildiriler
Kitabı (26-28 Eylül 2016 Çorum), Çorum.