A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
d a ş ı n ı n ü z ə r i n d ə a ş a ğ ı d ak ı s ö z l ə r y a z ı l mı ş d ı r : "B u mə q b ə r ə a l t ı y ü z b e ş i n c i i l r a m a z a n a y ı n ı n d ö r d ü n d ə v ə f a t e t mi ş n u r a n i ş e y x , ş e y x N i z a mə d d i n m ö v l a ə b u M ə h ə m mə d i b n İ l y a s , i b n Y u s i f i b n Z ə k i n i n d i r . " ( 9 2 , s . 2 4 4 ) S i n ə d a ş ı n d a g ö s t ə r i l m i ş t a r i x 1 2 0 9 - c u i l i n 1 2 ma r t ı n a u y ğ u n g ə l i r . " N u r an i ş e y x Ni z a m i n i n " x a t i r ə s i o n u n m ə q b ə r ə s i n d ə n d a h a u z u n ö mü r l ü o l mu ş d u r . B u d a d ü n y a d a b i r q a y d a dı r : m ö h t ə ş ə m mə q b ə r ə l ə r u ç u b d a ğ ı l ı r , x a t i r ə i s ə m ə r mə r v ə q r a n i t d ə n d a h a m ö h k ə m o l u r . S o n r a l a r ş a i r i n qə b r i ü z ə r i n d ə m ö h t ə ş ə m m a v z o l e y u c a l d ı l mı ş , B a k ı d a ş a i r i n ə z ə mə t l i a b i d ə s i q o y u l m u ş d u r . B ü t ü n b u n l a r A . A . A x m a t o v a n ı n b e l ə b i r mi s r a s ı n d a k ı p o et i k f i k r i n h a q l ı o l d u ğ u n u b i r d a h a s ü b u t e d i r : " y e r ü zə r i n d ə h ə r ş ey d ə n m ö h k ə m k ə d ə r , h ə r ş e y d ə n u z u n ö mü r l ü i s ə ə z ə mə t l i ş a h a n ə S ö z d ü r " . ( 7 3 , s . 3 0 3 ) Ə l b ə t t ə , b u r a d a s ö h b ə t ö l mə z l i k q a z a n mı ş p o et i k s ö z d ə n g e d i r . 2 . 4 . " N i za m i v ə F ü zu l i " ə s ə r i n i n ə d ə b i - t a r i x i x a ra kt e r i s t i ka sı v ə b a ş l ı c a a r a ş d ı r m a i s t i q a m ə t l ə r i Y . E . B e r t e l s i n " S e ç i l m i ş ə s ə r l ə r i " n i n i k i n c i c i l d i n d ə N i z a m i h a q q ı n d a m a t e r i a l l a r b ö y ü k ə k s ə r i y y ət t ə ş k i l e t s ə d ə , a n c a q t ə r t i b ç i l ə r o n u " N i z a m i v ə F ü z u l i " a d l a n d ı r mı ş l a r . Bu r a d an d a n a ş i r l ə r i n Y . E . B e r t e l s i n o r t a ə s r l ə r A z ə r b a y c a n ə d ə b i y y a t ı h a q q ı n d a ə n q i y m ə t l i ə s ə r l ə r i n i b i r c i l d d ə b i r l əş d i r mə k i s t ə k l ə r i a ş k a r g ö r ü n ü r . " B ö y ü k A z ə r b a y c a n ş a i r i " n d ə n b a ş q a , B e r t e l s N i z a m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı h a q q ı n d a b i r s i l s i l ə m ə q a l ə l ə r y a z mı ş d ı r k i , o n l a r i l k d ə f ə 1 9 3 9 - c u i l d ə " L i t er a t u r n ı y A z e r b a y d j a n " ( 1 3 1 ) j u r n a l ı n d a ç a p o l u n m u ş , s o n r a i s ə " S e ç i l m i ş ə s ə r l ə r " i n i k i n c i c i l d i n ə d a x i l e d i l mi ş d i r . B e r t e l s i n n i z a m i ş ü n as l ı q ə s ə r l ə r i ə n b ö y ük ş ə r q ş ü n a s l a r t ə r ə f i n d ə n y ü