2-Dünyagörüşü anlayışı, onun məzmunu, strukturu və tipləri

Nikolay Kuzanski
 İntibah dövrünün ilk görkəmli panteistidir. Onun fikrincə, təbiət, o cümlədən 
də insan  ən ali  mütləq  varlıq kimi qəbul etdiyi  Allahdan  yaranmışdır. Lakin panteizm  ideyasını 
inkişaf etdirən Kuzanski faktiki olaraq dünyanın Allah tərəfindən yaradıldığını inkar edir. Filosof 
təsdiq edirdi ki, Yer dünyanın  mərkəzi deyildir, hərəkətsiz ulduzlar sahəsi  isə  dünyanı qapayan 
çevrəni  təşkil  etmirlər.  Dünyanın  sonluğuna  inam  Kuzanskini  idrak  prosesinin  özünü  belə 
tamamilə başqa cür anlamağa gətirib çıxarır.  
İntibah  dövrü  dahiləri  içərisində 
C.  Bruno
  mühüm  yer  tutur.  Onun  dünyagörüşü  bütövlükdə 
materialist olsa da, öz formasına görə panteist xarakter daşıyır. Brunoda Allah birdəfəlik təbiətə 
“köçür”  və  onun  fikrində  “Allah  şeylərdədir”.  Brunonun  panteizmdən  çıxartdığı  ən  mühüm 
nəticələrdən biri təbiətin sonsuzluğu haqqında tezisin qəti təsdiq edilməsi oldu. Əgər Kuzanskidə 
dünyanın  sonsuzluğu  haqqında  təlim  hələ  dumanlı,  yarıteoloji  təlimdirsə,  Brunoda  artıq  tam 
naturalist təlimdir: o yalnız təbiət haqqında təlim kimi formalaşmışdır.  
 
İntibah dövrü fəlsəfəsində üçüncü istiqamət