Aydın Talıbzadə
CAVAB REAKSİYASI KİMİ FORMALAŞIR
Yüklə 3,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- CAVAB REAKSİYASI KİMİ FORMALAŞIR.
- BƏDƏN ÜÇÜN FACİƏ, DRAM, KOMEDİYA YOXDUR. TƏBİƏT AĞLAMAĞIN, KƏDƏRLƏNMƏYİN, GÜLMƏYİN NƏ OLDUĞUNU BİLMİR.
- TOPLUM QİDA ÜÇÜN YARARSIZ ƏT KOMBİNATIDIR.
- FƏLSƏFİ-KULTUROLOJİ GƏZİŞMƏLƏRDİR.
107
CAVAB REAKSİYASI KİMİ FORMALAŞIR. Yadınıza salın, Aristotel də, Fğoyd
cənabları da
elə bunu
söyləyirdilər. Amma bu nəticəyə gələnə qədər onların
keçdikləri yollar
tamam başqa-başqa olmuşdu: bu şəxslərin ikisi də bədənə adi cism kimi baxmışdılar. Mədəniyyət zəif
bədənin gücə
cavabıdır. Burada bədən özünü ruhda, fikirdə, ideyada tanımağı öyrənir. Belə ki, insan mədəniyyət vasitəsilə bədəndən (cismdən) xilas
olmağa, qurtulmağa çalışır. Bədəni unutmaq ağrı və iztirabı yaddan çıxarmaq deməkdir, əbədi rahatlıq bulmaq deməkdir. Bu imkanı adama bir də ölüm verir. MƏDƏNİYYƏT HƏYAT VƏ ÖLÜM, BƏDƏN VƏ MEYİT ARASINDA MARGİNAL ZONADIR Kİ, BURADA BASQILAR, AĞRILAR NEYTRALLAŞIR, SUBLİMASİYA OLUNUR. MƏDƏNİYYƏT AĞIL VƏ BƏDƏN KONFLİKTİNİN GERÇƏKLİYİDİR. BU KONFLİKT RUHA ÇATIB HƏLLİNİ TAPIR. Mədəniyyət çərçivəsində insan
unudur ki,
onun bədəni
kainatın bir
parçasıdır, qəlpəsidir və teyxa təbiətdir. Çünki cəmiyyət insanı konkret bədən sahibi kimi yox, ictimai məkanı dolduran fərd-subyekt kimi qavramağı üstün
tutur. Bədən
toplumda ictimai-sosial funksiyanı yerinə yetirən alətdir. Bədən cəmiyyət içrə sanki şüşə qab altında saxlanılan həşərat təəssüratı oyadır. Bu şüşə qabda (ictimai kolbada) bədəndən əlavə bir “Mən” də düzəldilir, bu “Mən” olur bədənin
toplumsal olum
konsepsiyası. İnsanlığın bütün faciələri bu “mən”-konsepsiya ucbatındandır. BƏDƏN ÜÇÜN FACİƏ, DRAM, KOMEDİYA
ontoloji identifikasiya xatirinə təbiətdə oxşar şəkil və obrazlar axtarmağa başlayır. Nədən ki, bədənin ontoloji statusu cəmiyyətdən ötrü heç bir önəm kəsb etmir. TOPLUM QİDA ÜÇÜN YARARSIZ ƏT
artır: intensiv çoxalma yaşam resursları, yaşam 108
arealı uğrunda mübarizəni maksimal həddə çatdırır. Bədənin yeri təbiətdir, ağıl isə onu sürükləyib kombinata və ya tövləyə gətirir. Şəhər və ya kənd tövlənin invariantları deyilsə, onda bəs nədir? Şəhər (kənd) cəmiyyətin insanları saxlamaqdan ötrü fikirləşib tapdığı ideal tövlədir. Bunu faşizm bir dəfə əyani şəkildə sübut elədi. Faşizm onu da sübut elədi ki, tövlədə azadlıq olmur. Odur ki, bədən toplum içrə heç cür öz komfortunu bula bilmir. İnsan ağlının ictimai çabaları, onun sosiaL, fəlsəfi və ruhsal düşüncələri bədən rahatsızlığının şərtidir. Bu rahatsızlığı qismən azaltmaq, tövlədəki həyata dad gətirmək üçün insan ayin və rituallar fikirləşib tapır və özünü tövlə dünyasına “zəncirləyir”. Təsadüfi demirlər ki, insan mədəni bir varlıq kimi öz şəxsi ritual əməllərinin nəticəsidir. Yəni bədən rituallar şəbəkəsində, daha