Aydın Əli-zadə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
100 Bu məntiqlə , dünyada hər Ģey Tanrının təzahürüdür. Deməli, hər bir varlıq Tanrı təzahürüdür (teofaniyasıdır). Bununla belə, mahiyyət etibarı ilə Tanrı məxluqdan ayrıdır, ona qarıĢmır. «De coelesti hierarchia» risaləsində, Vahiddən çoxluğa enmə Proklusun fəlsəfəsində olduğu kimi, üçlüklər (triadalar) Ģəklində pilləvari baĢ verir. Yuxarı pillədə kerublar 207 , serafimlər 208 və taxtlarlar (kürsülər) yerləĢir. Bu birinci triadadır. Sonrakı pillədə ikinci triada yerləĢir. Bu hökmranlıqlar, güclər və hakimiyyətlərdir. Daha sonra baĢlanğıclar, arxangellər 209 və məlaikələr triadası yerləĢir 210 . Bu triadaların üzvlərində Ġlahi nurun hissəcikləri vardır. Lakin Ġlahinin özündə bu nur əksilməmiĢdir. Burada «Göy hiyerarxiyası» tamamlanır. Yerdə isə, onun davamı kilsə hiyerarxiyasıdır. Onun da strukturu göy hiyerarxiyasına bənzərdir və onun vasitəsi ilə Ġlahi nur yerə enir. Burada birinci triada – yepiskoplar, keĢiĢlər, diakonlardan 211 ibarətdir. Onlardan sonra rahiblər, xristian icmasının üzvləri və Xristianlığı qəbul etmək istəyənlər triadası gəlir. Kilsə hiyerarxiyasından sonra qalan dünya yerləĢir. Orada da Ģüurlu məxluqlar, Ģüursuz heyvanlar və cansız əĢyalar triadası vardır. Beləliklə «Korpus Areopagitikumun» müəllifi üçün bütün kainat hiyerarxiya Ģəklində Tanrı tərəfindən yaradılıb, təĢkil olunmuĢdur. Bu hiyerarxiyada hər bir varlıq, onun kamilliyinə görə, müxtəlif səviyyələrdə yerləĢir. Hər aĢağı pillədə duran varlıqlar yuxarıda duranlara tabe olurlar. Ümumiyyətlə isə, bu hiyerarxiyaların məqsədi – kilsənin əhəmiyyətinin göstərilməsindən ibarət idi. Qalib gələn xristian kilsəsi iddia edirdi ki, onun xaricində heç kəs xilas ola bilməz. Buna görə də «Korpus Areopagitikumun» 207 Kerubim – (yəhudi sözüdür, çoxluq mənasında iĢlənilir) – Tanrının dərgahında müəyyən yerləri qoruyan mələklər. Məsələn Əhdi-Ətiqdə onlar Həyat Ağacının qoruyucularıdırlar (YaradılıĢ 3: 24). 208 Serafimlər (yəhudi sözüdür) – ―odlu‖, ―iĢıq saçan‖ mələklər (YeĢaya 6: 1-6). Onların vəzifəsi daim Tanrı müqəddəsliyinə təriflər oxumaq və Onun yerdəki buyuruqlarını yerinə yetirməkdən ibarətdir. 209 Arxanqel – baĢ mələkdir. Xristian keĢiĢlərinin əsərlərində deyilir ki, Bibliyada səkkiz baĢ mələk vardır. (Никифор. Библейская энциклопедия, М.: 1891, c. 62- 63). 210 Arximandrit Nikifora görə, triadaları təĢkil edən: kerublar, serafimlər, taxtlarlar (kürsülər), baĢlanğıclar, arxangellər, məlakələr, hökmranlıqlar, güclər və hakimiyyətlər - məlakələrin rütbələridir. (Никифор. Библейская энциклопедия, М.: 1891, c. 62-63). 211 Diakonos - yunan sözüdür. Xristianlığın ilk əsrlərində dini icmanın təsərüfat iĢləri ilə məĢğul olan Ģəxslər bu adı daĢıyırdılar. Sonrakı dövrlərdə kiçik keĢiĢ rütbəsidir. 101 kilsə xadimləri tərəfindən rəğbətlə qarĢılanmıĢdır və müəllifə ―hiyerarxiya doktoru‖ adı verilmiĢdir. VI FƏSĠL QƏRBDƏ KĠLSƏ ATALARI IV-V əsrlərdə kilsə ataları 102 Roma imperiyasının qərbində kilsə ataları yunandilli Ģərqdə istifadə edilən ekzegetika metodlarından istifadə edirdilər. Onlar yunan fəlsəfəsi və ilahiyyat terminlərini latın dilinə tərcümə edib, iki mədəniyyətin arasında bir körpü rolunu oynamıĢdırlar. Patristika dövrünün Qərb mütəfəkkirlərindən biri, Puatye Ģəhərinin ye- piskopu Piktaviyalı Hila- rius (Hilarius Pictavien-sis) (315-366) olmuĢdur. O, Sisseron, Seneka kimi antik filosofların əsərləri ilə tanıĢ olmuĢdu. Digər tərəfdən, xristian mütəfək-killəri olan Origenus, Ġs-gəndəriyyəli Atanasios, Kiprian (Cyprianus) kimi ilahiyyatçıların fikirlərini də öyrənmiĢ və onlardan bəzilərinin kitablarını yunan dilindən latın dilinə tərcümə etmiĢdir. Hilariusun əsas məqsədi, xristian təliminin sistemləĢdirilməsindən ibarət idi. Bu yolda o, öz səylərini Ġlahi Üçlüyün birliyini fəlsəfi üsullarla əsaslandırılmasına yönəltmiĢdir. Ata-Tanrı ilə Oğul-Tanrının, ―doğulmayan‖ ilə ―doğulanın‖ mahiyyətcə bir olmasını (konsubstansionallığı) xüsusilə vurğulayırdı. Bununla Hilarius arinanlıqla mübarizə aparırdı. ġərqdə bu iĢi Atanasios və onun tərəfdarları həyata keçirirdilər. Onlar öz dəlillərini əsaslandırmaq üçün neoplatonizm idealarından istifadə edirdilər. Onlardan fərqli olaraq Hilarius, Qərbdə daha çox yayılmıĢ stoisizm ideyalarından istifadə edirdi. Lakin o stoiklərin ideyalarını xristian ehkamları nöqteyi-nəzərindən qəbul edib, onları sintez halına gətirmiĢdi. Nəticədə o, 12 kitabdan ibarət «De Trinitate» (Üçlük haqqında) əsərini yazmıĢdır. Hilarius imanla düĢüncənin bir-biri ilə ziddiyyət təĢkil etmədiyi qərarına gəlmiĢdir. Onlar ahəngdədirlər. Dini ehkamlar elmi nöqteyi- nəzərdən tədqiq edilə bilər. Sonra bu cür fikirləri Avqustinus daha da inkiĢaf etdirmiĢdir. Hilariusun fikrincə, həm iman, həm də düĢüncə Ġlahidəndir. Ġnsan düĢüncəsi Tanrının obrazıdır. Tanrının mənəvi axtarıĢları da düĢüncə vasitəsi Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|