k s ə k q i y m ə t l ə n d i r i l m i ş d i r . X ü s u sə n A . Y . K r ı m s k i y a z ı r d ı k i , " B ö y ü k A zə r b a y c a n ş a i r i " mo n o q r af i y a s ı b ü t ü n y u b i l e y ə d ə b i y y a t ı n ı n b əz ə y i d i r v ə o n u n i ç ə r i s i n d ə b i r ç o x y e n i v ə t ə r a v ə t l i f i k i r l ə r v a r d ı r k i , b u n d an s o n r a h ə r b i r N i z a mi t ə d q i q a t ç ı s ı o n l a r l a h e s a b l a ş m a l ı o l a c a q d ı r . ( 1 2 6 , s . 1 8 2 ) B e r t e l s i n ö z ə s ə r l ə r i n d ə g ə l d i y i n ə t i c ə l ə r s o v et ş ə r q ş ü n a s l ı ğ ı n ı n s o n r ak ı i n k i ş a f y o l u n u m ü ə y y ə n l əş d i r m i ş d i r . " N i z a m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n ö y r ə n i l mə s i n i n b ə z i v ə z i f ə l ə r i " a d l ı mə q a l ə s i n d ə a l i m i n i r ə l i s ü r d ü y ü b i r s ı r a f u n d a m e n t a l t e z i s l ə r i n d i y ə q ə d ə r d ə n i z a m i ş ü n as l ar ü ç ü n i d ey a m ə n b ə y i o l a r a q q a l ı r . Ö z ə l l i k l ə , t ə d q i q a t ç ı N i z a m i G ə n c ə v i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n d a t a r i x i v ə s o s i al t e m a t i k an ı n ə h ə mi y y ə t i n i v u r ğ u l a m ı ş , ş a i r i n ə s ə r l ə r i n in i s t o r i o s o f cə h ə t l ər i n i aç ı q l a m ı ş , o n u n mə t n l ə r i n i n i d eo l o g i y a s ı n ı n ə x i s u f i t ə r i q ə t i n i n mö v q el ə r i l ə b a ğ l ı l ı ğ ı n ı g ö s t ər mi ş d i r . A n c a q b u b a ğ l ı l ı ğ a b a x m a y a r a q , B e r t e l s t ə s d i q e d i r d i k i , N i z a m i p o e m a l a r ı , o s ı r a d a n " S i r l ə r x ə z i n ə s i " p o e m a s ı " s u f i z m e n s i k l o p e d i y a s ı " t ə y i n i i l ə t ə q d i m e d i l ə b i l mə z v ə b u r ad a d ö v l ə t i i d ar ə e t mə s ə n ə t i v ə i d e a l h ö k m d a r p r o b l e m i h a q q ı n d a p o et i k d ü ş ü n c ə l ə r h a k i m mö v q e t u t u r . N i z ami ü ç ü n i d e a l h ö k md a r İ s k ə n d ə r o l m u ş d u r v ə m ə h z m a k e d o n i y a l ı f a t eh i n o b r a z ı n d a ş a i r ö z t ar i x f ə l s ə f ə s i n i , t ar i x i p r o s e s d ə ş ə x s i y y ə t i n r o l u h a q q ı n d a d ü ş ü n c ə l ə r i n i t ə c ə s s ü m e t d i r mi ş d i r . B e r t e l s y a z ı r d ı : "İ s k ə n d ə r i d e a l h ö k m d a r i d e a l ı h ü d u d l a r ı n a q ə d ə r y ü k s ə l i r v ə b u z a m a n o n u n h ak i mi y y ə t i n ə p ey ğ ə mb ə r l i k m i s s i y a s ı d a ə l a v ə o l u n u r … N i z a m i b e l ə h e s a b e d i r k i , h ak i mi y y ə t h ü q u q u n u ə s i l - n ə s ə b i r s i d e y i l ( q ə d i m İ r an k o n s ep s i y as ı ) , A l l a h ı n i r a d ə s i ( mü s ə l m a n Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|