düzü, mədəniyyət sistemində insan olur. Toplum dışında insan çılpaq vəhşi bədəndir. Ona görə də ictimai-sosial dünyanın ilişgilər məngənəsinə addımlayan bədənin makrokosmla, kainatla rabitə intensivliyi azalır. Beləliklə, bədən toplumsal rahatsızlıqlar zolağına düşür. Yaşam ərazisində sıxlıq maksimaldır, bioenerjilər isə xaotik şəkildə bir-birini “döyəcləyir”. Bədən inciyir, qavrayışda isə küy əmələ gəlir. Bu, artıq total əziyyətdir, total diskomfortdur. Bizim dünyamızda məhz texniki komfort bu total duyğular, yaşantılar diskomfortunu qismən yumşaltmaq, itkiyə əvəz vermək məqsədini güdür. Bununla da, insan “körpüləşir”. Körpü isə fenomendir: çünki aralıq bir durum seçib özünə... və heç cür müəyyənləşdirə bilmir ki, hara getsin, hansı sahilə çıxsın. Bir yandan bədənin kosmosdan aldığı siqnallar, bir yandan da tövlə sindromları, ictimailəşmək, əbədiləşmək çağırışı. Odur ki, insan təbiət və mədəniyyət, can və simulyakr, gerçəklik və imitasiya arasında girinc qalmış məxluqdur. 109
Bunun sonucunda insanın həyatında, anlaşmalar və davranışlar zonasında psixoloji tarazlıq pozulur, “mən”lə şüuraltı və bilincsizlik arasında çözülməz konfliktlər yaşanır, heçdən törəmiş problemlərin, dissonansların sayı artır: insan öz bədənini “eşitmir”, onu “dinləmir”. Nəticədə, bədənə
kosmosdan ötürülən informasiyanı ya oxuya bilmir, ya da onu alayarımçıq başa düşür. Belə məqamlarda insan ritual qoynuna atılıb orada təmizlənmək, kosmosla əlaqəni bərpa eləmək, bəşəri harmoniya ilə qovuşmaq, eyniləşmək, onun içində əriyib itmək istəyir. Təbiətə (bədənə) yabançılaşmanın ilk
pilləsi totem,
növbəti pillələrisə ayin və
ritualdır. Dünya mədəniyyəti tarixində ruh haqqında birinci ciddi söhbət totemlə bağlı başlayır. Totem atanın ruhunun obrazıdır və bu o deməkdir ki, bədən olmadan da keçinmək mümkündür. Bundan o yanası isə FƏLSƏFİ-KULTUROLOJİ GƏZİŞMƏLƏRDİR. Ruh gözəgörünməz adam kimi bir şeydir: hamı bilir ki, o var, amma heç kim də onu görməyib. Bu, insanın
yaratdığı mədəniyyətin, fəlsəfənin paradoksudur və bəlkə də fantomudur. Totem (maska) əcdadın ruhunun üzüdür. Biz əgər əcdadın ruhunun yaşadığına inanırıqsa, deməli, inanırıq ki, bizim ruhumuz da əbədidir. Ruhlar, fikirlər və idayalar ölümsüzdür. Çünki maddi deyillər, təbiətə aid deyillər. Yalnız bədənlər ölür. Odur ki, ruh bir totem (maska) arxasına sığışa bilir. Əslində, totem bədənsiz başdır.
İnsan ruhu
bədəndən üstün
tutduğundan onu başda bulur, başla əlaqəli bilir. Əbədinin, ölümsüzün yeri beyindir, beynin içində olan fikirdir. Ona görə totemə bədən lazım deyil. O, ruhu eyhamlaşdırır. beyin
“təşkil edir”,
yaşadır, tənzimləyir, fəaliyyətə uyğunlaşdırır. Beynin imperativlərini bədən gerçəkləşdirir; daha doğrusu, beyin bədənin energetik nüvəsidir və bədənin Yüklə 3,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|