Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
66 Ricardo, kuramında ücret artışının metanın değerini değiştirmediğini, bununla birlikte kârların düşmesine sebep olduğunu söylemişti. Fakat farklı sermaye bileşimine, farklı sermaye dayanıklılığına ve farklı sermaye dolaşım hızına sahip mallar söz konusu olduğunda ücret değişikliği, metaların değerinde değişikliğe yol açıyordu. Ricardo’nun başlangıçtaki kavramsallaştırmasına göre, bu durum, teorisinden sapma anlamına geliyordu. Ricardo, bu konuda sadece, okuyucuyu, “bu durumun malın değerinde yarattığı etkilerin tamamen belirleyici olmadığını akılda tutması” konusunda uyarmakla yetinebilirdi. Çünkü ücretlerde örnekteki gibi bir artışın yaşanması, kârları yüzde 1 oranında azaltacaktır; söz ettiğim koşullarda üretilen malların göreli değeri yalnızca yüzde 1 oranında oynar; kârlarda böyle büyük bir düşüş olurken, göreli değer 6.050£’tan 5.995£’a iner. Bu malların göreli değerlerinde ücretlerdeki bir artışın yaratacağı etki yüzde 6 ya da 7’lik bir oynamayı geçmez; çünkü kâr oranlarında bundan daha genel ve sürekli bir düşüş hiçbir koşulda kabul edilmeyecektir (Ricardo, 2008: 29). Daha önce bahsettiğimiz gibi, bu “tadilat”, Ricardo’nun emek değer kuramının eleştirilmesine, tutarsızlıkla suçlanmasına, hatta %93 emek değer teorisi olarak isimlendirilmesine neden olmuştur. Ricardo, artık değeri değer yaratan kısım olarak sermayenin diğer bileşenlerinden ayırt edemediği için emek değer kuramını eksiksiz bir biçimde formüle edemedi. Sermaye ilişkileri, sermayenin bütün parçalarının, aynı ölçüde, fazla değerin (kârın) kaynağı olarak görünmesi olgusu ile gizemli hâle gelir (Marx, 2009: 46). Emek değer teorisinin bu eksikliklerini, Marx, artık değeri ve fiyatların değerden farkını kavramsallaştırarak giderdi. Marx’ın emek değer teorisinden kısaca bahsedelim: 67 Kapitalist biçimde üretilen bir metanın değeri S = s + d + a formülü ile ifade edilebilir. s, değişmeyen sermayedir. Değeri, üretim sürecinde metaya tamamen katılan hammadde vb. üretim faktörlerini içeren döner sermaye; ve değerinin sadece bir kısmı üretim sürecinde metaya katılan dayanıklı makineler vb. üretim araçlarını içeren sabit sermaye bileşenlerinden oluşur. d, “kullanım değeri değer kaynağı olma özel niteliğine sahip bulunan ve dolayısıyla tüketimi bizzat emeğin maddileşmesi ve bunun sonucu olarak da değer yaratması demek olan bir meta”nın (Marx, 2011: 169- 170), emek gücünün değeridir. a ise, üretim sürecinde kullanılan emek gücünün, kapitalistler tarafından karşılığı ödenmemiş kısmının değeridir, yani artık değerdir. Değer belirlenmesi örneğini, Marx’ın kullandığı rakamlarla örnekleyelim (Marx, 2009: 32): Bir metanın üretimi 20£’lık üretim aleti aşınma ve yıpranması, 380£’lik üretim maddeleri ve 100£’lik emek gücünü gerektiriyorsa ve artı değer oranı %100 ise ürünün değeri 400s + 100d + 100a = 600£ olur. Fakat artık değer, emek gücünün kapitalist tarafından karşılığı ödenmemiş kısmı olduğu için, metanın kapitaliste maliyeti, yani maliyet fiyatı 500£ olur. Kapitalist üretimde metanın değeri, maliyet fiyatından büyüktür. Emek gücünün fiyatının değişmesi, örneğin 100’den 150’ye yükselmesi S= 400s + 150d + 50a artık değer miktarını azaltır, fakat metanın değerini değiştirmez. Emek gücünün fiyatının azalması da, aynı şekilde, metanın değerini değiştirmez; artık değeri artırır. Metaların kapitaliste maliyetleri (maliyet fiyatı) ve değerleri, kapitalist sistemin doğal unsuru olan rekabetin varlığında, fiyatlarla birebir uyuşmazlar. Sermayenin fiili hareketleri sırasında birbirlerinin karşısına öyle somut şekillerde çıkar ki, (…) sermayenin çeşitli biçimleri, böylece, farklı sermayelerin birbirleri üzerindeki 68 etkileri içerisinde, rekabet içerisinde, ve bizzat üretim öğelerinin olağan bilinçleri içerisinde, adım adım, toplum yüzeyinde bürünecekleri biçime yaklaşırlar (ibid, s. 31- 32). Kapitalist üretim tarzında, üretilen toplam artık değer, toplam kâra eşittir. Fakat kapitalistler arasında bu artık değerin nasıl paylaştırılacağı, bireysel kapitalistlerin sermaye bileşimlerine bağlıdır. Rekabet, kapitalistleri en yüksek kâr oranına sahip yatırıma yönelmeye teşvik eder, bu yüzden piyasada, tekil sermayelerin organik bileşimlerine bakılmaksızın ortalama bir kâr oranı oluşur. Kapitalistlerin metalarını piyasaya sunacağı fiyat, maliyet fiyatına bu ortalama kâr oranının eklenmesiyle elde edilir. Marx bu fiyatı üretim fiyatı olarak adlandırır. Metaların üretim fiyatları, ortalamanın üzerinde bir organik bileşime sahip üretim alanlarında metanın değerinin üzerinde, ortalamanın altında organik bileşime sahip üretim alanlarında ise metanın değerinin altında oluşur. Bu, bazı durumlarda metaların fiyatlarının altında satılması, bazı sanayi kollarında anormal derecede düşük meta fiyatları, vb., gibi günlük rekabet olaylarını fazlasıyla açıklamış olur. Kapitalist rekabetin, ekonomi politiğin şimdiye değin kavrayamadığı değer yasası, genel kâr oranı ile, bu oranın belirlediği sözde üretim fiyatlarını düzenleyen yasa, daha ilerde göreceğimiz gibi, metaların değerleri ile maliyet fiyatları arasındaki bu farka ve bunun sonucu, bir metanın değerinin altında bir kârla satılması olasılığına dayanır (ibid, s. 40). Marx, Ricardo’dan farklı olarak, “fiyatları emek saatlerle dolaysız bir ilişki içinde açıklamadı, değer ile fiyat arasındaki kuramsal farkı ortaya koydu” (Karahanoğulları, 2009: 55). Marx, son olarak piyasa değeri ve piyasa fiyatı değer kategorilerini tanımladı. Piyasa değeri, bir metanın, kendi üretim alanının ortalama koşullarında üretildiği durumda sahip olduğu değerdir. Yani piyasa değeri, metayı üretmek için gerekli Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|